ტროპარი: მოწამეთა შენთა უფალო, ღუაწლსა შინა თვისსა გვირგვინი მოიგეს უხრწნელებისა შენ მიერ ღმრთისა ჩუენისა. რამეთუ აქუნდათ მათ შენ მიერი ძალი, და მძლავრი დაამხვეს და შემუსრეს კერპთა იგი უძლური ძალი, მათითა მეოხებითა, ქრისტე ღმერთო, აცხოვნე სულნი ჩუენნი.
არაბობა საქართველოში, ანუ არაბთა ფეოდალური სახელმწიფოს (სახალიფოს) მიერ საქართველოს დაპყრობის შედეგად დამყარებული რეჟიმი, რომელიც მეტ–ნაკლები სიძლიერითა და მოცულობით VII საუკუნის შუაწლებიდან XI საუკუნის შუაწლებამდე გრძელდებოდა. მათ უკანასკნელი დიდი ლაშქრობა სამხრეთ კავკასიაში. 908-914 წწ. მოაწყვეს. ხალიფა ამირ–მუმნის ურიცხვ ლაშქარს სარდლობდა ატრპატაკანის მმართველი, ანუ აზერბაიჯანის ამირა საჯიდების დინასტიიდან – დინასტიის დამაარსებლის აბუ–საჯის ძე იუსუფ იბნ აბუ ლ–საჯი, რომელსა ჰმონებდა სამეოცი ქალაქი დიდ–დიდი და შვიდნი მეფენი ჰმორჩილებდეს ძლიერნი~, იგი საქართველოში ცნობილია, როგორც აბუ ლ–კასიმი. შემოსევის მიზანი იგივე იყო, რაც არაბთა ადრეული ლაშქრობებისა: ხარკის აკრება და არაბთა პოლიტიკის მოწინააღმდეგეთა დამორჩილება. „ესე აღიჭურა ერითა მრავლითა, კაეტებითა რჩეულითა, რომელთა ჰყვანდა ათასეული და ბევრეული“, და დიდძალი ჯარით დაიძრა აატრპატაკანიდან. ცეცხლითა და მახვილით მოახრეს სარკინოზებმა „ყოველი სომხითი, სიგნეთი, ვაეძორი, ასფურაგანი“, „და ვითარ მოსძლევდა სარკინოზი იგი და არა იპოვა ღონეი წინააღმდგომისა სომეხთა მეფისაი, არცა განრინებისაი, რამეთუ ღმერთსა განეხეთქა მეფობაი იგი მისი. მაშინ მიივლტოდა იგი მთათა ზედა აფხაზეთისათა, რომელი–იგი უკუანაისკნელსა სიკუდილსა ვერ განერა, ხოლო ხელმწიფეი იგი შეუდგა მას ძიებად სასჯელსა სიკუდილისასა მრისხანებითა დიდითა“. აფხაზეთს შეფარებული სომეხთა მეფის დევნაში აბულ კასიმი ,,სპითა დიდითა და ურიცხვითა, რომელთა არა იტევდა ქუეყანაი“ სომხეთიდან საქართველოში შემოიჭრა. იგი ჯერ თბილისში მივიდა, სადაც ამირად იჯდა ჯაფარ, ძე ალისი. მან კეთილად მიიღო მრისხანე თანამემამულე. აბულ–კასიმი აქედან კახეთს გადავიდა და უჯარმას ალყა შემოარტყა. იმ დროს უჯარმის ციხეს სამასი ქართველი მეციხოვნე იცავდა. განუწყვეტლივ მიჰქონდათ იერიში მასზე, თუმცა უშედეგოდ. მერე თვითონ მიატოვეს უჯარმა მისმა დამცველებმა, რადგან შეატყვეს, რომ ურიცხვ მტერს ვეღარ გაუმკლავდებოდნენ. ეს რომ გაიგეს ბოჭორმელებმაც დატოვეს ციხე და გაერიდენ. არაბებმა „პოვეს იგი უკაცური და დაბანაკდენ მასში, უჯარმის გალავანი კი მოარღვიეს. კახეთის ერისთავმა კვირიკე ქორეპისკოპოსმა დაზავება შესთავაზა აბულ–კასიმს. სარდალმა მიიღო სარფიანი გარიგება და განაგრძო გზა ქართლისაკენ. იქ მას უფლისციხის ზღუდეები თვით მცხოვრებთაგან მორღვეული დახვდა, რათა მტერს არ ჩავარდნოდა ხელში. სარკინოზები სამცხეს და ჯავახეთს მოედვნენ, თმოგვის ციხეზე მიიტანეს იერიში, მაგრამ ვერ აიღეს და უკან გაბრუნებულებმა, ყველის ციხეს შემოარტყეს ალყა. გაჩაღდა ფიცხელი ბრძოლა.
IX ს–ის ბოლოსა და X ს–ის პირველ ნახევარში ყველის ციხეს ფლობდა ბაგრატიონთა კლარჯეთის შტოს წარმომადგენელი, გურგენ I ის შვილიშვილი, და ადარნასეს ძე, დიდი ერისთავთ–ერისთავი გურგენ IV (918-გ. 14 თებერვალი, 941), რომელმაც ბიძის, „ერის–თავთა–ერის–თავის აშოტ კუხის“ გარდაცვალების შემდეგ მიიღო ერისთავთ–ერისთავობა. წყაროები გურგენს მოიხსენიებენ როგორც დიდ ერისთავთ–ერისთავს, რომელმაც „უმეტესნი სიმხნენი და ბრძოლანი ქმნა ყოველთა მამათა მისთასა და დაიმორჩილნა ყოველნი გარემოსნი“. მან ტაოს გარდა მთელი „ქართველთა სამეფო“, ფაქტობრივად, გააერთიანა, ჯავახეთსაც ფლობდა და ქვემო ქართლის სომეხთაგან წაღებასაც ცდილობდა. იოანე დრასხანაკერტელის ცნობით, მას დროებით სამშვილდეც კი უგდია ხელთ, თუმცა მალევე დაუკარგავს. გურგენ IV-მ დაასრულა ხანძთის ახალი ეკლესიის მშენებლობაც.
ყველის ციხე მდებარეობს ისტორიულ სამცხეში. მდ. ფოცხოვისა და ჯაყის წყლის შესართავთან, არსიანის ქედის ყველის მთაზე (ახლ. ყალა ბოინის ტერიტორიაზე, თურქეთი). იგი სტრატეგიულად მნიშვნელოვან გზასაყარზე მდებარეობდა და აკონტროლებდა ერთი მხრივ სამცხე–შავშეთის დამაკავშირებელ გზას, მეორე მხრივ – აჭარასა და არტაანში (ერუშეთში) გარდამავალს. ვ. ბაგრატიონის მიხედვით: „წურწყუმს ზეით, ჯაყის წყალზედ, არს ყუელის ციხე, მრავალჯერ შემუსრვილი და აწ ოხერი“ (ქც 4: 665,17-19). მასზე გადიოდა ახალციხე–არტაანის გზის ერთი შტო, რომელიც იმერხევის ხეობაში შედიოდა. IX-X სს–ში ტაო–კლარჯეთში ბაგრატიონთა სამთავროების ჩამოყალიბების შემდეგ, ყველისციხე საერისთავოს ცენტრი და სამცხის ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხესიმაგრე გახდა. ამჟამად ის დაზიანებულია.
ყველისციხე კარგად იყო გამაგრებული, მაგრამ მეციხოვნენი იყვნენ ცოტანი. მათ სათავეში ედგა ახალგაზრდა მხედარი გობრონი, რომლის სიმამაცესა და სიმხნევეს მტერი და მოყვარეც განეცვიფრებინა. „ძალი ბრძოლისა მისისაი ყოველსა მას სიმრავლესა ზედა საცნაურ იყო“. წმინდა გობრონის ნათლობის სახელი მიქაელი ყოფილა, მამაცობისათვისაც მას „გობრონი“, უწოდეს, რაც არაბულად უშიშარ ვაჟკაცს ნიშნავს.
ოცდარვა დღე გაგრძელდა ბრძოლა. ხან სარკინოზებს მიჰქონდათ იერიში ციხეზე, ხან მეციხოვნენი გამოუხდებოდნენ მტერს გობრონის წინამძღვრობით, რისხვას დაატეხდნენ მას თავს და კვლავ ციხეს უბრუნდებოდნენ. „ბრძოლასა მას ფიცხელსა მხნე იქმნნეს ციხოანნი იგი და დახოცეს მბრძოლთა მათ და დაჰყრიდეს ხორცთა მათთა, ვითარცა სკორეთა ქუეყანისათა“.
დიდი მცდელობის შემდეგ არაბებმა „განხვრიტნეს კლდე“, რომელზეც ციხე იდგა და „განარღვიეს ზღუდეი“ და შეაღწიეს ციხეში. გობრონი ისევ წინ გამოიჭრა. ქართველებმა ფიცხელი მეომრებით შეევსო. განსაკუთრებით კი გობრონს დაადგა თვალი და მისი ვაჟკაცობით გაოცებულმა ბრძანა მას პატივით მოპყრობოდნენ. „ნეტარისა გობრონისი უმეტეს ყოველთასა კრძალვით პყრობაი“ და დროებით საპყრობილეში განამწესა, ხოლო მასთან ერთად შეპყრობილთ სიმდიდრისა და პატივის სანაცვლოდ ქრისტეს სარწმუნოების უარყოფა და მაღჰმადიანობის მიღება შესთავაზა, თუმცა არც ერთი მეომარი მის ბილწ ნებას არ დაჰყვა. მაშინ განრისხებულმა ამირამ ისინი დასასჯელად დიდ მოედანზე გაიყვანა. სარკინოზთა ჩვეულება ასეთიაო, წერს წმინდა გობრონის მეისტორიე სტეფანე ტბელი, როცა ქვეყნის დაპყრობის შემდეგ გასცემდნენ ქრისტიანის სიკვდილით დასჯის ბრძანებას, აღიჭურვებოდნენ, როგორც ბრძოლის დღეს, ალესავდნენ მახვილს, ერთმანეთს უსწრებდნენ, თითქოსდა ქრისტიანის მოკვლით რაღაც დიდი საფასური უნდა მიიღონო. ასე მოხდა ამ შემთხვევაშიც. „ვითარცა მხეცნი ბოროტნი განძვინებულნი შეერინეს აღრეულად და ურთიერთსა უსწრებდეს, რომელნიმე მახვილითა სცემდეს, რომელნიმე ჰოროლებითა და ისრითა შესჩხუეპდეს და დასჭრიდეს, ხორცთა მათთა დანებითა განაპებდეს და ღვიძლები იგი მათი, ვითარცა ძაღლთა, პირითა განეტაცა. და ესრეთ დასთხინეს სისხლნი მათნი, და ესრეთ სრულ იქმნა წამებაი მათი ქრისტეს მიერ“.
ქართველთა მეფემ (888-923) და ტაო–კლარჯეთის სამეფოს გამგებელმა ადარნასე II-მ დიდძალი საფასის გადახდის შემდეგ შეპყრობილთა ცოცხლად გადარჩენილის ნაწილი გამოიხსნა, თუმცა მათ შორის არ იყო გობრონი, რადგან არაბებმა მის გათავისუფლებაზე უარი განაცხადეს. მზაკვარმა ამირამ სცადა მისი მიწიერი სიკეთეებით ცთუნება: `მეწყალის მე სიკეთე სახელოვან ხარ წინაშე ჩუენსა და აწ ვითარცა შვილსა საყვარელსა გასწავებ შენთა და აღიარე ჭეშმარიტი შჯული „ხელმწიფებისა ჩუენისაი“ – უთხრა მან ნეტარს. სამაგიეროდ სარდლობას, სასახლეებს, დარბაზებს და მონებს შეჰპირდა. დიდებულმა ქართველმა განჭვრიდა თავისი მომავალი „განუმზადა თავი თვისი ქრისტესთვის სატანჯუელთა, და მშვიდად მიუგო ამირას: გევედრები, ხელმწიფეო, ნუ მაიძულებ მე დატევებად ქრისტეანობისა, რომლითა აღმზარდეს მე მშობელთა ჩემთა და აღბეჭდულ ვარ სულითა წმიდითა… ჭეშმარიტად უწყოდე შენ, რამეთუ არცა კეთილთა შენთა აღთქუმითა, არცა ძვირ–ძვირთა ბოროტთა შენთა ჩემ ზედა მოწევნითა შემეძლო განყენებად უფლისა ჩემისა იესო ქრისტესა“.
წმიდანის პასუხით განრისხებულმა აბულ–კასიმმა ბრძანა, რომ გარეთ გაეყვანათ გობრონი და ეჩვენებინათ ცალკერძ დახოცილი თანამებრძოლები, ცალკერძ – აღთქმული სიმდიდრენი: „ვინ უწყის, უკუე შიშმან სიკუდილისამან, ანუ შესაძინელმან კეთილისამან მოდრიკოს გული მისი“. უკან მობრუნებულმა გობრონმა ამირას შეკითხვაზე – „რაი გამოირჩიე თავისა შენისაი“ – უპასუხა: „მე პირველადვე გითხარ შენ არა მიდრეკად ქრისტეს უფლისა ჩემისაგან“. მაშინ ამირამ უარესი განსაცდელი მოუმზადა წმიდანს: „არა იცის მაგან ჭირი სიკუდილისაი, წარიყვანეთ ეგე და წარწყმიდენით მაგის წინაშე დარჩომილნი ქრისტეანენი და მცირედ წყალით ეგე და კუალად მოიყვანეთ“. ამ მიზნით ცოცხალად დარჩენილი მეციხოვნენი მოედანზე გამოიყვანეს, წმიდა მიქაელ–გობრონიც მათ შორის დააყენეს და მის თვალწინ ნამდვილი სასაკლაო მოაწყვეს – თითქმის ყველა მისი თანამებრძოლი ჩახოცეს – ზოგი ისრით, ზოგი შუბით, და ზოგიც მახვილით. არცერთ ქართველს სიკვდილისას პირზე ღიმილი არ მოშორებია. ეცემოდნენ და ეხლებოდნენ განგმირულ თანამოძმეთა და თანამებრძოლთა გვამები გობრონს, ქართველთა თავები გორავდნენ მის ფეხებთან, დახოცილთა სისხლი ესხურებოდა მის ტანს და სახეს, მაგრამ საშინელებამ ვერ შეაძრწუნა მისი გული, იგი კვლავ ურყევად იდგა. მაშინ სარკინოზებმა თმაში ჩაავლეს ხელი, ქედი დაადრეკინეს და ორჯერ მსუბუქად სცეს ხმალი. სისხლმა იფეთქა გობრონის კისრიდან. მან ხელი შეიღება თვისსავე სისხლში (და სისხლითვე) შუბლზე ჯვარი გამოისახა და მადლობა შესწირა უფალს, რომ მისთვის წამების ღირსი გახდა და ღაღადყო: „გმადლობ შენ, უფალო იესუ ქრისტე, ღმერთო ჩემო, ძეო და სიტყუაო თანადაუსაბამოო დაუსაბამოისა მამისაო, რამეთუ ღირს–მყავ მე, ცოდვილი ესე და უღირსი, შენთვის ვნებასა და წყლულებასა და ზიარებასა ცხოველსმყოფელთა ტკივილთა შენთასა. გარნა, ყოვლად სახიერო მეუფეო, სრულ–ჰყავ მოწყალებაი, სახიერებაი და სიტკბოებაი შენი ჩემდა და თავსა საწადელისა ჩემისასა აღმიყუანე და ნუ დამაკლებ მე რიცხვისაგან მოყუასთა ჩემთა მოწამეთა შენთასა. მოვედ, ყოვლად სახიერო მეუფეო, შეწევნად ჩემდა და ნუ დამაბრკოლებნ მე მიზეზი რაივე და სივერაგეეი მძლავრისა ამის უსჯულოისა, ნუცა მეწევის მე ხელი მთავრისა ამის სოფლისა შთახდად ჩემ ცოდვილისა უფსკრულად ჯოჯოხეთისა, არამედ წარმადგინე მე და მექმენ მაცხოვარ და ხელისაღმპყრობელ, რამეთუ ხორციელნი ეს ტანჯუანი სიხარულ არიან მონათა შენთათვის. შენ ხელისაღმპყრობელ და შემწყანრებელ ექმენ სულსა ჩემსა, რომელი მხოლო ხარ მოწყალე თანა მამით და ყოვლად წმიდით სულით, რომელთა თანა თაყუანის გცემ, გადიდებ და გაქებ შენ, ღმერთსა ჩემსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ“. როდესაც იქ მყოფმა ქრისტიანებმა დაინახეს მის შუბლზე დაწერილი ცხოველსმყოფელი ჯვარი, მოწამედ სახელსდებდენ, და უფალს ადიდებდენ.
სარკინოზებმა კვლავ ამირა აბულ–კასიმს მიჰგვარეს წმიდა გობრონი, და მანაც უკანასკნელად სცადა მისი მოდრეკა ტკბილი სიტყვით: „იცოდე რომ თუ არ დამემორჩილები, სიკვდილს ვერ აცდები. დამიჯერე, შენ კეთილის მსურველს, და ნუ დაიღუპავ თავს, მე ვუბრძანებ მკურნალებს შენი პატარა ჭრილობის განკურნებას და რაც დაგპირდი ყველაფერს შეგისრულებ~-ო, თუმცა უშედეგოდ დაშვრა. ,,რაც გინდა ის ქენი, მე ქრისტიანი ვარ და არასოდეს ვუარყოფ ამასო!“ – უთხრა გობრონმა. განრისხებულმა აბულ კასიმმა ბრძანა მისი მოკვლა. წმინდა მიქაელ–გობრონს თავი მოჰკვეთეს და მოკლულებთან დააგდეს. „ესრეთ სრულ იქმნა წამებაი მისი თუესა ნოენბერსა ჩვიდმეტსა“, ამირას ბრძანებით სამი დიდი საფლავი გათხარეს, მოწამეთა გვამები ჩაყარეს, და მიწა მიაყარეს. ერთ–ერთში გობრონიც იწვა, თუმცა ქრისტიანებს საფლავთან მიახლოება აუკრძალეს. უფალმა განადიდა მათი ღვაწლი და მათ საერთო საფლავებს ყოველ ღამე, როგორც ანთებული ლამპრები, ბრწყინვალე ნათელი ადგა.
წმინდა მიქაელი ქართულმა ეკლესიამ გობრონ წამებულის სახელით წმინდანად შერაცხა, წმინდანთა დასში შერაცხა ასევე მასთან ერთად ვნებული 133 მხედარი და მათი ხსენების დღედ 17 (30) ნოემბერი დაადგინა.
წმინდა გობრონ–მიქაელის გმირობისა და მარტვილობის ამბავი აღწერილია მისი თანამედროვე სტეფანე მტბევარის (X ს. ქართველი საეკლესიო მოღვაწე – ტბეთის ეპისკოპოსი, მწერალი, განსწავლული თეოლოგი და მწიგნობარი) მარტვილოლოგიურ თხზულებაში „წამებაი წმიდისა მოწამისა გობრონისი, რომელი განიყვანეს ყუელის ციხით“. თხზულება, რომელიც 914 წლის ამბებს მოგვითხრობს, სტეფანე მტბევარს აღუწერია „ბრძანებითა აშოტ ერისთავთა–ერისთავისაითა“ გობრონის წამება, რომელიც მხოლოდ XVIII ს. ხელნაწერებით არის მოღწეული, დაიწერა 914-918 წწ.-ში. „აშოტ ერის–თავთა–ერის–თავმან, ძემან გურგენ კურაპალატისამან, რომელსა ეწოდა კუხი, აღაშენა ტბეთი შავშეთს და განასრულა იგი ყოვლითა განგებითა, და დასუა პირველად ეპისკოპოსად სანატრელი სტეფანე უწყებითა სულისა წმიდისათა და გარდაიცვალა ესე აშოტ კუხი ქრონიკონსა რ~ლ~ (გ. 918 წ. ტბეთს), და არა ესუა შვილი.“ გრაფინია უვაროვას ექსპედიციის დროს შავშეთში, ტბეთის ეკლესიის აღწერისას შეეცადნენ გაეხსნათ აშოტ კუხის საფლავი, მის მიერვე აშენებულ ტბეთის ეკლესიაში. თედო სახოკიას ცნობით – „ტაძრის გარშემო ადგილები, თვით ეკლესიის საძირკვლებიც კი, სულ გადათხრილი იქნა. დიდძალი ნივთები უპოვნიათ, ჩვენი არქეოლოგიისათვის ძვირფასნი, და წააღებინეს. აშოტ კუროპალატის საფლავის ჯერ გათხრა უნდოდათ, მაგრამ საფლავის ქვა ისეთი მძიმე გამოდგა, რომ ორმოცმა მუშამ დაძვრა ვერ უყო. მაშინ, როგორცა ვთქვით, ბერძენ ოსტატებს უბრძანეს, ნაღმით დაამტვრიეთ და ისე ამოვიღოთ საფლავში რაც ნივთები იქნებაო. ოსტატები გაკვირვებულები იყვნენ, რომ მარმარილოს ქვა ისეთი მაგარი გამოდგა, რომ ნაღმითაც ვერა დააკლეს რა.“
სტეფანე მტბევარი, როგორც აგიოგრაფი, უმთავრეს ნაწილს მიქელ–გობრონის თავგადასავლის აღწერას უთმობს, მაგრამ, სამწუხაროდ, დაწვრილებით არაფერს გვაწვდის მისი წარმომავლობისა და ვინაობის შესახებ. მიქელ–გობრონის შესახებ არც სხვა ისტორიულ წყაროებში მოიპოვება დაწვრილებითი ცნობები. იგი გვაუწყებს, რომ გობრონმა „სახელი იცვალა, ვითარცა ყოველთა წმიდათა, ვითარცა პეტრეს კლდე და სავლეს პავლე, ამას ეწოდა პირველად მიქელ და მერე გობრონ“ (მტბევარი მოწამის სახელის ცვლილებაზე ხაზგასმით მიანიშნებს მნიშვნელოვან სულიერ ფერისცვალებაზე“ – „მიქელი“ ღვთის სწორი, ღვთაებრივი უნდა იქცეს სიკვდილზე გამარჯვებულ მარტვილად, ანუ დამადასტურებლად, მოწმედ, სისხლისა და სიცოცხლის ფასად რომ დაამოწმებს ჭეშმარიტებას). ქართველ წმინდანთა მოსახსენებლებში მიქაელ–გობრონი გობრონის სახელით იხსენიება.
ნიკოლოზ ორბელიანის (1672-1732), სულხან–საბა ორბელიანის ძმის მიერ ხუთსტრიქონიან იამბიკოებად დაწერილ ცისკრის „აქებდითსა ზედა დასდებელთა“ უკანასკნელ მუხლში სხვა მრავალ წმინდანთა შორის გობრონიც მოიხსენიება: „ნინო, რაჟდენ პირველმოწამე, ესტატე მცხეთელი, შუშანიკ დედოფალი, იოანე ზედაზნელი, შიო მღვიმელი, დავით გარეჯელი, ისე წილკნელი, აბიბოს ნეკრესელი, ანტონ მარტყოფელი, არჩილ მეფე, აბო თბილელი, დავით და კონსტანტინე, ილარიონ ქართველი, გობრონი, იოანე, ექვთიმე და გიორგი მთაწმიდელები, დავით აღმაშენებელი, ერისთავნი – შალვა, ბიძინა და ელიზბარი, ლუარსაბ მეფე და ქეთევან დედოფალი“.
ანტონ I კათალიკოსს „გობრონის წამების“ ძველი თხზულების სიუჟეტზე რიტორიკული „შესხმა“ შეუქმნია და თავის „მარტირიკაში“ (XV თავი) შეუტანია. ამ თხზულების სრული სათაურია „შესხმა და მოთხრობა ღუაწლთა და ვნებათა წმიდისა დიდისა მოწამისა მიხაილ–გობრონისთა და მოყუასთა მისთა, ქმნილი ანტონის მიერ არხიეპისკოპოსისა ყოვლისა ზემოისა საქართუელოისა, დავითიან–ბაგრატოვანისა“. წმ. გობრონს, რომელსაც ადრე მიქაელი ერქვა, ავტორი მხოლოდ თხზულების სათაურში უწოდებს მიხაელ–გობრონს, ტექსტში კი – გობრონს. ამ თხზულებას წინ უძღვის ეს პატარა სადიდებელი – „მზეობს მიხაილ, ვარსკვლავებენ მოყუასნი, სფერასა ზედა ვნებისასა ბრწყინუალედ, სადა სქეტ ქრისტე სიბრძნე ღმრთისა მამისა, ეჰა, საკვირვო, საიდუმლო წყალობის, ვითარ მონანი ზიარ იქმნეს უფლისა.“
სომხური წყაროები მიქალ–გობრონს მიქაელ–გუგარელს უწოდებენ. გუგარები (გოგარენე) იყო ქვემო ქართლის ბერძნული სახელწოდება, სომხური წყაროებით – გუგარქი. იბერიის პროვინცია, რომელიც ძვ. წ. II საუკუნეში სომხეთის სამეფომ შეიერთა. ძვ. წ. I საუკუნეში აქ იქმნება საპიტიახშო. I-II საუკუნეებში გოგარენე ქართლის შემადგენლობაშია, მოგვიანებით ისევ სომხეთმა შეიერთა. საბოლოოდ კი IV საუკუნის II ნახევარში გოგარენე ქართლის სამეფომ დაიბრუნა. გუგაქრის პიტიახშს სომხურ წყაროებში ქართლის პიტიახშიც ეწოდება. ტერიტორიულად გოგარენეს პროვინცია არსებითად მდ. ალგეთის, ქციისა და დებედის აუზებით ისაზღვრებოდა, თუმცა გუგარქის საპიტიახშოს ტერიტორია სხვადასხვა დროს სხვადასხვა მოცულობისა იყო.
IX-X სს. სომეხი ისტორიკოსი იოანე დრასხანაკერტეცი წერს: „ყრმა ერთი მხიარული და ლამაზი სახისა, სახელად მიქაელი, გუგართა ქვეყნიდან“. ამასვე იმეორებს X-XI სს. სომეხი ისტორიკოსი სტეფანოს ტარონეციც. სომხურ სვინაქსარში მოკლედ გადმოცემულია მიქაელ–გობრონის ისტორია და მოსახსენებელ დღედ დადებულია 16 აპრილი. სომეხთა მეფე სუმბატ ბაგრატუნი „შემდგომად მარტვირობისა წმიდისა გობრონისა, ვითრ სხუაი ღონე ვერა იპოვა, შევიდა იგი ციხესა კაპოეტისა. და მეფე იგი მრავლისა ტანჯვისა შემდგომად მოკლა და თავმოკუეთილი ჩამოჰკიდა ძელსა, საშუალ ქალაქსა დვინისასა“.
აბულ–კასიმის ლაშქრობა სომხეთსა და საქართველოში, არაბთა მიერ ამიერკავკასიის დამორჩილების უკანასკნელ ცდად შეიძლება ჩაითვალოს. სამხედრო წარმატების მიუხედავად მან დასახულ მიზანს ვერ მიაღწია. ხალხის შეუპოვარმა ბრძოლამ აიძულა საქართველოს გასცლოდა.
შეადგინა თინათინ მჭედლიშვილმა