წმინდა დიონისე არეოპაგელი

ათენის I ეპისკოპოსი და სამოცდაათაგანი მოციქული (I)

ხს. 4 (17) იანვარი (70 მოც. ხსენების დღეს)

წმინდა დიონისე არეოპაგელი ახალი წელთაღრიცხვის I საუკუნის დასაწყისში, ათენში, წარჩინებულთა ოჯახში დაიბადა. მან შესანიშნავი ელინური განათლება მიიღო და შემდგომში სასწავლებლად ეგვიპტეში გაემგზავრა. ახალი წელთაღრიცხვით 33 წელს, დიონისე არეოპაგელი თავის მეგობარ აპოლოფონთან ერთად შეესწრო მზის დაბნელებას იესო ქრისტეს ჯვარცმისას, რა დროსაც მას შემდეგი სიტყვები წარმოუთქვამს: „ახლა ან უფალი, მთელი სამყაროს შემოქმედი იტანჯება, ან ხილული სამყარო ასრულებს არსებობას”. ათენში დაბრუნებული დიონისე უზენაესი სამსჯავროს, არეოპაგიის, წევრად ანუ მოსამართლედ აირჩიეს (არეოპაგს უწოდებდნენ ათენის უზენაეს სამსჯავროს, რომელიც შედგებოდა უმაღლესი მოხელეებისა და სიბრძნით განთქმული ადამიანებისგან. იგი ღია ცის ქვეშ, აკროპოლისის მახლობლად მდებარე არესის ბორცვზე იკრიბებოდა. სხვა მოვალეობებთან ერთად, არეოპაგს თვალყური უნდა ედევნებინა დადგენილი კერპთმსახურების რიტუალების შესრულებისთვის და ყოველგვარ დარღვევას სამსჯავროზე).

გავიდა რამდენიმე წელი, წმინდა პავლე მოციქული ჩავიდა ათენში, რათა ექადაგა სიტყვა ჭეშმარიტებისა და ბრძენი ათენელებისთვის გაეცნო ქრისტე, რომელიც თავად არის ჭეშმარიტება, ცხოვრება და ნათელი. სავარაუდოდ, ათენს სიხარულით უნდა მიეღო მისი ქადაგება!. წმინდა პავლე შეწუხდა, როდესაც კერპებით სავსე ქალაქი იხილა, მაგრამ ერთმა გარემოებამ თითქოს ანუგეშა იგი – ქალაქის დათვალიერების დროს ერთ-ერთ მოედანზე სამსხვერპლო იხილა წარწერით: „უცნაურსა ღმერთსა” (საქმე 17,23), რამაც აფიქრებინა, რომ ათენელები ჩასწვდნენ კერპთაყვანისმცემლების ამაოებას და მათთვის უცნობი ღმერთის არსებობა გააცნობიერეს. პავლე ყოველდღიურად საუბრობდა ქრისტეს სწავლებაზე ხან იუდეურ სინაგოგაში, ხანაც მოედანზე. მას ხალისით უსმენდნენ, რადგან ცნობისმოყვარე ათენელებსა და იქ მყოფ უცხოელებს უდიდეს სიამოვნებას ჰგვრიდა სიახლის შეტყობა. ფილოსოფოსებმა ბოლოს იგი საპაექროდ არეოპაგში მიიყვანეს, რათა უწარჩინებულესი მოქალაქეების წინაშე გადმოეცა თავისი სწავლება. პავლეც, სავარაუდოდ, არეოპაგში მიიყვანეს, როგორც ახალი ღვთისმსახურების მქადაგებელი. იგი არეოპაგის შუაში დადგა და უშიშრად იწყო სწავლების გადმოცემა. ჯერ გაიხსენა, რომ ქალაქის დათვალიერებისას ნახა უცნობი ღმერთისადმი მიძღვნილი სამსხვერპლო და დამსწრეთ მიმართა: „აწ უკუე რომლისა-იგი უმეცარ ხართ და ჰმსახურებთ მას, მე გახარებ თქუენ“; შემდეგ განუცხადა, რომ სამყაროს შემოქმედსა და სიცოცხლის მომცემელ უფალს ნებავს, ყველამ ეძებოს და შეიცნოს იგი; რომ ღმერთი ახლოს არის თითოეულ ჩვენგანთან, მისი წყალობით ვცოცხლობთ და ვმოქმედებთ; მისივე დაშვებით იდგა „ჟამნი იგი უმეცრებისანი”, ახლა კი ყველას მოუხმობს სინანულისკენ.

ბოლოს პავლე საშინელ სამსჯავროსა და აღდგომას შეეხო. ამ უკანასკნელი სიტყვის გაგონებისას ზოგმა გაიცინა, სხვებმა თქვეს, რომ პავლეს სხვა დროს მოუსმენდნენ… მოციქული გაეცალა იქაურობას, მაგრამ მისმა ხანმოკლე სიტყვამ, ღვთის შეწევნით, მაინც მოაქცია არეოპაგის ერთი წევრი, სახელად დიონისე. მან ირწმუნა ჭეშმარიტი ღმერთი და მოციქულთა თავის ერთგული მოწაფე გახდა. ირწმუნა ასევე ერთმა ათენელმა დედაკაცმა, სახელად დამარისმა, და კიდევ რამდენიმემ. სამი წლის განმავლობაში დიონისე არეოპაგელი წმ. პავლესთან ერთად ქადაგებდა ქრისტიანობას, შემდეგ კი მისი  ხელდასხმით ათენის ეპისკოპოსად დაინიშნა.

ეკლესიის ისტორიის მამად წოდებული ევსები კესარიელი წმინდა დიონისეს იხსენიებს როგორც ათენის პირველ ეპისკოპოსს.

წმინდა დიონისეს განსაკუთრებული კრძალვა ჰქონდა ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლისადმი და მის სანახავად საგანგებოდ ჩავიდა ათენიდან იერუსალიმში. მოგვიანებით მან წმ. პავლე მოციქულს შემდეგი წერილი გაუგზავნა: „ღმერთია მოწამე, მთელს სამყაროში სხვა არაფერია ღვთაებრივი ძალითა და მადლით ამდენად აღვსილი. ადამიანური გონება ვერ გაიაზრებს იმას, რაც ვნახე. უფლის წინაშე ვაღიარებ: – როცა მე იოანესთან ერთად, რომელიც ისე ბრწყინავს მოციქულებში, როგორც მზე ცის კაბადონზე, ყოვლადწმინდა ქალწულთან წარმადგინეს, ენით აღუწერელი რამ განვიცადე. ჩემ წინ რაღაც ღვთაებრივი ნათელი გაბრწყინდა. მან გააცისკროვნა ჩემი სული. ვგრძნობდი საოცარ კეთილსურნელებას და იმდენად ვიყავი აღფრთოვანებული, რომ არც ჩემს უძლურ სხეულს და არც სულს არ შეეძლო დაეტია მარადიული ნეტარებისა და ზეციური დიდების ეს ნიშნები და საწყისები. კარგად რომ არ მხსომებოდა შენი დარიგებები, მე მას თავად ჭეშმარიტ ღმერთად ჩავთვლიდი. შეუძლებელია წარმოიდგინო იმაზე დიდი ნეტარება, რომელიც მე მაშინ განვიცადე”. ახ.წ. 57 წელს დიონისე არეოპაგელი იერუსალიმში ღვთისმშობლის დაკრძალვას დაესწრო.

დიონისე არეოპაგელი ხედავდა პავლე მოციქულის ღვაწლს, სათანადოდ აცნობიერებდა მის მნიშვნელობას და ცდილობდა თვითონაც მიებაძა მოძღვრისათვის. როდესაც მოციქული პავლე რომში მოწამეობრივად აღესრულა, საღვთო შურით აღვსილი დიონისე პრესვიტერ რუსტიკუსთან და დიაკონ ელეფთერიოსთან ერთად წარმართულ გალიაში(დღევანდელ საფრანგეთში) გაემგზავრა ქრისტეს მოძღვრების საქადაგებლად. წმინდა მღვდელმთავრის ღვაწლით მრავალი წარმართი მოინათლა და ეზიარა მაცხონებელ რელიგიას. ქრ.შ.დან 96 წელს, იმპერატორ დომიციანეს მმართველობისას, წმინდა დიონისესა და მის ორ თანამოღვაწეს ქრისტიანობის ქადაგების გამო თავი მოჰკვეთეს. მისი წმინდა ცხედარი დღევანდელი პარიზის ტერიტორიაზე კეთილმსახურმა ქალმა კატულამ დაკრძალა. წმინდა დიონისე არეოპაგელი დაუღალავად იღვწოდა თანამედროვეთა შორის ქრისტიანობის გავრცელებისთვის. მისი საღვთისმეტყველო ნაშრომები: „საღმრთოთა სახელთათვის“, „ზეცათა მღვდელმთავრობისათვის“, „საეკლესიოისა მღვდელმთავრობისათვის“, „საიდუმლო ღვთისმეტყველებისათვის“ და ათი ეპისტოლე, – საუკუნეთა მანძილზე განამტკიცებდა და განამტკიცებს ქრისტიანებს და დღემდე განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ქრისტიანული აზროვნებისთვის. ხსენებული თხზულებები XI ს. მეორე ნახევარში ქართულ ენაზე თარგმნა წმიდა ეფრემ მცირემ.

წმინდა პავლეს აღსრულების შემდეგ დიონისემ გააგრძელა მისი საქმე და დასავლეთის ქვეყნებში გაემგზავრა ქრისტიანობის საქადაგებლად. მას თან ახლდნენ მოძღვარი რუსტიკი და დიაკონი ელეფთერი. წმინდანმა მრავალი ადამიანი მოაქცია ქრისტეს სჯულზე ჯერ რომში, შემდეგ – გერმანიასა და ესპანეთში. გალიაში წარმართი ხელისუფლების მიერ ქრისტიანთა დევნის დროს, სამივე აღმსარებელი დააპატიმრეს. ღამით წმინდა დიონისემ საღვთო ლიტურგია აღასრულა უფლის ანგელოზებთან ერთად, დილით კი მოწამეებს თავები მოჰკვეთეს. დიონისემ თავისი მოკვეთილი თავი აიღო, ტაძრამდე მივიდა და დაეცა. მისი ცხედარი კეთილმსახურმა ქალმა კატულამ დაკრძალა.

დიონისე არიოპაგელის შრომები

დიონისე არეოპაგელის სწავლებამ ჩვენამდე მოაღწია ოთხი წიგნით: „საღმრთოთა სახელთათჳს” “ზეცათა მღვდელთმთავრობისათჳს”, “საეკლესიოჲსა მღვდელთმთავრობისათვის”, “საიდუმლო ღმრთისმეტყველებისათჳს” და 10 ეპისტოლით.

წმინდა დიონისე არეოპაგელის თხზულებებს (ე.წ. არეოპაგელის წიგნებს) განუზომელი მნიშვნელობა აქვთ მართლმადიდებლური ეკლესიის ღვთისმეტყველებისათვის. თითქმის ოთხი საუკუნის მანძილზე, VI ს-ის I ნახევრამდე, წმინდა მამის სწავლება მხოლოდ საიდუმლო გადმოცემებით იქნა შემონახული, უმეტესად, ალექსანდრიის ეკლესიის ღვთისმეტყველთა მიერ. მას იცნობდნენ კლიმენტი ალექსანდრიელი, ორიგენე, დიონისე დიდი, რომლებიც მემკვიდრეობით განაგებდნენ ალექსანდრიის სასწავლებელს, და გრიგოლ ღვთისმეტყველი.

არეოპაგიტული კრებულის სტრუქტურა და შინაარსი არეოპაგიტული ტრაქტატებია:

1. ღვთაებრივისახელებისშესახებ (ეფრემ მცირეს თარგმანით – “საღმრთოთა სახელთათვის”);
2. ზეციურიიერარქიისშესახებ (“ზეცათა მღდელთმთავრობისათვის”);
3. საეკლესიოიერარქიისშესახებ (“საეკლესიოსა მღდელთმთავრობისათვის”);
4. მისტიკურითეოლოგიისშესახებ (“საიდუმლოდ ღმრთისმეტყუელებისათვს”).

ათი წერილიდან პირველი ოთხი მიმართულია მოწესე გაიოს მიმართ. დანარჩენების ადრესატები არიან: ღვთისმეტყველი იოანე, მღვდელმთავრები: პოლიკარპო და ტიტე, მღვდელი სოპატროსი, მოწესე დიმოფილოსი და მსახური დოროთე.

არეოპაგიტული ტრაქტატებიდან ფილოსოფიის თვალსაზრისით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია – „საღმრთოთა სახელთათვის”, რომელშიც განხილულია მოძღვრება საწყისზე, პირველ ერთზე (ღმერთზე). ტრაქტატში ასევე განხილულია ღმერთის დადებითი და უარყოფითი დახასიათებები, ღმერთიდან არსებათა გამოსვლა და მასშივე უკუდაბრუნება, სიკეთისა და ბოროტების მიმართება და სხვ. ეს საკითხები ტრაქტატში ძირითადად ნეოპლატონური, უფრო სწორად ქრისტიანული ნეოპლატონიზმის პოზიციებიდან არის წარმოდგენილი.

ფილოსოფიის თვალსაზრისით ასევე საინტერესოა ტრაქტატი – „საიდუმლოდ ღმრთის-მეტყუელებისათვის”, რომელშიც განხილულია ღმერთის აბსოლუტური ნეგაციისა და მისი წვდომა – გაერთიანების გზები, კერძოდ, ღმერთის მისტიკური ჭვრეტა (როცა ცხადი ხდება, რომ რაციონალური შემეცნება უძლურია ღმერთის წვდომისთვის), ღმერთის დადებითი და უარყოფითი მეთოდებით დახასიათების ერთიანობა და სხვ.

დანარჩენი ორი ტრაქტატი – „ზეცათა მღდელმთავრობისათვის” და “საეკლესიოსამღდელმთავრობისათვის” უფრო რელიგიური ხასიათისაა და ფილოსოფიისთვის ნაკლებ საინტერესოა, თუმცა მათში არეკლილია ნეოპლატონური იერარქიული (საფეხურებრივი) სისტემის პრინციპები.

არეოპაგიტული თხზულებები დაწერილია ბერძნულ ენაზე და პირველად იგი ითარგმნა სირიულ ენაზე, შემდეგ ძველ დროში ლათინურ, არაბულ, კოპტურ, სომხურ, ქართულსა და სხვა აღმოსავლურ ენებზე. თანამედროვე ევროპულ ენებზე არეოპაგიტული თხზულებების თარგმანები XIX საუკუნეს მიეკუთვნება. ეს თხზულებები, ევროპულთან შედარებით, უფრო ადრე ითარგმნა სლავურსა და რუსულ ენებზე. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, არეოპაგიტული თხზულებები ქართულად თარგმნა XI საუკუნის გამოჩენილმა ქართველმა სწავლულმა, მთარგმნელმა, ფილოლოგმა და ფილოსოფოსმა – ეფრემ მცირემ.

არეოპაგიტულ თხზულებათა არსებობა 532 წელს კონსტანტინოპოლის საეკლესიო კრებაზე გახდა ცნობილი. მის ავტორად კი გამოცხადდა დიონისე არეოპაგელის სახელით ცნობილი I საუკუნის საეკლესიო მოღვაწე, ათენის არეოპაგის წევრი, ეპისკოპოსი დიონისე. რენესანსის მოაზროვნეებმა ლორენცო ვალამ (1415-1465) და ერაზმ როტერდამელმა (1466-1536) ეჭვი შეიტანეს იმაში, რომ არეოპაგიტული თხზულებების ავტორია I საუკუნის საეკლესიო მოღვაწე დიონისე არეოპაგელი.

ამის შემდეგ საუკუნეების განმავლობაში მიმდინარეობდა კვლევა-ძიება არეოპაგიტული თხზულებების ნამდვილი ავტორის დასადგენად. ამ საკითხს იკვლევდნენ რუსი (ფ. გუმილევსკი, კ. სკვორცოვი, ვ. ბოლოტოვი…) და გერმანელი (ჰ. კოხი, ი. შტიგლმაირი…) მკვლევარები.

ჰ. კოხმა არეოპაგიტიკის საფუძვლიანი შესწავლით დაადგინა, რომ ამ მოძღვრების ფილოსოფიური მსოფლმხედველობა განსაზღვრულია V საუკუნის ნეოპლატონიკოსი ფილოსოფოსის პროკლე დიადოხოსის მოძღვრებით. ი. შტიგლმაირის გამოკვლევის თანახმად, არეოპაგიტულ თხზულებათა ავტორი კარგად იცნობს პროკლეს კომენტარებს პლატონის დიალოგ „ალკიბიადეზე”, რომელიც 462 წლითაა დათარიღებული.

სხვადასხვა გამოკვლევის საფუძველზე, არეოპაგიტული წიგნების შექმნის თაობაზე გაკეთებულ იქნა შემდეგი მნიშვნელოვანი დასკვნები:

1. არეოპაგიტულიმოძღვრებანეოპლატონური ფილოსოფიის, კერძოდ, პროკლეს მსოფლმხედველობის დიდ გავლენას განიცდის.
2. არეოპაგიტულითხზულებანიდაწერილია 462 წლის შემდეგ, პლატონის „ალკიბიადეზე” პროკლესეული კომენტარების გავლენით. რამდენადაც ეს თხზულებანი პირველად 532 წელს იქნება მოხსენიებული, ამდენად, არეოპაგიტული თხზულებების შექმნის სავარაუდო დროდ 462-532 წლები განისაზღვრა.
3. არეოპაგიტულითხზულებანიქ. გაზას კულტურულ გარემოში იყო შექმნილი და მისი ავტორი ეპისკოპოსი უნდა ყოფილიყო.

ამ დასკვნებმა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა შესასწავლი საკითხის ირგვლივ კვლევის შემდგომი წარმატება, რომელიც ძირითადად შ. ნუცუბიძისა და ე. ჰონიგმანის სახელებს უკავშირდება. 1942 წ. ქართველმა მეცნიერმა შალვა ნუცუბიძემ ფსევდო-დიონისე არეოპაგელისა და ცნობილი ქართველი მოღვაწის პეტრე იბერის იდენტობის საკითხი წამოაყენა მსოფლიო მეცნიერებაში. მისგან დამოუკიდებლად ამავე დასკვნამდე მივიდა ცნობილი ბელგიელი მეცნიერი ერნესტ ჰონიგმანი 1952 წელს, რის შემდეგაც ამ თეორიას ეწოდა ნუცუბიძე-ჰონიგმანის თეორია.

ამრიგად, XX ს-ის დამდეგიდან დომინირებს აზრი, რომ არეოპაგიტული თხზულებები V ს-ის II ნახევარში ცნობილი ნეოპლატონიკოსის პროკლე დიადოხოსის გავლენით უნდა შექმნილიყო. ამ აზრის პარალელურად მაინც შესამჩნევია ცალკეულ მკვლევართა მცდელობანი, უფრო ადრეულ (პროკლეს წინარე) ეპოქას მიაკუთვნონ არეოპაგიტული შრომები. მაგალითად: სწორედ ჰ. კოხისა და ი. შტიგლმაირის შრომების გამოქვეყნების შემდეგ (სადაც მოცემულია ცდა არეოპაგიტულ ძეგლებზე პროკლეს გავლენის დასაბუთებისა) გამოიცა თვალსაჩინო მკვლევარის, ათენაგორას სამი შრომა, სადაც არეოპაგიტიკა კვლავ პროკლეს წინარე ეპოქისადმი (კერძოდ, დიონისე ალექსანდრიელისადმი) არის მიკუთვნებული. მეოცე საუკუნის 70-იან წლებში გამოქვეყნდა ვ. მიულერის ნაშრომი „დიონისე არეოპაგელი”, სადაც ხსენებული შრომები კვლავ წმინდა დიონისე არეოპაგელთან არის დაკავშირებული.

გამოკრიბა და დაამუშავა თინათინ მჭედლიშვილმა

სავედრებელი პარაკლისი

წმიდისა მღდელმოწამისა დიონისე არეოპაგელისა

სამოცდაათთაგანისა მოციქულისა და ბრძენთ-მთავრისა.

ლოცვითა წმიდათა მამათა ჩვენთათა, უფალო, იესუ ქრისტე, ღმერთო ჩვენო, შეგვიწყალენ ჩვენ.

დიდება შენდა, ღმერთო ჩვენო, დიდება შენდა.

მეუფეო ზეცათაო, ნუგეშინისმცემელო, სულო ჭეშმარიტებისაო, რომელი ყოველგან ხარ და ყოველსავე აღავსებ მადლითა შენითა, საუნჯეო კეთილთაო, მომნიჭებელო ცხოვრებისაო, მოვედ და დაემკვიდრე ჩვენს შორის და წმიდა მყვენ ჩვენ ყოვლისაგან ბიწისა და აცხოვნენ, სახიერო, სულნი ჩვენნი.

წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ ჩვენ (3-გზის).

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ყოვლადწმიდაო სამებაო, შეგვიწყალენ ჩვენ, უფალო, გვიხსენ და გვილხინე ცოდავათა ჩვენთაგან,მეუფეო, შეგვინდევ უსჯულოებანი ჩვენნი, წმიდაო, მოიხილე და განჰკურნენ უძლურებანი ჩვენნი სახელისა შენისათვის.

უფალო შეგვიწყალენ (3-გზის).

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა, წმიდა იყავნ სახელი შენი, მოვედინ სუფევა შენი, იყავნ ნება შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა, პური ჩვენი არსობისა მომეც ჩვენ დღეს, და მომიტევენ ჩვენ თანანადებნი ჩვენნი, ვითარცა ჩვენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ ჩვენთა და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა, არამედ მიხსენ ჩვენ ბოროტისაგან, ამინ.

უფალო შეგვიწყალენ (12–ჯერ).

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ მეუფესა ჩუენსა, ღმერთსა.

მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ ქრისტესა, მეუფესა ჩუენსა ღმერთსა.

მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ თჳთ ქრისტესა, მეუფესა და ღმერთსა ჩუენსა.

უფალო, შეისმინე ლოცვისა ჩემისაჲ, ყურად-იღე ვედრებაჲ ჩემი ჭეშმარიტებითა შენითა, შეისმინე ჩემი სიმართლითა შენითა; და ნუ შეხუალ საშჯელსა მონისა შენისა თანა, რამეთუ არა განმართლდეს შენ წინაშე ყოველი ცხოველი. რამეთუ დევნა მტერმან სული ჩემი და დაამდაბლა ქუეყანად ცხორებაჲ ჩემი, დამსუა მე ბნელსა შინა, ვითარცა მკუდარი საუკუნოჲ. და მოეწყინა ჩემ თანა სულსა ჩემსა; და ჩემ შორის შემიძრწუნდა გული ჩემი. მოვიჴსენე დღეთა პირველთაჲ და ვიწურთიდ ყოველთა მიმართ საქმეთა შენთა და ქმნულსა ჴელთა შენთასა ვზრახევდ. განვიპყრენ შენდამი ჴელნი ჩემნი, და სული ჩემი ვითარცა ქუეყანაჲ ურწყული შენდამი. მსთუად შეისმინე ჩემი უფალო, რამეთუ მოაკლდა სულსა ჩემსა; ნუ გარე-მიიქცევ პირსა შენსა ჩემგან, და ვემსგავსო მათ, რომელნი შთავლენან მღჳმესა. მასმინე მე განთიად წყალობაჲ შენი, რამეთუ მე შენ გესავ; მაუწყე მე, უფალო, გზაჲ, რომელსაცა ვიდოდი, რამეთუ შენდამი აღვიღე სული ჩემი. მიხსენ მე მტერთა ჩემთაგან, უფალო, რამეთუ შენ შეგევედრე. მასწავე მე, რაჲთა ვყო ნებაჲ შენი, რამეთუ შენ ხარ ღმერთი ჩემი, სული შენი სახიერი მიძღოდენ მე ქუეყანასა წრფელსა. სახელისა შენისათჲს, უფალო, მაცხოვნო მე და სიმართლითა შენითა გამოიყვანო ჭირისაგან სული ჩემი. და წყალობითა შენითა მოსრნე მტერნი ჩემნი და წარწყმიდნე ყოველნი მაჭირვებელნი სულისა ჩემისანი, რამეთუ მე მონაჲ შენი ვარ.

დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო;

ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო;

ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო ჩუენო, დიდებაჲ შენდა.

ღმერთი უფალი და გამოგვიჩნდა ჩვენ, კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა.

მუხლი 1. აუარებდით უფალსა, რამეთუ კეთილ, რამეთუ უკუნისამდე არს წყალობაჲ მისი.

მუხლი 2. ყოველი თესლები გარე მომადგეს მე და სახელითა უფლისათა ვერეოდი მათ.

მუხლი 3. არა მოვკვდე, არამედ ვსცხონდე, და განვსთქვნე მე საქმენი უფლისანი.

მუხლი 4. ლოდი, რომელ შეურაცხყვეს მაშენებელთა, ესე იქმნა თავ კიდეთა, უფლისა მიერ იყო ესე და არს საკვირველ წინაშე თვალთა ჩუენთა.ითა ღმრთისაჲთა, მაღლით მამისა.

ტროპარი

სიტკბოებაი ისწავე შენ და ფრთხილ იყავ ყოველსა შინა და კეთილი გონებაი ღმრთივშუენიერად შეიმოსე, აღმოივსე ჭურისა მისგან რჩეულისა გამოუთქუმელნი საიდუმლონი, და სარწმუნოებაი დაიმარხე, და სწორი სრბაი მის თანა აღასრულე, მამაო წმიდაო დიონისე, ევედრე ქრისტესა ღმერთსა შეწყალებად სულთა ჩუენთათვის.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

ტროპარი; ხმაი 4

უზეშთაეს კაცთა ცნობისა ამაღლდა სიბრძნეი შენი, ღმერთშემოსილო, და ძალი მოძღურებათა შენთაჲ უფროჲს განბრწყინდა, რაჟამს გიწოდა შენ, ღმრთისა სიბრძნემან, ბრძენო, ნათელსა გამოუთქუმელსა წყუდიადისაგან, და საღმრთოჲთა ნათლითა განგაბრწყინვა, ღირსო დიონისე, უფროჲს ნათლისა მზისა, და ღმრთისმეტყუელისა თანა ენითა ცეცხლისაჲთა ჰქუხდი განცხადებულად ერთ არსებასა ღმრთეებისასა. აწ ევედრე მას, მონიჭებად სულთა ჩუენთა დღეს დიდი წყალობაჲ.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

არასადა დავსდუმნეთ, ღმრთისმშობელო, ძლიერებათა შენთა ქებად, უღირსნი ესე მონანი შენნი. რამეთუ არათუმცა შენ გვფარევდი ოხითა შენითა, ვინმცა სადა გვიხსნნა ჩუენ ესოდენთა ჭირთაგან; ანუ ვინმცა დაგვიცვნა ჩუენ აქამომდე ფლობილად? არასადა განგეშორნეთ ჩუენ, დედოფალო კურთხეულო, რამეთუ შენ იხსნი სულთა ჩუენთა ყოველთა განსაცდელთაგან.

მიწყალე მე, ღმერთო, დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღხოცე უსჯულოებაი ჩემი. უფროის განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე, რამეთუ უსჯულოებაი ჩემი მე უწყი, და ცოდვაი ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის. შენ მხოლოსა შეგცოდე და ბოროტი შენ წინაშე ვყავ, რაითა განმართლდე სიტყუათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა, რამეთუ ესერა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან. რამეთუ ესერა, ჭეშმარიტებაი შეიყუარე, უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე. მასხურო მე უსუპითა და განვწმიდნე მე, განმბანო მე და უფროის თოვლისა განვსპეტაკნე. მასმინო მე გალობაი და სიხარული და იხარებდენ ძუალნი დამდაბლებულნი. გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემნი აღხოცენ. გული წმიდაი დაჰბადე ჩემ თანა, ღმერთო, და სული წრფელი განმიახლე გუამსა ჩემსა. ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან და სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ ჩემგან. მომეც მე სიხარული მაცხოვარებისა შენისაი და სულითა მთავრობისაითა დამამტკიცე მე. ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმრთონი შენდა მოიქცენ. მიხსენ მე სისხლთაგან, ღმერთო, ღმერთო ცხორებისა ჩემისაო; იხარებდეს ენაი ჩემი სიმართლესა შენსა. უფალო, ბაგენი ჩემნი აღახუენ, და პირი ჩემი უთხრობდეს ქებულებასა შენსა. რამეთუ უკეთუმცა გენება, მსხუერპლი შე-მცა-მეწირა, არამედ საკუერთხი არა გთნდეს. მსხუერპლ ღმრთისა არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხ-ყოს. კეთილი უყავ, უფალო, ნებითა შენითა სიონსა და აღეშენნენ ზღუდენი იერუსალემისანი. მაშინ გთნდეს მსხუერპლი სიმართლისაი, შესაწირავი და ყოვლად-დასაწუელი, მაშინ შეიწირნენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზუარაკნი.

გალობაჲ 1, უგალობდითსა, ჴმაჲ 7

ძლისპირი: წამის-ყოფითა, ღმერთო, ბუნებანი მდინარენი ზღუდედ აღამაღლენ, და მას შინა განიყუანე ერი ისრაელთა ხმელად, და გიგალობდეს გალობასა ძლევისასა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

საღმრთოჲსა მის ნათლისა მცხინვარებითა, ქრისტე, აღავსენ საცნობელნი სულისა ჩემისანი, რაჲთა ღირსად შევამკობდე სახსენებელსა დიონისე ბრძენთ-მთავრისასა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ითხოვე ქრისტეისაგან, ღმერთშემოსილო მამაო, მოავლინოს ჩუენ ზედა მადლი სულისაჲ, ვითარ პირველ საღმრთოთა ქადაგთა ზედა, რაჲთა ვაქებდეთ დღესასწაულსა შენსა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

უმეცარ იყავ ღირსო, გზათა სიმართლისათა, და მიწევნულ სიბრძნესა ხორციელებრსა, ბრძენო, ხოლო მყის შესცვალე სახე იგი პირველი და მისწუეთ საღმრთოსა მას სიბრძნესა.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

სიტყუაო მამისაო, ქრისტე, დაუსაბამოო, შენ გიცნა დიონისე ბრძენთმთავარმან, და შენ შეგიდგა, სახიერ, ვითარცა კრავი უბიწოჲ, კუალსა მწყემსისა.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

რომელი კარავ-ექმენ ღმრთისა სიტყუასა, მარიამ, და შენ მიერ ღმერთი კაცთა შორის იხილვა, განცვიფრებულ იქმნა დიონისე, ოდეს იოვანე ღმრთისმეტყველისა თანა გიხილა, ყოვლადწმიდაო, და ცხადად ხედვიდა ღმრთეებრივი ძალსა და მადლსა შენსა.

გალობა 3, განძლიერდასა

ძლისპირი: ღმერთო მაცხოვარო ჩუენო, ყოვლისა დამბადებელო, რომელმან სიტყჳთ დაამყარენ ცანი მაღალნი ყოვლით ძლით მათით, და სულითა მით საღმრთოჲთა, დაგუამტკიცენ ჩუენ ერთობით, კლდესა ზედა სარწმუნოებისასა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ძლეულ იქმნა ყოვლითურთ უძლური ძალი მფლობისაჲ და განძლიერდა ეკლესიაჲ, რაჟამს ესხურა საღმრთოჲ სისხლი უბიწოისა კრავისა, რომელი დაიკლა ჩუენთჳს, და გაშუენდა სახედ ძოწეულისა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ეკალთა უნაყოფოთა მშობელთაგან ურწმუნოთა, ვითარცა რაჲ ვარდი გამოჩნდი ბნელსა შინა, წყუდიადსა განჰბრწყინდი, ბრძენო, ვითარცა მზე სამყაროსა, ნათლითა სამებისაჲთა, და ჰნათობ ცის-კიდეთა, ნეტარო დიონისე.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

უფსკრულსა გარეშესა სიბრძნისასა შეხუედ, ბრძენო, და ჰღელევდ მას შინა მიუწდომელად, რომლისაჲცა იცან სიბრძნჱ ღმრთისა მამისაჲ, სიტყუაჲ დაუსაბამოჲ, და მოსწრაფედ შეუდექ მას.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

ნათელო დაუსაბამოო, ქრისტე, რომელი ხარ ბრწყინვალებაჲ ღმრთისა მამისაჲ, შენ გონიერ ჰყავ საღმრთოჲთა სიბრძნითა, დიონისე ნეტარი, და გიცნა შენ უცნაური, ღმერთი მხოლოჲ დაუსაბამოჲ, მჴსნელი ჩუენ ყოველთაი.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

მჴსნელო ჩუენო, ვედრებითა მშობელისა შენისაჲთა მშჳდობაჲ სოფელსა მოჰმადლე, და ძლევაჲ მტერთაი ჯუარითა მოეც ერსა ჩუენსა ღმრთისმოყუარესა მტერთა ზედა ურწმუნოთა, და შენდობასა ღირს-მყვენ მორწმუნენი.

გჳჴსენ განსაცდელთაგან მონანი შენნი, ყოვლადწმიდაო ღმრთისმშობელო ქალწულო, რამეთუ ჩუენ ყოველნი შემდგომად ღმრთისა შენდა მოჳვლტით, ვითარცა უძლეველისა ზღუდისა და შუამდგომელისა.

მოიხილე ჩუენ ზედა, ყოვლადქებულო ღმრთისმშობელო, და ჴორცთა ჩუენთა წყლულებანი ბოროტნი განჰკურნენ და სულისა ჩუენისა სნეულებანი.

მღდელმან: შეგჳწყალენ ჩუენ, ღმერთო, დიდითა წყალობითა შენითა, კაცთმოყუარე, გევედრებით, ისმინე და შეგჳწყალენ.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მღდელმან: მერმეცა გევედრებით ღმრთივდაცულისა ერისა ჩუენისა და მეუფებისა მისისათვის (ქრისტჱსმოყუარისა მთავრობისა და მჴედრობისა მისისათჳს).

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მღდელმან: მერმეცა გევედრებით უწმიდესისა და უნეტარესისა, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქისა, მცხეთა–თბილისის მთავარეპისკოპოსისა და ბიჭვინთისა და ცხუმ–აფხაზეთის მიტროპოლიტისა, დიდისა მეუფისა, მამისა ჩუენისა ილიასათჳს, და ყოვლადუსამღდელოესისა (აქა მოიხსენეთ ადგილობრივი მღდელთმთავარი), და ყოველთა ქრისტჱს მიერ ძმათა ჩუენთათჳს.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მღდელმან: მერმეცა ვევედრნეთ უფალსა ღმერთსა ჩუენსა, რაჲთა შეიწყალოს მონა ანუ მჴევალი (აქა მოიხსენეთ სახელდებით ისინი, ვისთვისაც ევედრებით). განამრავლენ, უფალო, ჟამნი და წელნი ცხორებისა მათისანი და იჴსენ იგინი, უფალო, ყოვლისაგან ჭირისა, რისხვისა და იწროებისა, და ყოვლისაგან წყლულებისა სულისა და ჴორცთაჲსა და მიუტევენ მათ ყოველი შეცოდებანი მათნი, ნებსითნი და უნებლიეთნი.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მღდელმან: მერმეცა გევედრებით ყოველთა მართმადიდებელთა ქრისტეანეთათჳს.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ. (3-გზის).

მღდელმან: რამეთუ მოწყალე და კაცთმოყუარე ღმერთი ხარ, და შენდა დიდებასა აღვავლენთ, მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე.

გუნდი: ამინ.

წარდგომა, ჴმა 8

იხარებს ეკლესიაი დღესასწაულსა ამას ღმრთივბრწყინვალესა და ზეცისა ძალნიცა უხილავად გალობენ ძნობითა, და ბანაკი ღირსთა მამათა და მოციქულთაჲ იხარებს, რომელი აღივსო შენ-მიერ, ღირსო დიონისე, და წმიდათა მწყობრი განშუენდების შენ მიერ, და ჩუენცა მოქადულნი შრომათა შენთათჳს გევედრებით, ღმერთშემოსილო, ცოდუათა მოტევებაჲ გვითხოვე ქრისტესგან, სურვილით მედღესასწაულეთა წმიდისა ჴსენებისა შენისათა.

გალობაჲ 4, უფალო მესმასა

ძლისპირი: ქრისტე ღმერთო, რომელმან არა დაუტევენ წიაღნი იგი მამულნი ზეცად, და გარდამოჰხედ ქუეყანად. სმენაჲ შენი მესმა მე, და ქებით ვადიდებ ძალსა შენსა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

თანაარსი და თანასწორ ორთა მათ ცხოველთაჲ მამისა და სულისაჲ მოწევნასა ჟამსა საცნაურ იქმენ შენ, ქრისტე, და მოხუედ ცხოვრებად ცხებულთა შენთა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

მაცხოვრისა ნეფსით ვნებასა და სამყაროჲსა მნათობთა დაბნელებასა, ნეტარო დიონისე, განჰნათლდ გონებითა, და იცან ღმერთი დაუსაბამოჲ.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

თჳსთა ნეფსით მოხუედ ვნებად ჩუენ ვნებულთათჳს, ქრისტე, ბუნებით უვნებელო, რომელიცა ბრძენთმთავარმან დიონისე გიცნა,მხოლოჲ ვნებული და უვნებელი.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

აღასრულე განგებულებაჲ ჴსნისა ჩუენისაჲ, ჟამითურთ ღმრთისა სიტყუაო, რომლითა მოიზიდე, ოდესმე განდგომილი დიონისე მოწაფედ შენდა.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ჭეშმარიტო ღმრთისა დედაო, ევედრე ძესა შენსა დამბადებელსა, რაჲთა მიმიძღუეს ჩუენ ნავთსადგურად მყუდროდ და განმარინნეს დანთქმისაგან ცოდვათა ჩუენთა.

გალობა 5, ღამითგანსა

ძლისპირი: სული მაცხოვარებისაჲ, უფალო, რომელ-იგი მიუდგა გულსა შინა პირველთა წინაჲსწარმეტყუელთასა და იშვა ქუეყანასა, მან მაუწყა ჩუენ მოსლვაჲ შენი ქუეყანად მორწმუნეთა ცხორებად, და აწ განათლებულნი გალობით გადიდებთ.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ვითარცა პირველ იხილა ესაია, ღმერთი საბაოთი საყდართა ზედა, ეგრეთვე შენცა, ღირსო დიონისე, იხილე უხილავი და ჰქადაგე დაუცხრომელად.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

აღიარე ჴმამაღლად, ბრძენო, სიტყუაჲ ღმრთისაჲ გარდამოსრული ღმრთეებითა თჳსითა, და ჯუარსა ზედა ჩუენთჳს ვნებული, რომელმან განკურნა ვნებანი ჩუენნი.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ნისლი უმეცრებისაჲ განაგდე, ღმერთშემოსილო, რაჟამს გამოგიბრწყინდა ნათელი ღმრთისმეცნიერებისაჲ, მზე იგი სიმართლისაჲ. განჰნათლდი გონებითა და განჰბრწყინდი სულითა ღმრთისაჲთა.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

რომელმან მეთევზურნი მოციქულად აღრაცხენ, ქრისტე, და მეზუერენი მახარებელად, შენ უწოდე დიონისეს, და ჰყავ იგი მოწაფედ შენდა, მჴსნელო.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ცანი და ქუეყანაჲ განათლდეს შენ მიერ, უქორწინებელო დედაო იესუჲსო, რამეთუ გამოგჳბრწყინვე შენ ნათელი დაუშრეტელი, ღმერთი ყოველთაჲ, რომელმან ბნელსა შინა შეყენებულნი მიჴსნნა და ზეცისა სასუფეველისა მკჳდრად გჳჩინნა.

გალობა 6, ღაღადყავსა

ძლისპირი: დანთქმული ღელვათა სოფლისა ამის განსაცდელთა ნავითა ცოდვისაჲთა შთავრდომილი და მიგდებული მჴეცსა სულთა მომსრველსა, გიღაღადებ: ვითარცა იონა განჴრწნისაგან და სიკუდილისა მიჴსენ, ქრისტე.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

საცთურთა სიღრმეთაგან, ვითარცა იონა უფსკრულთაგან, აღმოიყვანე მჴსნელო, დიონისე ღმერთშემოსილი, და სამწყსოსა შენსა ასწავებდი გზასა უცთომელსა, ზეცად აღმყუანებელსა. აწ ჩუენცა დაგვიფარენ მწვალებელთა თანა ლოცვისაგან.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

აღეგზენ შურითა მით საღმრთოჲთა, წმიდაო, და მოსწრაფედ შეუდეგ რაი ქადაგსა მას მადლისასა, ნეტარსა პავლეს, მრავალნი მოაქციე ქრისტეს სარწმუნოებასა ზედა და სულნი მათნი იხსენ წარწმედისაგან.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

შენ, სიტყუაო ღმრთისაო, რომელმან უწოდე პავლეს, და ჰყავ ჭურად რჩეულად, მის მიერ განანათლე დიონისე, და შეჭურვე სწავლათა მიერ საღმრთოთა.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

საჲდუმლოდ და უცნაურად ეჩუენა ოდესმე სინას ღმერთი მაღალი  მოსეს და ზრახვიდა უხილავად, მცნებათა შჯულისათა, რომელი ქადაგა დიონისე, მორწყნა რაი გულნი უმეცართანი, და მოიყვანნა ღმრთის მეცნიერებად.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

წინაჲსწარ მოასწავა საიდუმლოჲ შენი, ქალწულო, პირველ კიდობანმან შჯულისამან, შემწყნარებელმან საღმრთოთა წერილთამან, და ტაკუკმან ოქროჲსამან, სამკჳდრებელმან მანანაჲსამან და კუერთხმან.

გჳჴსენ განსაცდელთაგან მონანი შენნი, ყოვლადწმიდაო ღმრთისმშობელო ქალწულო, რამეთუ ჩუენ ყოველნი შემდგომად ღმრთისა შენდა მოჳვლტით, ვითარცა უძლეველისა ზღუდისა და შუამდგომელისა.

მოიხილე ჩუენ ზედა, ყოვლადქებულო ღმრთისმშობელო, და ჴორცთა ჩუენთა წყლულებანი ბოროტნი განჰკურნენ და სულისა ჩუენისა სნეულებანი.

კონდაკი.

ზეციერნი ბჭენი წიაღ-ვლენ სულითა, და დაემოწაფე რაი ზესთა სამთა ცათა აღწევნულსა მოციქულსა, დიონისე, გამოუთქუმელისა ცნობისა მიერ განმსდიდრდი, და განაბრწყინვენ ბნელსა შინა უმეცრებისასა მსხდომარენი, ამისთვის გიღაღადებთ შენ: გიხაროდენ, მამაო ყოვლადსაკვირველო.

სხუაი კონდაკი

ბუნებათა უაღრეს აღმაღლდი, ბრძენთ-მთავარო, ვითარცა მოსე მთასა ზედა სინასა, და მსგავსად მისა შეხუედ ნისლსა შეუხებელსა, და არაჲ დაიფარე მისგან, არამედ განჰბრწყინდი ცის კიდეთა, წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, და მრავალთა უწოდე ბნელთაგან ნათელსა.

იკოსი

მარტვილობასა შენსა ზედა უხარის პავლეს, რომელი იყო სავლე – მდევარი ქრისტეს ეკლესიათა და მორწმუნეთა, და იქმნა რაი მოძღუარი შენი ქრისტესმიერითა შჯულითა, ერთობით ქადაგებდით და მოაქცევდით რაი მრავალთა წარმართთა და ჰურიათა, აწ მარტვილობისა და მოციქულობისა გვირგვინითა შემკულნი ერთობითა იხარებთ წინაშე ყოვლადწმიდისა სამებისა და მეოხ-ხართ დაუცხრომელად ჩუენ ყოველთათვის.

მღდელმან: მოხედენ, სიბრძნით. წარდგომაი, ხმაი 7

იხარებდეს მართალნი უფლისა მიმართ და ესვიდეს მას.

მუხლი: შეისმინე, ღმერთო, ხმისა ჩემისაი.

მღდელმან: უფლისა მიმართ ვილოცოთ.

გუნდი: უფალო, შეგვიწყალენ.

მღდელმან: რამეთუ წმიდა ხარ შენ, ღმერთო ჩუენო, და რომელი წმიდათა შორის განისუენებ, და შენდა დიდებასა აღვავლენთ, მამისა, და ძისა და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის, და უკუნითი უკუნისამდე,

გუნდი: ამინ.

მღდელმან: ყოველი სული აქებდით უფალსა.

მუხლი: აქებდით ღმერთსა წმიდათა შორის მისთა, აქებდით მას სამყაროთა ძალისა მისისათა.

მღდელმან: ღირსყოფად ჩუენდა სმენად წმიდისა სახარებისა უფალსა ღმერთსა ჩუენსა ვევედრნეთ.

გუნდი: უფალო, შეგვიწყალენ (3-გზის).

მღდელმან: სიბრძნით აღემართენით და ისმინეთ წმიდა სახარებაი, მშვიდობაი ყოველთა.

გუნდი: და სულისაცა შენისა თანა 

მღდელმან: მათესაგან წმიდისა სახარებისა საკითხავი.

გუნდი: დიდებაი შენდა, უფალო, დიდებაი შენდა.

მღდელმან: მოხედენ.

სახარება მათესი

ჰრქუა უფალმან თვისთა მოწაფეთა: აჰა მე მიგავლინებ თქუენ, ვითარცა ცხოვართა შორის მგელთა, იყუენით უკუე მეცნიერ, ვითარცა გუელნი და უმანკო, ვითარცა ტრედი. ეკრძალებოდეთ კაცთაგან, რამეთუ მიგცემდნენ თქუენ კრებულსა და შორის შესაკრებელთა მათთა გტანჯვიდენ თქუენ. და წინაშე მთავართა და მეფეთა მიგიყუანნეს თქუენ ჩემთვის საწამებელად მათდა და წარმართთა. და რაჟამს მიგცნენ ნუ ზრუნავთ ვითარ, ანუ რასა იტყოდეთ, რამეთუ არა თქუენ იყუნეთ მეტყუელნი, არამედ სული მამისა თქუენისაი, რომელი იტყოდეს თქუენ შორის, რამეთუ მისცეს ძმამან ძმაი სიკუდილად და მამამან შვილი, და აღსდგენ შვილნი მამა-დედათა ზედა და მოჰკლვიდნენ მათ და იყუნეთ თქუენ მოძულებულ ყოველთაგან სახელისა ჩემისათვის, ხოლო რომელმან დაითმინოს სრულიად, იგი ჰსცხონდეს.

გუნდი: დიდებაი შენდა, უფალო, დიდებაი შენდა.

დიდებაი მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

მეოხებითა ყოვლად ქებულისა მღდელმოწამისა დიონისე არიოპაგელისაითა, მოწყალეო, აღხოცენ ცოდვათა ჩუენთა სიმრავლენი.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

მეოხებითა წმიდისა ღმრთისმშობელისაითა, მოწყალეო, აღხოცენ ცოდვათა ჩუენთა სიმრავლენი.

მიწყალე მე, ღმერთო, დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა, აღხოცე უსჯულოებაი ჩემი და შემიწყალე მე, ღმერთო.

გერი: ჭეშმარიტად გამოსჩნდი მწყემსად საკჳრველად, და სამწყსოჲ შენი შეზღუდე რაი მოციქულთა და მღდელთმოძღუართა მიერ განსაზღვრებულითა კანონითა, სწავლითა საღმრთოჲთა განამდიდრენ და შესწირე თავი თვისი ქრისტესა ღმერთსა, აწ გვითხოვე დაცვაჲ ეკლესიისა ჩუენისაი შეუძრველად, სიმტკიცჱ მორწმუნეთა და ამაღლებაჲ რქისა მათისაჲ მწვალებელთა ზედა, მშჳდობაჲ სოფელსა და დიდი წყალობაჲ მოსავთა შენთა.

მღდელმან: აცხოვნე, ღმერთო, ერი შენი, და აკურთხე სამკვიდრებელი შენი, მოხედენ სოფელსა შენსა წყალობითა და მოწყალებითა, აღამაღლე რქაი ქრისტეანეთა მართლმადიდებელთაი, და გარდამოავლინენ ჩუენ ზედა მდიდარნი წყალობანი შენნი, მეოხებითა ყოვლადწმიდისა დედოფლისა ჩუენისა ღმრთისმშობელისა, და მარადის ქალწულისა მარიამისაითა; ძლიერებითა პატიოსნისა და ცხოველსმყოფელისა ჯუარისა და ვაზისა ჯუარისაითა; მეოხებითა პატიოსანთა უსხეულოთა ზეცისა ძალთაითა; პატიოსნისა, დიდებულისა, წინაისწარმეტყუელისა, წინამორბედისა და ნათლისმცემელისა იოვანესითა; წმიდისა წინაისწარმეტყუელისა ელია თეზბიტელისა და მართლისა ენუქისითა; წმიდათა დიდებულთა, და ყოვლად–ქებულთა მოციქულთა თავთა, პეტრეისა და პავლესითა; წმიდისა მოციქულისა თომასი და საქართველოს განმანათლებელთა მოციქულთა: ანდრია პირველწოდებულისა, სვიმონ კანანელისა და მატათასითა; წმიდისა დედისა ჩუენისა, მოციქულთა სწორისა ქალწულისა ნინოისითა და წმიდათა მოციქულთა სწორთა: მეფისა მირიანისა და დედოფლისა ნანაისითა; წმიდათა შორის მამათა ჩუენთა, და მსოფლიოთა დიდთა მოძღუართა და მღდელთმთავართა, ბასილი დიდისა, გრიგოლი ღმრთისმეტყუელისა, და იოვანე ოქროპირისაითა; წმიდისა ნიკოლოზ მირონ–ლუკიის მთავარეპისკოპოსისა და საკვირველთმოქმედისაითა; წმიდისა მთავარმოწამისა ძლევაშემოსილისა გიორგისა და წმიდათა დიდთა ქალწულ–მოწამეთა ეკატერინე, ბარბარე და მარინეისითა; წმიდისა მღდელ–მოწამისა ნეოფიტე ურბნელისა და წმიდისა დიდისა მოწამისა აბო ტფილელისაითა; წმიდათა დიდებულთა მოწამეთა: არგვეთის მთავართა დავით და კონსტანტინეისა; ბიძინა დაჭრილისა და შალვა და ელიზბარ ქსნის ერისთავთაითა; წმიდათა ათთა–ბევრთა მოწამეთა, ტფილისს ხუარაზმელთაგან მოწყუედილთა და წმიდისა დიდებულისა მოწამისა შალვა ახალციხელისაითა;ღირსისა მამისა ჩუენისა იოვანე ზედაზნელისა და ათორმეტთა მისთა მოწაფეთა, მეორედ განმანათლებელთა საქართველოს ეკლესიისა და მარად მფარველთა მისთა და წმიდათა მოწამეთა ექვსი ათასთა გარეჯელთა ბერთაითა; ღმრთივ–განბრძნობილთა ნეტართა მამათა ჩუენთა: ილარიონ ქართველისა, სერაპიონ ზარზმელისა და გრიგოლ ხანძთელისაითა; ღირსთა მამათა ჩუენთა ათონელთა: იოვანესი, გაბრიელისა, იოვანე–თორნიკისა, ეფთვიმისა და გიორგისაითა; წმიდათა კეთილ–მორწმუნეთა და დიდთა მეფეთა ჩუენთა: ვახტანგ გორგასალისა, აშოტ კურაპალატისა, დავით აღმაშენებელისა და სოლომონისაითა; წმიდისა და კეთილმსახურისა მეფისა თამარისითა, წმიდათა კეთილად მძლეთა მეფეთა და დედოფალთა ჩუენთა: არჩილ, ლუარსაბ, დემეტრე, შუშანიკ და ქეთევანისაითა; წმიდისა ილია მართლისა, და ექვთიმე ღმრთისკაცისაითა; წმიდათა აღმსარებელთა მამათა ჩუენთა, იოვანეისი და გიორგი–იოანე ბეთანიელთა და ექვთიმე აღმსარებლისაითა; ღირსისა მამისა ჩუენისა არქიმანდრიტისა გაბრიელისა, აღმსარებელისა და სალოსისა და წმიდათა და მართალთა მშობელთა ღმრთისმშობელისა იოაკიმ და ანნაისითა; წმიდისა და დიდებულისა ქრისტეის სამოცდაათთაგანისა მოციქულისა, მღდელმოწამისა დიონისე არიოპაგელისა, და ყოველთა წმიდათა შენთაისა გევედრებით შენ, მრავალმოწყალეო ღმერთო, შეისმინე ჩუენ ცოდვილთა ვედრებაი, და შეგვიწყალენ ჩუენ.

გუნდი: უფალო, შეგვიწყალენ (12-გზის).

მღდელმან: წყალობითა და მოწყალებითა და კაცთმოყუარებითა მხოლოდშობილისა ძისა შენისაითა, რომლისა თანა კურთხეულ ხარ, თანა ყოვლადწმიდით, სახიერით, და ცხოველსმყოფელით სულით შენითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე.                         

გუნდი: ამინ.

გალობა 7, კურთხეულარსა

ძლისპირი: ყრმათა ბაბილონს საჴუმილსა მას შინა ცუარი ეცურია ზეგარდამოჲ. ღმრთისა მიერ ღაღადებდეს და იტყოდეს: კურთხეულ-ხარ, უფალო მამათა ჩუენთაო, ღმერთო უკუნისამდე.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ვითარცა ჴმა ყო ნესტუმან ეკლესიათამან და ქრისტეს ქადაგმან პავლე, შეიწყნარე ქადაგებაჲ მისი, ნეტარო დიონისე ღირსო, და ისწავენ მისგან საჲდუმლონი საღმრთონი.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

აღახილენ რაჲ სულისა თუალნი, ღმერთშემოსილო, იცან მადლი იგი, დიონისე, და განჰნათლდი მის მიერ წყლითა და სულითა მხოლოდ-შობილისაჲთა, და თანაწარხედ სოფლიოჲსა ამის განხრწნადთა საქმეთა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

მხოლოდშობილო ქრისტე, ღმრთისა სიტყუაო დაუსაბამოო, შენ მიერ განძლიერდა დიონისე, და მადლითა შენითა ჰმწყსიდა სამწყსოთა შენთა, რომელნი მოისყიდნე საღმრთოჲთა სისხლითა შენითა.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

ნესტუად ეკლესიათა იწოდე, ნეტარო დიონისე, და საფუძველ სარწმუნოებისა მსგავსად თავისა მის მოციქულთაჲსა, მამაო, და მაღლით მოგეცა ჴელმწიფებაჲ შეპყრობად და განტევებად ყოველთა ბრალეულთა ქუეყანისათა, ვითარცა მღდელთმთავარსა დიდსა.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

გიხაროდენ შენ, ასულო ადამისო, გიხაროდენ, სძალო ღმრთისაო, გიხაროდენ, მშობელო მაცხოვრისაო, რომელმან დაიტიე შემოქმედი შენი, აწ  მეოხ-გუეყავ და განჰკურნენ წყლულებანი სულისა ჩუენისანი.

გალობა 8, აკურთხევდითსა

ძლისპირი: შეუწუელმან მაყუალმან სინას აუწყა ღმერთი მოსეს, ჴმითა წულილსა და ენა-მძიმესა, და შურმან საღმრთომან ყრმანი იჴსნნა საჴუმილისაგან და გალობით ღაღადებდეს: ყოველნი საქმენი აკურთხევდით დღეს ღმერთსა და უფალსა, უგალობდით და ამაღლებდით მას უკუნისამდე.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

ბნელი უმეცრებისაჲ განაქარვე ქუეყანით, სახიერ, და ნათელი ჭეშმარიტი ღრმთისმეცნიერებისაჲ გამოაბრწყინვე მას შინა, შენვე უწოდე, მჴსნელო, დიონისე ღირსსა, და გონებაჲ მისი განანათლე.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

უხდებოდე ოდესმე, ჭეშმარიტებასა, ნეტარო, ვითარცა იგი პირველ იანე და იანბრე, წინაშე პირსა მოსესსა, ხოლო რაჟამს გიწოდა მადლმან საღმრთომან, ბრძენო, შეუდეგ ქრისტეს მცნებათა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

კლდედ სარწმუნოებისად იწოდე და არედ ქუხილისად, დიონისე ბრძენო, და მღდელთმთავარ ექმენ ქალაქსა ბრძენთასა, ღირსო, და სიღრმესა უმეცრებისასა დანთქმულნი ნათლად აღმოიყვანენ სწავლითა შენითა.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

დასთხიე რაი სისხლი შენ ქრისტესთვის, საშუებელი იგი საუკუნოჲ ბრწყინვალჱ დაგიმკჳდრა დასთა თანა მამათმთავართასა, მოციქულთა კრებულისა და სულთათანა მართალთასა, და მათ თანავე მოიღე დიდებაჲ და პატივი საუკუნოჲ.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

სამთა მათ ყრმათა ბაბილონს საჴუმილსა შინა სამებასა თაყუანის-სცეს და შეურაცხ-ყვეს ხატი იგი ოქროჲსაჲ, და ცუარითა სხურებულნი გალობით ღაღადებდეს: ყოველნი საქმენი აკურთხევდით დღეს ღმერთსა და უფალსა, უგალობდით და ამაღლებდით მას უკუნისამდე.

გალობა 9, ადიდებდითსა

ძლისპირი: მტჳრთველმან გამოუცდელმან უხრწნელებისამან, სიტყუასა დამბადებელსა ავასხა ბუნებათა. მოვედ, უბიწოო ქალწულო, ღმრთისმშობელო, შენგან შობილსა თანა მასწავე მორწმუნეთა, რაჲთა ღირს ვიქმნეთ ჩუენ დიდებად შენდა.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

დაუტევე აჩრდილი წესისა ღმრთისაჲ და სოფლისა სიბრძნესა უწოდე ნაგევ, რაჟამს შეხუედ, ბრძენო, გამოუკულეველსა მას, უფსკრულსა ზესკნელისასა, და ჰღელევდი დაუნთქმელად და ჰქადაგე დიდებაჲ სამებისაჲ.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

საღმრთოითა შურითა ემსგავსე პავლეს, მოძღუარსა შენსა, ნეტარო, და ღმრთისმეტყუელითა ენითა დასწერენ, ვითარცა კალმითა სწავლანი სულიერნი, და მოგჳთხრენ სამებისა თჳთნებანი, განუყოფელად და შეურევნელად.

წმიდაო მღდელმოწამეო დიონისე, ევედრე ღმერთსა ჩუენთვის

თუალთა წინაშე გაქუნდა, ქრისტე, ხორცითა ჯუარცმული, პავლეს თანა ხმობდი დიონისე, ჭეშმარიტად ღმრთისა ძალი არს და ღმრთისა სიბრძნეი, სიტყუაჲ დაუსაბამოჲ, ღმერთი ღმრთისაგან შობილი, და კაცთა ხსნისათჳს განკაცებული.

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა.

ენისაგან უღირსისა კნინი ესე შესხმაჲ მიიღე აწ, მღდელთმთავართ მოძღუარო დიონისე, და გვითხოვე, წმიდაო, მოტევებაჲ ცოდვათაჲ, ძლევაჲ მტერთაი, და დამტკიცებაჲ ეკლესიათაჲ.

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ძუელი შჯული მოგასწავებს, ქალწულო წმიდაო, და ახალი აღგიარებს ღმრთისმშობლად, უსძლოო, და ჩუენ მორწმუნენი სარწმუნოებით ვიტყჳთ: მშობელო სიტყჳსაო, ვედრებად ნუ დასცხრები ღმრთისა მიმართ მოსავთა შენთათვის.

ღირს არს ჭეშმარიტად რაჲთა გადიდებდეთ შენ, ღმრთის-მშობელო, რომელი მარადის სანატრელ იქმენ, ყოვლად უბიწოდ და დედად ღმრთისა ჩუენისა, უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა და აღმატებით უზესთაესსა სერაფიმთასა, განუხრწნელად მშობელსა სიტყჳსა ღმრთისასა, მხოლოსა ღმრთისმშობელსა გალობით გადიდებდეთ.

მღდელი აკმევს, მკითხველი ან ერისკაცი კითხულობს:

დასაბამად ყოვლისა სიტყჳსა აღმოვთქუათ, ერნო, დიდებაჲ მხოლოჲსა მეუფისაჲ, რომელმან მოსცა შჯული ერსა მას უშჯულოსა, და დიდებულ ყო პირი მოსესი, მჴსნელმან, მანვე განაბრწყინვა სულითა ბრძენთ-მთავარი დიონისე, და ჰყო რჩეულ სამკჳდრებელად თვისა, ამისთვისცა მეოხ ვჰყოთ წინაშე მისა, რაითა განჴსნას კრულებაჲ ბრალთა ჩუენთაჲ ქრისტემან, და ოხითა მისითა ღირს გვყოს სასუფეველსა თვისსა.

უზეშთაეს ცნობათა და ზეშთა სიტყჳსა, გამოჩნდა ქებაჲ შენი, სანატრელო დიონისე, რამეთუ გადიდა ქრისტემან ღმერთმან, სუფევითა, ნეტარო, რამეთუ ორკერძოჲთვე სიბრძნითა ღირსად შეგამკო, მთავარო ბრძენთაო, და შენ მიერ წარწყმიდა სიბრძნეჱ სოფლისა ბრძენთაჲ, და მეცნიერებაჲ მეცნიერთაჲ დაანთქა, დიდო მღდელთმთავარო დიონისე, აწ, მეოხ გუეყავ ჩუენ წინაშე ყოვლადწმიდისა სამებისა, რაითა მოგვანიჭოს ჩუენცა სიბრძნეი კეთილისა და ბოროტის განრჩევისაი, და მოგვცეს ძალი მიტევებისაი.

ღუაწლითა შენითა მოციქულნი იქადიან, მამანი იხარებენ, ანგელოზნი იშუებენ, და მოღუაწენი განმრავლდებიან, ხოლო მღდელმთავარნი და ყოველი ერი ქრისტეის მორწმუნეი ხსენებასა შენსა ვდღესასწაულობთ, ნეტარო, და შეუვრდებით სიწმიდის მოყუარობასა შენსა, რაითა ოხითა შენითა მოგვმადლოს ქრისტემან ღმერთმან სული მოთმინებისაი და სიწმიდისაი, და მოგვანიჭოს შენებრი მხურვალებაი სარწმუნოებისაი, ძმებრივი სიყუარული მოყუასისაი და საღმრთოი მოშურნეობაი მამულისაი.

რაჟამს გერწმუნა, ღირსო, წამისყოფითა მით საღმრთოჲთა, საყდარი მწყემსობისაჲ ათენსა, ძალი საღმრთოჲ დაადგრა შენ თანა, მამაო, და დაინთქა რაი წარმართთა იგი სიბრძნჱ უფსკრულსა მას მოძღურებისა შენისასა, ყოვლად ნეტარო, სიცბილსა მათსა ჰბასრობდი, ღმერთშემოსილო, სულისა წმიდისა მადლითა,  რომელიცა მკჳდრ იყო შენთანა, და წარგკვეთეს რაი თავი ორთა მათ თანამოღვაწეთა თანა, აწ ერთობითა მეოხ ხართ ჩუენთვის წინაშე ღმრთისა, და ჰკურნებთ სენთა და მრავალსახეთა სალმობათა და მსწრაფლ შეეწევით სულთაგან არაწმიდათა შეპყრობილთა.

გხედვიდა რაი ბრძენი დიონისე, ქრისტეს დედასა, ვითარცა ღმრთეებრივითა ნათლითა გაბრწყინებულსა დედოფალსა, ღმრთებრივითა შუენიერებითა შენითა მოწყლული გევედრებოდა შეწევნასა წინაშე ძისა შენისა და მაცხოვრისა, აწ ჩუენცა შეგვეწიე და მოვიდეს რაი ძეი შენი განჰსჯად ყოვლისა სოფლისა, მეოხ-გვეყავნ წინაშე მისსა, რაითა განგვხადოს საღმრთოისა მშჯავრისა საშინელებაი უშჯულოებისა ჩუენისათვის და ურცხვენელითა პირითა აღვიმსთოთ გალობად ყოვლადწმიდისა სამებისა:

მღდელი: შეგჳწყალენ ჩუენ, ღმერთო, დიდითა წყალობითა შენითა, გევედრებით, ისმინე და შეგჳწყალენ.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მღდელი: მერმეცა გევედრებით, წყალობისა, სიცოცხლისა, მშჳდობისა, სიმრთელისა, დღეგრძელობისა, ცხორებისა, განათლებისა, მოტევებისა, კეთილად წარმართებისა და მყუდროებისა მონათა (ანუ მჴევალთა) ღმრთისაჲთა და ყოველთა შჳლთა ჩუენისა ეკლესიისაჲთა, რაჲთა დაიცვას უფალმან ღმერთმან ჩუენმან სამეუფოჲ ქალაქი ესე ჩუენი და წმიდაჲ ესე ეკლესიაჲ და ყოველნი ქალაქნი და სოფელნი ივერიისა სიყმილისაგან, სრვისა, ძრვისა, დანთქმისაგან, ცეცხლისა და მახჳლისა, უცხო–თესლთა ზედა მოსლჳსაგან, ბრძოლისა და სიკუდიდშემოსილისა წყლულებისა, რაჲთა მოწყალე გუექმნეს ჩუენ ღმერთი კეთილად დგომისათჳს სახიერებითა და კაცთმოყუარებითა თჳსითა, და გარე–წარაქციოს რისხვაჲ, მარად დღე ჩუენ ზედა მომავალი, და გჳჴსნეს ჩუენ სამართლად ჩუენ ზედა მოწევნულისა რისხვისაგან, და შეგჳწყალნეს ჩუენ.

გუნდი: უფალო, შეგჳწყალენ (12-გზის).

მღდელი: შეისმინე ჩუენი, ღმერთო, მაცხოვარო ჩუენო, სასოო ყოველთა კიდეთა ქუეყანისათაო, და რომელნი არიან ზღუათა შინა შორს, და მლხინებელ, და მოწყალე ექმენ შეცოდებათა ჩუენთა, და შეგჳწყალენ ჩუენ, რამეთუ მოწყალე და კაცთმოყუარე ღმერთი ხარ და შენდა დიდებასა აღვავლენთ, მამისა, და ძისა, და სულისა წმიდისა, აწ და მარადის, და უკუნითი უკუნისამდე.

გუნდი: ამინ.

სავედრებელი ლოცვა

ჰოი, მღდელმოწამეთა შორის ფრიად საჩინოო დიონისე, მწყემსო ჭეშმარიტო ქრისტჱს სამწყსოთაო და დიდო წინამძღუარო მამათაო, ეკლესიისა მნათობო და გვირგვინო მოციქულთაო, მართლმორწმუნეთა წინამძღუარო და სიქადულო მღდელმთავართაო, ღუაწლთა შინა მყოფთა შესავედრებელო და ძალო სარწმუნოებითა შენდამი შევრდომილთაო!

ჰოი, წმიდაო პირველ-მღდელთმთავარო ათენისაო დიონისე არეოპაგელო, ქრისტეს მოძღურებისა განმტკიცებითა შემწედ უძლეველად და სუეტად გამოსჩნდი შენ ეკლესიისად და წინამბრძოლად სარწმუნოებისად, და  შემდგომად მარტვილობისა შენისა სუფევ რაი წინაშე ღმრთისა, აწ  გაქუს კადნიერებაი წინაშე მისა, რაითა წყალობითა მოხედოს დედისა თვისისა წილხვდომილსა ერსა ჩუენსა, საუფლოისა ჯუარისა მტვირთველსა ქუეყანასა ზედა, და დაიცვას მტერისა საფრხისა და ძმათა შუღლისაგან, რამეთუ მთავარნი ამა სოფლისანი იღუწიან განხრწნასა ჩუენსა და შთათხევასა უფსკრულსა შინა ბიწიერებისა და დაღუპვისასა, ხოლო ჩუენ ვეძიებთ ღონესა განრინებად მძლავრებისაგან მათისა და ვესავთ უფალსა ჩუენსა და მაცხოვარსა, რაითა აღგვაორძინოს და განგვამრავლოს და აღგვავსოს სულითა სიბრძნისაითა, ურთიერთსიყუარულისა და საღმრთოისა გულისხმისყოფისაითა, და მოგუანიჭოს სიწმიდითა ცხოვრებისა სიყუარული და გულისა შემუსრვილებაი. მსახურებასა და მოღუაწებასა შინა განაძლიერე უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოის კათალიკოს-პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი და ბიჭვინთისა და ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი, დიდი მეუფეი, მამაი ჩუენი ილია, ყოვლადსამღდელონი მიტროპოლიტნი, მთავარეპისკოპოსნი და ეპისკოპოსნი, ყოველნი სამღდელო და სამონაზვნო წესნი და ყოველნი მართლმადიდებელნი ქრისტეანენი. განანათლე ქრისტეისმოყუარე მთავრობაი და მხედრობაი მისი დაიცვენ პატიოსნითა მეოხებითა შენითა.

ჵ, წმიდათა შორის დიდებულო და მამათა შორის კეთილმსახურებითა განბრწყინვებულო, ყოვლადსაკჳრველო მღდელთმთავარო დიონისე,  აწ ნუ უტევებ ბოროტისა განმზრახთა ეშმაკთა ცთუნებად ჩუენდა, არამედ განხადენ იგინი მარტვილებრივითა კადნიერებითა შენითა და გვითხოვე ქრისტეის ღმრთისაგან, რაითა მოიხილოს ჩუენ ზედა, რომელთა არა გუაქუს სიტყჳსგებაჲ წინაშე მისა და მოჰმადლოს ეკლესიათა დიდებაჲ, სამღდელოთა პატიოსნებაჲ, მთავართა კეთილად მწყსაჲ ერისაჲ, მჴედართა მამაცობაჲ, ერისაგანთა უცოდველობაჲ და დედათა კრძალულებაჲ, ხოლო ჩუენ აღგვიდგინოს ღმრთისმოსაობაჲ, სიმართლისმოყუარებაჲ, მრავალშვილიანობაჲ, და ქვრივ-ობოლთა შეწყალებაჲ. მოგვანიჭოს სიწმიდით ცხორებისა სიყუარული, უჯეროთა საქმეთა სიძულვილი და გულისა შემუსრვილებაჲ, წმიდათა თანა გჳრგჳნოსნებაჲ და ცათა სასუფეველისა დამკჳდრებაჲ, რაჲთა ჩუენცა შენ თანა ვადიდებდეთ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე.

გუნდი: ამინ

მღდელმან: სიბრძნით!

ყოვლადწმიდაო ღმრთისმშობელო, გუაცხოვნენ ჩუენ.

გუნდი: უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა და აღმატებით უზესთაესსა სერაბინთასა, განუხრწნელად მშობელსა სიტყჳსა ღმრთისასა, მხოლოსა ღმრთისმშობელსა გალობით გადიდებდეთ.

მღდელმან: დიდებაჲ შენდა, ღმერთო ჩუენო, დიდებაჲ შენდა.

გუნდი: დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

უფალო, შეგჳწყალენ. (3-გზის). გუაკურთხენ.მღდელმან: ჩამოილოცოს.

გუნდი: ამინ.

ერისკაცმან: დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

უფალო, იესუ ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, მეოხებითა ყოვლადწმიდისა დედისა შენისაჲთა, მადლითა და ლოცვითა ღირსმოწამისა მამისა ჩუენისა დიონისე არეოპაგელისათა  და ყოველთა წმიდათათა, შეგჳწყალენ ჩუენ, ამინ.

ხატისა მისისა მთხვევასა ზედა ვგალობთ ესრეთ:

სრულ-ჰყავ რაჲ სრბაჲ შენი და მიიცუალე წინაშე ღმრთისა,

ზეგარდამოჲთა ნათლითა ჰბრწყინავ, მამათმთავარო დიონისე, და საღმრთოჲთა ძალითა კურნებასა მიჰმადლებ სულთა და ჴორცთასა, ვინაჲცა ამბორს-უყოფთ ხატსა ამას სიწმიდისა შენისასა და გევედრებით უვნებელად დაცვასა ყოველთაგან განსაცდელთა სულიერთა და ჴორციელთა და ღირს ყოფასა სასუფეველსა თვისსა.

დედოფალო მარიამ, მოგუხედენ სარწმუნოებით ამბორისმყოფელთა პატიოსანისა ხატისა მამისა ჩუენისა, წმიდისა დიონისე არეოპაგელისათა, რომელი ეგე იქმნა შუენიერებაჲ ეკლესიისაჲ, და მადლი მისი და წყალობაჲ შენი თანამავალ-მეყავნ ჩუენ ყოველთა დღეთა ცხორებისა ჩუენისათა.

მიქაელ მოდრეკილის განგების გამოყენებით შეადგინა: თინათინ მჭედლიშვილმა

იოანე ნათლისმცემელი

მართლმადიდებლურ ეკლესიაში არსებობს ჩვეულება, რომ საუფლო და ღვთისმშობლის დღესასწაულების მომდევნო დღეს მოიხსენიონ წმიდანები, რომლებიც უშუალო მონაწილეობას ღებულობდნენ ისტორიის ამ უწმიდეს და უმნიშვნელოვანეს მომენტებში. ამ ტრადიციის მიხედვით, ნათლისღების შემდგომ, 7(20) იანვარს აღინიშნება ხსენება ნათლისმცემლისა უფლისა _ იოანესი.

იოანე უდიდესი იყო წინასწარმეტყველთა შორის. მან დაასრულა ძველი აღთქმის ეპოქა და უფლის მხოლოდშობილი ძის განკაცება დაამოწმა. იოანემ თავისი ამქვეყნიური ღვაწლით აღასრულა ისაიას წინასწარმეტყველება: „ჴმაჲ ღაღადებისაჲ უდაბნოსა ზედა: განჰმზადენით გზანი უფლისანი და წრფელ ჰყვენით ალაგნი მისნი”.

წმიდა წინასწარმეტყველის შობა მამამისს – მღვდელმთავარს ზაქარიას ახარა გაბრიელ მთავარანგელოზმა (ლკ. 1, 13-17). წმიდანის დედა – კეთილმსახური ელისაბედი ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხორციელი ნათესავი იყო. როცა სულიწმიდისაგან ახალმუცლადღებული ქალწული მარიამი იუდეაში წავიდა ელისაბედთან, ექვსი თვის იოანე ჰკრთებოდა დედის მუცელში (ლკ. 1,41) – ჩანასახშივე ხარობდა მხსნელის განკაცებით.

იოანე სიყრმიდანვე უდაბნოში ცხოვრობდა და აქ მარხვითა და ლოცვით ემზადებოდა თავისი მაღალი მსახურებისათვის. „ემოსა სამოსლად მისა თმისაგან აქლემისა და სარტყელი ტყავისაჲ წელთა მისა; ხოლო საზრდელად მისი იყო მკალი და თაფლი ველური”.

30 წლის იყო უფლის წინამორბედი, როცა ჰურიასტანის უდაბნოში გამოვიდა სინანულის საქადაგებლად, „შეინანეთ, რამეთუ მოახლოებულ არს სასუფეველი ცათაჲ” (მთ. 3,2). იგი მდინარე იორდანეში სინანულის ნათლისღებით ნათლავდა იუდეველებს, რომლებიც აღიარებდნენ მის წინაშე საკუთარ ცოდვებს, ამხელდა ფარისევლებს და სადუკეველებს, მხოლოდ სიტყვით რომ აღასრულებდნენ სჯულს, გულით კი „განშორებულ” იყვნენ ღვთისაგან: „ნაშობნო იქედნეთანო, ვინ გიჩუენა თქუენ სივლტოლაჲ მერმისა მისგან რისხვისა? ჰყავთ უკვე ნაყოფი, ღირსი სინანულისაჲ”.

დიდი ხანი იყო, რაც უფალს წინასწარმეტყველი არ გამოეგზავნა თავისი რჩეული ერისთვის: უკანასკნელი წინასწარმეტყველის, მალაქიას მიცვალების შემდეგ ოთხასზე მეტი წელი გასულიყო. ამიტომ ყოველი მხრიდან მოდიოდნენ იოანე წინასწარმეტყველის სიტყვების მოსასმენად. აღტაცებულნი იყვნენ მისით და დიდ პატივსაც მიაგებდნენ. წინასწარმეტყველი მათ იესოსთან შესახვედრად ამზადებდა: „მე უკუე ნათელ გცემ თქუენ წყლითა სინანულად, ხოლო რომელი შემდგომად ჩემსა მოვალს, უძლიერეს ჩემსა არს, რომელისა ვერ შემძლებელ ვარ ჴამლთა მისთა ტჳრთვად. მან ნათელ გცეს თქუენ სულითა წმიდითა და ცეცხლითა” (მთ. 3,11). იოანემ შორიდანვე იცნო მისკენ მოსანათლად მომავალი „ტარიგი უფლისა”, თავმდაბლობით წინ აღუდგა მას: „მე მიჴმს შენ მიერ ნათლისღებაჲ და შენ ჩემდა მოხუალ?” (მთ. 3,14), მაგრამ შემდეგ დაემორჩილა ღვთის ნებას, მოინათლა მაცხოვარი სოფლისა და მის თავზე ხელის შეხებით თვითონაც მოინათლა.

შემდეგ თვითონ იესო ქრისტემ დაამოწმა, რომ „არა აღდგომილ არს ნაშობთაგან დედათაჲ უფროჲს იოვანეს ნათლისმცემელისა”, მაგრამ რომ არ ეფიქრათ, იგი ძე ღვთისაზე აღმატებულიაო, დაამატა: „ხოლო უმცირესი სასუფეველსა ცათასა უფროჲს მისა არს”.

იოანე ნათლისმცემელი მოწამეობრივად აღესრულა – გალილეის მთავრის ანტიპა ჰეროდიადას უსჯულოებაში მხილებისათვის მას თავი მოჰკვეთეს. ამის შემდეგ იოანემ ჯოჯოხეთში მყოფ მართალთა სულებსაც ახარა მაცხოვრის განკაცება: „სიხარულით ახარა მყოფთა ჯოჯოხეთისათა ღმერთი, ხორცითა გამოჩინებული და აღმხმელი ცოდვათა სოფლისათა, რომელი მოგვანიჭებს ცოდვათა შენდობასა”.

იოანე ნათლისმცემელი ღვთისმშობლის შემდეგ ჩვენი უდიდესი მეოხია ღვთის წინაშე. იგი არის მოძღვარი სინანულისა.

ამავე დღეს იხსენიება წმიდა წინამორბედის უხრწნელი მკლავის გადასვენება ანტიოქიიდან კონსტანტინეპოლში (956) და იოანე ნათლისმცემლის სასწაული კუნძული ხიოსზე.

„წმიდანთა ცხოვრება“, ტომი I, თბილისი, 2001 წ.

წმინდა იოანე ოქროპირის ცხოვრება

წმიდა იოანე ოქროპირი ანტიოქიაში დაიბადა, დაახლოებით 347 წელს. მისი მშობლები, სეკუნდუსი და ანთუსა, წარჩინებული და ღმრთისმოშიში ხალხი იყო. სეკუნდუსს მხედართმთავრის თანამდებობა ეჭირა, იგი მეფის კარზე დიდი პატივისცემით სარგებლბოდა, მაგრამ ადრე გარდაიცვალა და ყრმა იოანეს აღზრდა მთლიანად დედას დააწვა მხრებზე, რომელიც სულ ახალგაზრდა, 20 წლისა დაქვრივდა. ანთუსა შვილს ქრისტიანული ღვთისმოშიშების სულს უნერგავდა და ამასთან საერო განათლებასაც აძლევდა იმ დროის ცნობილი სწავლულების ხელმძღვანელობით. 18 წლის იოანე ათენს გაემგზავრა განათლების სრულყოფისათვის. აქ იგი თავისი სიბრძნითა და განსწავლულობით მალე აღემატა ყველა თავის თანატოლსა და ბევრ ფილოსოფოსსაც, რის გამოც მოშურნეებიც გაუჩნდა. უკვე იმ დროს წმიდანის ქადაგებით მრავალი წარმართი მოექცა ქრისტეს სჯულზე. ათენის მთავარეპისკოპოსმა გადაწყვიტა მღვდლად ეკურთხებინა იგი და თავის მემკვიდრედაც დაედგინა. ეს რომ შეიტყო, იოანე ფარულად გაიპარა ათენიდან და მშობლიურ ანტიოქიაში დაბრუნდა.

ანტიოქიაში წმიდა იოანე განმარტოებით ცხოვრობდა, ამასოფლისეული არაფერი იტაცებდა და თავის მეგობარ ბასილისთან (შემდგომში რაფანის ეპისკოპოსი) ერთად მონაზვნობა სურდა. მაშინ დედამ, ანთუსამ, მოაგონა, რომ მას ამსოფლად აღარვინ რჩებოდა ნუგეშინისმცემელი და სთხოვა, ვიდრე ცოცხალი ვარ, ნუ მიმატოვებო. იოანემ შეისმინა დედის თხოვნა და დროებით ხელი აიღო განზრახვაზე, მაგრამ შინაც განდეგილივით ცხოვრობდა და მთელ დროს მარხვასა და ლოცვაში ატარებდა. ამ პერიოდში იოანე დაუახლოვდა ანტიოქისს პატრიარქს, წმიდა მელეტის, რომელმაც მონათლა იგი და მკითხველად დაადგინა ეკლესიაში. სამი წლის შემდეგ ანთუსა გარდაიცვალა. იოანემ პატივით დაკრძალა დედა, მერე კი მთელი ქონება გლახაკებს დაურიგა, მონები გაათავისუფლა და მონასტერში განმარტოვდა, სადაც მკაცრ მოღვაწეობაში ატარებდა დღეებს. აქ დაწერა წმიდა იოანემ თავისი თხზულებები: „მღვდლობისათვის“, „გულის შემუსრვილებისათვის“, „ეპისტოლე თეოდორეს მიმართ“.

ერთ ღამეს ამ მონასტერში მცხოვრებმა ერთ-ერთმა ბერმა, ევსუქიმ იხილა, რომ იოანეს ეწვია სპეტაკ სამოსელში გამოწყობილი ორი მოციქული – იოანე და პეტრე. იოანეს ხელთ გრაგნილი ეპყრა, პეტრეს კი გასაღები. იოანე ღვთისმეტყველმა გადასცა გრაგნილი და უთხრა:

– უფალი განიჭებს უღრმეს სიბრძნეს, რათა დაჰმოძღვრო ქრისტეს სამწყსო, და დაადუმო მწვალებლები!

წმიდა პეტრემ კი გასაღები ჩააბარა:

– მე ვარ პეტრე, სასუფევლის გასაღების მპყრობელი. უფალი შენც გაძლევს ეკლესიის გასაღებს, რათა, ვისაც განხსნი, განიხსნას და ვისაც შეკრავ, შეკრულ იყოს.

იოანე მუხლებში ჩაუვარდა მოციქულებს და შეჰღაღადა:

– ვინა ვარ მე, კაცთა შორის უკანასკნელი, რომ თავს ვიდო ასეთი დიდი და ძნელი საქმე?

მაგრამ მოციქულებმა წამოაყენეს იგი და უთხრეს:

– ადექი, გამხნევდი და შეასრულე ის, რისკენაც უფალი იესო ქრისტე მოგიწოდებს. უქადაგე ხალხს სიტყვა ღმრთისა და ნუ შეუშინდები სიძნელეებს: ღმერთმა ინება, რომ შენი მეშვეობით მრავალი სული მოიქცეს ქრისტეს სჯულზე და იცნოს ჭეშმარიტი ღმერთი. ისიც იცოდე, რომ სიმართლის ქადაგებისათვის ბევრი განსაცდელი მოგელის, მაგრამ მხნედ დაითმინე ისინი, რადგან ამ გზით ზეციურ სასუფეველს დაიმკვიდრებ.

წმინდანმა განაგრძო მონასტერში ცხოვრება და დაუღალავად იღვწოდა სულის ცხონებისათვის, მალე მას სახელი გაუვარდა, როგორც სასწაულთმოქმედ მამას, მასთან უამრავი ხალხი მიდიოდა კურნების მისაღებად და სულის მარგი საუბრის მოსასმენად. კაცთა დიდებას რომ განრიდებოდა, წმიდა იოანე კიდევ უფრო შორს, გამოქვებულში განმარტოვდა. აქ იგი ორი წელი ცხოვრობდა, მაგრამ მკაცრმა მოღვაწეობამ ისე დაასნეულა, რომ საკუთარი თავის მოვლის ძალა აღარ შესწევდა და იძულებული გახდა ანტიოქიაში დაბრუნებულიყო. ესეც ღმრთის განგებით მოხდა, რათა მისი ქადაგებით მრავალი წარმართი მოქცეულიყო ქრისტეს სჯულზე და მრავალი ქრისტიანი განმტკიცებულიყო სარწმუნოებაში. ანტიოქიის პატრიარქმა, წმიდა მელეტიმ, დიდი სიყვარულით მიიღო იოანე, დიაკვნად აკურთხა და ექვსი წელი გვერდიდან არ იშორებდა. ამ პერიოდს ეკუთვნის იოანე ოქროპირის მრავალი თხზულება.

როდესაც წმიდა მელეტი აღესრულა, იოანემ კვლავ იმ მონასტერს მიაშურა, სადაც ადრე მოღვაწეობდა, და კიდევ სამი წელი გაატარა იქ. ამ დროს ანტიოქიის პატრიარქი იყო ფლავიანე, რომელსაც ერთხელ ღამით, ლოცვისას, უფლის ანგელოზი გამოეცხადა და უბრძანა, წასულიყო ამ მონასტერში, სადაც იოანე მოღვაწეობდა და წამოეყვანა იგი: ამიერიდან წმინდანს სახალხოდ უნდა ექადაგა ქრისტეს მოძღვრება. იმავე დროს ჩვენება იხილა იოანემაც – ანგელოზმა უბრძანა მას, რომ ფლავიანეს დამორჩილებოდა. მართლაც, პატრიარქი თვითონ ჩავიდა მონასტერში, სადაც ბერებმა დიდი პატივით მიიღეს იგი და ეკლესიაში შეაბრძანეს. პატრიარქმა ლიტურგია ჩაატარა და განუცხადა ძმებს, რომ იოანე თან უნდა წაეყვანა. ყველა დაამწუხრა წმიდა იოანესთან განშორებამ, მაგრამ უსიტყვოს დაემორჩილნენ ღმრთის ნებას.

ანტიოქიაში ჩასვლის მეორე დღესვე შედგა იოანე ოქროპირის მღვდლად კურთხევა. ხელდასხმისას ყველამ იხილა სასწაული: საიდანღაც მოფრენილი თეთრი მტრედი წმიდა იოანეს დასტრიალებდა თავს. ამიერიდან მოძღვარი დიდი მოსწრაფებით შეუდგა თავისი სამწყსოსათვის ზრუნვას: კვირაში ორჯერ, ხანდახან კი ყოველდღეც, იგი ამბიონიდან მოძღვრავდა ერს. წმიდა იოანე გულმოდგინედ განუმარტავდა ხალხს საღმრთო წერილს, რადგან ეს საქმე მეტად საჭიროდ და აუცილებლად მიაჩნდა. მან დაგვიტოვა ძველი აღთქმის წიგნების, მათესა და იოანეს სახარების, „საქმე მოციქულთა“-ს განმარტებები; განსაკუთრებით უყვარდა პავლე მოციქულის ეპისტოლეები და ხშირად განმარტავდა მათ.

ყველა მსურველი ვერ ახერხებდა წმიდა იოანეს ქადაგებების მოსმენას ხალხის სიმრავლის გამო, ამიტომ ბევრი იწერდა და მერე ერთმანეთს გადასცემდა მის სიტყვებს. ამ სიტყვებს კითხულობდნენ ტრაპეზების დროს, მოედნებზე, ხალხი ზეპირად სწავლობდა მათ. როდესაც შეიტყობდნენ, სადმე იოანე ქადაგებდა, ყველა იქითკენ მიისწრაფოდა: ქალაქის თავნი და მსაჯულნი თავს ანებებდნენ საქმეს, ვაჭრები – სავაჭროს, ხელოსნები – სახელოსნოებს, ყველა იოანეს მოსმენას ეშურებოდა და ცდილობდა, ერთი სიტყვაც კი არ გამოჰპარვოდა მისი ნათქვამიდან. ამიტომ შეარქვეს წმინდანს „ტკბილმოუბარი“, „თაფლმწთოლვარე“, ბოლოს კი „ოქროპირი“. წმიდა იოანე ცდილობდა, მისი სიტყვები ერთნაირად გასაგები ყოფილიყო სწავლულისა და მდაბიოსთვის, დაუღალავად ქადაგებდა და მუდამ პოულობდა ნუგეშის სიტყვას თავისი სამწყსოსთვის.

 ამასობაში გარდაიცვალა კონსტანტინეპოლის პატრიარქი ნექტარიოსი, რის შემდეგაც კარგა ხანს ვერ შეძლეს მისი მემკვიდრის მოძებნა. ბოლოს ბიზანტიის იმპერატორმა არკადიმ შიკრიკი აფრინა ფლავიანესთან და უბრძანა, იოანე ოქროპირი კონსტანტინეპოლში გაეშვა. ანტიოქია ღრმა მწუხარებამ მოიცვა. ხალხს არასგზით არ სურდა საყვარელ მოძღვართან განშორება. ყველა ანტიოქიის დიდ ტაძარში შეიკრიბა და, ფლავიანეს შეგონებების მიუხედავად, არ ანებებდა მეფის წარგზავნილებს წმიდა იოანეს წაყვანას. არც იოანე ოქროპირს  უნდოდა გამგზავრება: თავისი თავი პატრიარქობის ღირსად არ მიაჩნდა. მაშინ მეფე კიდევ უფრო დიდი ცნობისწადილით აღივსო – სურდა ენახა, ვინ იყო კაცი, რომელმაც ხალხის ასეთი სიყვარული დაიმსახურა. თავის მსახურებს მან უბრძანა, ფარულად გამოეპარებინათ წმიდა იოანე ანტიოქიიდან, რაც მათ კიდევაც შეასრულეს.

კონსტანტინეპოლს რომ მიუახლოვდა, იოანე ოქროპირს მთელი ქალაქი შეეგება, მეფემაც პატივით მიიღო იგი. მალე ჩატარდა საეკლესიო კრება, რომელზეც იოანე ოქროპირი კონსტანტინეპოლის პატრიარქად აირჩიეს. მისი აღსაყდრება 398 წლის 21 თებერვალს მოხდა. მეფე თავისი დიდებულებით ეახლა პატრიარქს ლოცვა-კურთხევის მისაღებად. პატრიარქმა დალოცა მეფე და უსურვა, მტკიცედ დაეცვა წმიდა მართლმადიდებელი სარწმუნოება, მორიდებოდა მწვალებლებთან ურთიერთობას, ხშირად ევლო ეკლესიაში, ყოფილიყო მოწყალე და სამართლიანი. იოანე ოქროპირი გულმოდგინედ იღვწოდა თავისი სამწყსოს სულის სარგოდ, დაუნდობლად ამხილებდა ბოროტ ჩვევებს, სიბილწეს, შურს, ანგარებას, მრუშობას და ყოველგვარ არაწმინდებას. იგი ქადაგებდა სიყვარულს, მოწყალებას, ზნეობრივ სიწმინდეს, სამართლიანობას, ყველას მოუწოდებდა ღმრთის სათნო ცხოვრებისაკენ.

ერთხელ, აღდგომის წინა დღეებში, იოანე ოქროპირს გული ატკინა ხალხის უმსგავსო საქციელმა, იმ ხალხისა, რომელიც ასე უყვარდა და რომლის სულიერი წარმატებისათვის ასე ზრუნავდა. ვნების შვიდეულის ოთხშაბათს ძლიერი ქარიშხალი ამოვარდა, რომელიც წალეკვას უქადდა ქალაქს. ხალხს შეეშინა, შეინანა, ეკლესიებს მიაწყდა. მაგრამ როგორც კი საფრთხემ გადაიარა, მათ მაშინვე დაავიწყდათ მრისხანე გაფრთხილება და შაბათს კვლავ თავაწყვეტილ მხიარულებას მისცეს თავი: ცირკებსა და თეატრებს მიაშურეს, ნადიმების გამართვა დაიწყეს. გულის სიღრმემდე შეძრულმა იოანემ აღდგომის პირველ დღეს უმადურ სამწყსოს თავისი ცნობილი სიტყვით მიმართა: „სანახაობათა წინააღმდეგ“.

იოანე ოქროპირი მხოლოდ კონსტანტინეპოლზე კი არა, მის შემოგარენზეც ზრუნავდა. ახლო-მახლო ქალაქებში იგი აგზავნიდა გამოცდილ მოძღვრებს საღმრთო სჯულის საქადაგებლად და ქრისტიანობის განსამტკიცებლად. მან საძირკვლიანად შემუსრა ფინიკიაში საუკუნეთა მანძილზე მდგარი ბომონები, ქრისტეს სჯულზე მოაქცია კულტები, რომლებიც მანამდე არიანელებმა აცთუნეს, გააქრისტიანა დუნაისპირელი სკვითები – მოკლედ, მთელი სოფელი სარწმუნოების ნათლით გაანათლა. წმიდა იოანე განსაკუთრებით ზრუნავდა უძლურთა და გლახაკთათვის. მან ააშენა მრავალი საავადმყოფო და უსახლკაროთა თავშესაფარი, მსახურები და ექიმები მიუჩინა მათ და განუწყვეტლივ ეხმარებოდა სიტყვით თუ საქმით.

ერთხელ წმინდა მღვდელმთავარი მცირე აზიაში გაემგზავრა, რადგან იცოდა, რომ იქაურ ეკლესიაში სიმონიის ცოდვა იყო გავრცელებული (სიმონია – მღვდლობის ხარისხის ყიდვა-გაყიდვა). წმინდანმა ამხილა ეს უსჯულოება, მკაცრად დასაჯა დამნაშავე მღვდლები და ეპისკოპოსები, მათ ნაცვლად კი ღირსეულნი დაადგინა. ამის შემდეგ იგი კვლავ კონსტანტინეპოლში დაბრუნდა.

თავისი მაღალი წოდების მიუხედავად იოანე ოქროპირს არასოდეს შეუწყვეტია მკაცრი მონაზვნური მოღვაწეობა: მთელ თავისუფალ დროს იგი განმარტოებით ატარებდა, ლოცვას და მარხვაში, მას ცოტა ეძინა, ცოტას ჭამდა, არასოდეს დადიოდა ნადიმებსა და სანახაობებზე.

წმიდა იოანე დაუნდობლად ამხილებდა წარჩინებულთა ცოდვებს, მათ სიხარბეს, ანგარებასა და უსამართლობას, და ღმრთის რისხვას უქადდა უსჯულო საქციელისთვის. ამისთვის მან მრავალი დიდებულის მტრობა მოიმკო: წმინდანის სიტყვები მათში მხოლოდ გაღიზიანებას იწვევდა, რადგან თავიანთი ცოდვების დატევება არ სურდათ და მხილების მოსმენა ემძიმებოდათ. ისინი ცილს სწამებდნენ წმინდანს, ცდილობდნენ ხალხის თვალში სახელი გაეტეხათ მისთვის და როგორმე თავიდან მოეშორებინათ. ამის მიუხედავად, წმინდანის დიდება სულ უფრო მატულობდა და ბევრი შორეული ქვეყნებიდან ჩამოდიოდა მის მოსასმენად. იოანე ოქროპირის მტრებს შორის ერთი მეტისმეტად ძლიერი იყო – დედოფალი ევდოქსია. იგი საშინელი ანგარების და სიხარბის ვნებას ჰყავდა შეპყრობილი, სიმდიდრის მოსახვეჭად არაფერს თაკილობდა და თავის ქვეშევრდომთა ქონებას ძალით თუ მოტყუებით იტაცებდა: იოანე ოქროპირის ყველა ქადაგებას, რომელშიც იგი ანგარებას ამხილებდა, დედოფალი პირადად თავის წინააღმდეგ მიმართულად მიიჩნევდა და სასტიკად სძულდა იგი. ევდოქსიამ გადაწყვიტა, რადაც არ უნდა დასჯდომოდა, ჩამოეშორებინა პატრიარქი. წმინდანების მტრებს შორის იყვნენ აგრეთვე ალექსანდრიის პატრიარქი თეოფილე, რამდენიმე ეპისკოპოსი და ის მღვდლები, ვისაც წმინდანის ქადაგებები უსჯულო ცხოვრებით ტკბობაში ხელს უშლიდა.

მაშინ თეოფილე ალექსანდრიელმა მოიწვია კრება კონსტანტინეპოლში, რომელმაც დაუსწრებლად დასდო მსჯავრი წმიდა იოანეს და პატრიარქობიდან გადააყენა. მეფე, რომელიც დედოფალმა გადაიბირა, დაეთანხმა ამ კრების განჩინებას და ბრძანა წმინდანის გაძევება. ამ ამბით აღშფოთებული ხალხი ეკლესიასთან შეიკრიბა; ისინი გმობდნენ მეფე-დედოფალს და თავიანთ მღვდელმთავარს იცავდნენ. სამი დღის მანძილზე ეკლესიას ვერავინ გაეკარა. მაგრამ წმიდა იოანეს არ უნდოდა, რომ მისთვის ახალი ბრალდება წაეყენებინათ – თითქოს იგი მეფის ბრძანებას არ ემორჩილებოდა, ამიტომ ჩუმად გაიპარა ეკლესიიდან და თვითონ ჩაბარდა ჯარისკაცებს.

როდესაც ხალხმა ეს ამბავი შეიტყო, ეპისკოპოს თეოფილეს ჩაქოლვა დაუპირა. თეოფილე შეშინდა და სასწრაფოდ გაიქცა კონსტანტინეპოლიდან. ხალხი გარს შემოერტყა მეფის სასახლეს და წმინდანის დაბრუნებას მოითხოვდა. იმავე დღეს დიდი მიწისძვრა მოხდა, რამაც დედოფალი ევდოქსია შეაშინა და სთხოვა მეფეს, დაებრუნებინათ პატრიარქი. მარმარილოს ზღვა ნავებმა გადასერეს – მეფის შიკრიკები წმიდა იოანეს უკან დაბრუნებას სთავაზობდნენ. მღვდელმთავარი დათანხმდა. კონსტანტინეპოლის მკვიდრნი ანთებული სანთლებით გამოეგებნენ თავიანთ პატრიარქს და მალე ზღვა გაჩირაღდნებული ნავებით აივსო. ქალაქში რომ შევიდნენ, ხალხმა იგი დიდი პატივით, ფსალმუნების გალობით შეაბრძანა ეკლესიაში. წმინდანმა ლოცვა აღუვლინა ღმერთს და მერე სიტყვით მიმართა ხალხს, რომელიც სასოებით უსმენდა საყვარელ მღვდელმთავარს. ხალხი ზეიმობდა, წმინდანის მტრები კი მიმოიფანტნენ.

პატრიარქმა განაგრძო თავისი მსახურება, მაგრამ მშვიდობა ორ თვესაც არ გაგრძელებულა. წმიდა სოფიას ტაძრის მახლობლად დედოფალმა ევდოქსიამ აღმართა მაღალი სვეტი თავისი გამოსახულებით, მის გახსნაზე გამართა დიდი ზეიმი და თამაშობები. ხმაური ეკლესიამდე აღწევდა და საღმრთო ლიტურგიის ჩატარებას ხელს უშლიდა. წმიდა იოანემ ქალაქის თავს მოსთხოვა, შეეწყვიტათ თავაშვებული ზეიმი, მაგრამ მან ყურიც არ ათხოვა პატრიარქის სიტყვებს. მაშინ წმიდა იოანემ ეკლესიაში მკაცრი, მამხილებელი სიტყვა წარმოთქვა, რომელიც ასე იწყებოდა: „კვლავაც მძვინვარებს ჰეროდია, კვლავ დაძრწის და როკავს, კვლავ დაეძებს იოანეს თავს!“

ეს ამბავი სასწრაფოდ მიუტანეს ევდოქსიას, თანაც უთხრეს, ჰეროდიაში, ცხადია, შენ გგულისხმობსო. დედოფალი განრისხდა და ტირილით შეევედრა მეფეს, ხელმეორედ მოეწვია კრება იოანე ოქროპირის წინააღმდეგ. ისევ დაუგზავნეს სიგელები ყველა იმ ეპისკოპოსს, ვინც წინა კრებაში მონაწილეობდა, ისევ შეიკრიბნენ წმინდანის მტრები. არ გამოცხადდა მხოლოდ თეოფილე, ალექსანდრიის პატრიარქი, რომელსაც კარგად ახსოვდა, თუ რით დამთავრდა მისთვის წინა კრება, თუმცა თავის ნაცვლად სამი ეპისკოპოსი გამოგზავნა. უსჯულო კრებამ კვლავ დაგმო წმიდა იოანე.

აღდგომა რომ დგებოდა, მეფემ, ზოგიერთი ეპისკოპოსის რჩევით, შეუთვალა იოანე ოქროპირს:

– დატოვე ეკლესია, რადგანაც ორმა კრებამ დაგდო მსჯავრი! მე ვერ შემოვალ ტაძარში, ვიდრე შენ იქ იმყოფები!

იოანემ უპასუხა:

– ეკლესია იესო ქრისტემ ჩამაბარა და ჩემი ნებით ვერ მივატოვებ მას. მოვიდნენ შენი მსახურები და ძალით გამიყვანონ, მაშინ მე აღარ ვაგებ პასუხს ქრისტეს წინაშე ეკლესიის თვითნებური მიტოვებისათვის.

მეფე ჯერ შეყოყმანდა, მაგრამ მერე პატრიარქის მტრების წაქეზებით მართლაც გააგზავნა ტაძარში თავისი ერთ-ერთი მხედართმთავარი – მარინუსი და უბრძანა, ძალით გამოეყვანათ ეკლესიიდან პატრიარქი. ვიდრე მისი გადასახლების ბრძანება მოვიდოდა, მას ნება დართეს, რომ ორი თვის მანძილზე საპატრიარქო სახლში დარჩენილიყო. ამ ხნის განმავლობაში წმინდანს მრავალი განსაცდელი შეემთხვა მტრების მზაკვრობის გამო. მათ ორჯერ მიუგზავნეს მღვდელმთავარს დაქირავებული მკვლელები, მაგრამ სახლს ფხიზლად დარაჯობდა პატრიარქის ერთგული ხალხი, რომლებმაც გადაარჩინეს მღვდელმთავარი.

სულთმოფენობის დღეს წმიდა იოანეს გადასცეს ბრძანება, რომ იგი გადასახლებაში უნდა გამგზავრებულიყო. ერთ-ერთმა დიდებულმა ურჩია, ფარულად წასულიყო ქალაქიდან, რათა თავიდან აეცილებინა ხალხის მღელვარება და სისხლისღვრა. მაშინ წმინდანმა მოუხმო რამდენიმე ერთგულ ეპისკოპოსსა და სასულიერო პირს, აგრეთვე დიაკონისა ოლიმპიადას, და დაემშვიდობა მათ. ყველა ტიროდა, ტიროდა თვითონ წმიდა იოანეც – ისინი გრძნობდნენ, რომ სამუდამოდ ეთხოვებოდნენ ერთმანეთს. მალე მღვდელმთავარი ფარულად გავიდა სახლიდან და ზღვის ნაპირს მიაშურა, სადაც მას ჯარისკაცები უცდიდნენ: მათ ნავში ჩასვეს წმინდანი და გზას გაუყენეს.

წმიდა იოანეს გაძევების შემდეგ კონსტანტინეპოლში დიდი ხანძარი გაჩნდა, რაც აშკარად ღმრთის რისხვის გამოვლინება იყო. დაიწვა მრავალი შენობა, განადგურდა დიდი სიმდიდრე, დაიწვა სასახლე, სადაც იოანე ოქროპირის საწინააღმდეგო კრებები ტარდებოდა, მაგრამ ხალხი უვნებელი დარჩა. წმინდანის მტრებმა ხანძარი მისი მომხრეების მოწყობილად გამოაცხადეს.

ამასობაში წმიდა იოანე ოქროპირი თავისი გადასახლების ადგილისაკენ მიემგზავრებოდა. თანმხლები ჯარისკაცები სასტიკად გვემდნენ და აწამებდნენ მას, რითაც დედოფლის ბრძანებას ასრულებდნენ: ევდოქსიას სურდა, მღვდელმთავარი რაც შეიძლება ადრე გამოსალმებოდა წუთისოფელს. ჯარისაცებმა ვირზე შესვეს წმიდანი და მთელი ძალით მიერეკებოდნენ მას, დასვენებას არ აცლიდნენ, ღამეს ყველაზე ჭუჭყიან სასტუმროებში ათევინებდნენ, აშიმშილებდნენ, ეკლესიებში შესვლის ნებართვას არ აძლევდნენ და ლანძღვა-გინებით იკლებდნენ. გზად შეხვედრილი ბერ-მონაზვნები, ამ დიდი მამის ტანჯვა-წამების შემყურე, მწარედ ტიროდნენ.

როდესაც წმინდანმა მცირე სომხეთს, ქალაქ კუკუზას მიაღწია, იქ იგი დიდი პატივით მიიღო ამ ქალაქის ეპისკოპოსმა, ადელფიოსმა, რომელსაც წინასწარ ემცნო ჩვენებით მოსალოდნელი სტუმრობის შესახებ. კუკუზაში მან მრავალი ურწმუნო მოაქცია თავისი ქადაგებით, ყოველი მხრიდან მოდიოდა ხალხი მის მოსასმენად, ანტიოქიიდანაც ჩამოვიდნენ მისი ძველი ნაცნობები და პატივისმცემლები. ამ ამბავმა კონსტანტინეპოლამდეც მიაღწია. წმინდანის მტრები შეშფოთდნენ – მათთვის იოანე ოქროპირი გადასახლებაშიც საშიში იყო. მალე კუკუზაში ბრძანება მოვიდა, რომ იგი კიდევ უფრო შორს, შავი ზღვის პირას, ქალაქ პიტიუნტში (ბიჭვინთაში) უნდა გამგზავრებულიყო. კვლავ დაიწყო წმინდანის ტანჯვა-წამება: ჯარისკაცები წინანდელზე უფრო სასტიკად ექცეოდნენ ტუსაღს, გვერდს უვლიდნენ სოფლებსა და ქალაქებს, რომ მას დასვენების საშუალება არ ჰქონოდა, სიცხესა და ქარში დაუზოგავად მიერეკებოდნენ ვირს, რომელზეც წმიდა იოანე იჯდა. ამ გზამ საბოლოოდ დააუძლურა წმინდანი. ერთ ღამეს მას კვლავ გამოეცხადნენ წმიდა მოციქულები იოანე და პეტრე, მოახლოებული აღსასრული აუწყეს და ისიც უთხრეს, რომ დედოფალი სასტიკად დაისჯებოდა თავისი დანაშაულისთვის. წმიდა იოანეს თან ახლდა ორი მღვდელი და ერთი დიაკვანი, წმინდანის ერთგულნი, რომლებმაც საკუთარი თვალით იხილეს წმიდა მოციქულები და დიდება აღუვლინეს ღმერთს. რამდენიმე დღეში მათ კომანს (საქართველო, აფხაზეთი) მიაღწიეს. ამ ქალაქის ახლოს წმიდა ვასილისკოს ტაძარი იდგა (წმიდა ვასილისკო ეპისკოპოსი იყო და იმპერატორ მაქსიმიანეს დროს ეწამა). ეკლესიასთან მგზავრებმა ღამე გაათიეს. ღამით იოანეს წმიდა ვასილისკო ეჩვენა და უთხრა: „გამხნევდი, ძმაო იოანე! ხვალ ერთად ვიქნებით!“

მეორე დღეს წმიდა იოანე შევიდა ეკლესიაში, სამღვდელმთავრო შესამოსელი შეიმოსა, თავისი ტანისამოსი კი თანმხლებთ დაურიგა; მერე საღმრთო ლიტურგია აღასრულა, ეზიარა, ყველა დალოცა, ყველას დაემშვიდობა და სიტყვებით: „დიდება შენდა ღმერთო ყოველივესთვის“ უფალს შეჰვედრა სული. ეს მოხდა ჯვართამაღლების დღეს, 407 წელს, როდესაც წმიდა იოანე ოქროპირი 60 წლისა იყო. იგი ექვსი წელი მართავდა კონსტანტინეპოლის ეკლესიას, გადასახლებაში სამი წელი გაატარა.

წმინდანის თანმხლები მღვდლები და დიაკვანი მწარედ იგლოვდნენ მღვდელმთავრის სიკვდილს. მალე ისინი რომში გაემგზავრნენ პაპ ინოკენტისთან და დაწვრილებით უამბეს წმინდანის დევნისა და აღსასრულის ამბავი. ინოკენტიმ მკაცრი წერილი გაუგზავნა არკადის, რომელშიც წერდა: „შენ გააძევე ჭეშმარიტი მწყემსი, მისი სამწყსო კი უცხოთა ხელში ჩააგდე. მაგრამ მართლმსაჯული ღმერთი ისევე დაგსჯის ამ დანაშაულისთვის, როგორც კაენი დასაჯა თავისი ძმის, აბელის მოკვლისათვის!“

თავის მხრივ, საყვედურით სავსე წერილი მისწერა ძმას ჰონორიუსმა, რომის იმპერატორმა. ყოველივე ამის შედეგად არკადი საშინელმა შიშმა და ძრწოლამ შეიპყრო, შეინანა თავისი საქციელი, მოძებნა ყველა, ვინც იოანე ოქროპირის წინააღმდეგ იბრძოდა, ზოგი სიკვდილით დასაჯა, ზოგს კი მღვდლობის პატივი აჰყარა. ეპისკოპოსები, რომლებმაც უსჯულო კრებასა და იოანე ოქროპირის დევნაში მიიღეს მონაწილეობა, მან საპყრობილეში ჩასვა. ვერც დედოფალი გაექცა სასჯელს: მეფემ მოიცილა იგი, ცალკე სასახლეში ჩაკეტა და ყველას აუკრძალა მასთან ურთიერთობა.

ღმერთმა თვითონ მიუზღო წმინდანის მტრებს: ზოგს საშინელი სნეულებები მოუვლინა, ზოგს – უეცარი სიკვდილი, ზოგი დამუნჯდა, თეოფილე კი, ალექსანდრიის პატრიარქი, ჭკუიდან შეიშალა და ისე მოკვდა. დედოფალ ევდოქსიასაც უწია ღვთის რისხვამ: მას ძლიერი სისხლდენა დაეწყო, მატლები დაესივნენ და გარშემო ისეთ საშინელ სუნს ავრცელებდა, რომ ახლოს ვერავინ ეკარებოდა. ექიმებმა ვერაფერი უწამლეს მის სენს. მაშინ ევდოქსიამ თვითონ უთხრა მათ: თქვენ ვერაფერს მიშველით – ღმერთი მსჯის იმისათვის, რომ პატრიარქ იოანეს ვდევნიდიო. უსამართლოდ მიტაცებული ქონება მან პატრონებს დაუბრუნა, მაგრამ სნეულებას მაინც ვერაფერი ეშველა და ევდოქსია მალე გარდაიცვალა. მისი უსჯულოების სამხილებლად კუბო, რომელშიც ევდოქსია იწვა, 32 წლის მანძილზე ირყეოდა, ვიდრე არკადისა და ევდოქსიას ძემ, იმპერატორმა თეოდოსიმ წმინდანის ნაწილები კომანიდან კონსტანტინეპოლში არ გადმოასვენა (ეს მოხდა 436 წლის 27 იანვარს). მაშინ იმპერატორი ევედრა წმიდა იოანეს, რათა მიეტევებინა დედოფლისათვის საშინელი ცოდვა. წმიდანმა ისმინა მისი და იმ დროიდან დედოფალ ევდოქსიას კუბომ შეწყვიტა რყევა.

ასე დასაჯა ღმერთმა წმინდანის მტრები, ხოლო კუკუზას ეპისკოპოსი ადელფიოსი, რომელმაც ოდესღაც სიყვარულით შეიწყნარა წმიდა იოანე, ასეთი ხილვის ღირსი გახდა: ანგელოზი შეუძღვა სამოთხეში და უჩვენა ადგილი, სადაც ყველა წმიდა მამა და ეკლესიის მოძღვარი იმყოფებოდა. ადელფიოსი წმიდა იოანეს ეძებდა, მაგრამ ვერსად ნახა და დამწუხრებული გამოვიდა. ანგელოზმა ჰკითხა:

– რას დაღონებულხარ? ყველა, ვინც არ შედის, დამწუხრებულიც რომ იყოს, მხიარული გამოდის, შენ კი პირიქით იქცევი: მხიარული შეხვედი და მწუხარე სახით გამოდიხარ!

ადელფიოსმა მიუგო:

– მე ის მადარდებს, რომ ამ წმინდა მამებს შორის ვერსად ვნახე ჩემი საყვარელი მოძღვარი, იოანე.

– შენ ალბათ სინანულის მქადაგებელ იოანეს გულისხმობ?

– დიახ, – უპასუხა ადელფიოსმა.

– ხორციელ კაცს ძალუძს მისი ხილვა, რადგანაც იგი უფლის საყდრის წინაშე დგას ქერუბინ-სერაბინებთან ერთად. – თქვა ანგელოზმა.

ადელფიოსმა გაიხარა და მადლობა შესწირა ღმერთს ამ საიდუმლოს გამჟღავნებისათვის. წმიდა იოანე ოქროპირი, ღმრთის დიდი სათნომყოფელი, რომელმაც მრავალი ტანჯვა დაითმინა ქრისტესათვის, ზეციურ სასუფეველში განისვენებს, მისი თხზულებები კი მრავალი საუკუნის მანძილზე შეეწეოდა  და დღესაც შეეწევა მორწმუნეებს ცხონების გზაზე – დაცემულებს აღადგენს, სასოწარკვეთილებს ამხნევებს, მგლოვარეებს ნუგეშს სცემს და ცოდვილებს სინანულის კარს უღებს.

შეადგინა და თარგმნა რუსუდან ბუაჩიძემ

წმიდანი ასი ათასი (100 000) მოწამენი

თბილისს ხვარაზმელთაგან წამებულნი (+1227)

ტროპარი:

მოწამეთა შენთა უფალო, ღვაწლსა შინა თვისსა გვირგვინი მოიგეს უხრწნელებისა შენ მიერ ღმრთისა ჩუენისა,

რამეთუ აქუნდათ მათ შენ მიერი ძალი, და მძლავრი დაამხვეს, და შემუსრეს კერპთა იგი უძლური ძალი,

მათითა მეოხებითა, ქრისტე ღმერთო, აცხოვნენ სულნი ჩუენნი.

საქართველოს ეკლესიას მოწამეთა ეკლესიას უწოდებენ, ქართველი ერი თავისთავში ატარებს დაფარულ და ქვეცნობიერ სიყვარულს ქრისტე ღმერთისა, რომელიც ხშირად ამა ქვეყნის სიავკარგის ეკალ-ბარდებითაა დაფარული. ისტორიული ქარტეხილები და იმპერიებს შორის მიმოხეთქებანი თითქოს საცერში ატარებს ჩვენი სარწმუნოებრივ-ეროვნული სიწმიდისა და ტრადიციების ნაერთს და ამა ქვეყნის ორომტრიალიდან ცალკე გამოიყოფა წმიდა ფქვილი – „საზეპურო ერის“ თვისებები და ბზე – ის უვარგისი მინარევი, რომელიც არც ღვთისთვის შეიწირვის და ერისთვისაც საზიანოა.

„უფალო ნუ გულისწყრომითა შენითა მამხილებ მე და ნუცა რისხვითა შენითა მამხილებ მე. ტკბილ ხარ შენ უფალო და სიტკბოებითა შენითა მასწავლე მე სიმართლენი შენი“ – ვკითხულობთ ფსალმუნში. საქართველოს კეთილმსახური მეფის, წმიდა თამარის მეფობის ჟამს „სიტკბოებით“ სწავლობდა ქართველი ერის ღვთის სამართალს, თამარის გარდაცვალების შემდეგ ძნელბედობის ჟამი დაუდგა ქვეყანას. ჟამთააღმწერელი მოგვითრობს: „ქვეყანა საქართველოჲსა მიეცა განსარყვნელად ამის ძალითა, რამეთუ დაუტევეს მეფეთა და მთავართა სამართალი, მოწყალება, სიყვარული, სიწრფოება, სიმართლე, და ამის წილ მოიპოვეს ამპარტავნება, ზაკვა, შური, სიძვანი, უწესობანი“. ღმერთმა სჯულის დამვიწყებელ ერს სასტიკი სასჯელი მოუვლინა: „გულისწყრომით გვამხილა და რისხვით გვასწავლა“ ღვთის სიმართლე: ჩინგის ყაენისაგან ძლეული ხვარაზმის სულთანი ჯალალედინი დედაწულითურთ აიყარა და საქართველოს საზღვრებს მოადგა. ამ დროს საქართველოს თამარ მეფის ასული რუსუდანი განაგებდა. რუსუდანის ბრძანებით შეკრებილი ქართველთა ლაშქარი გარნისთან გამართულ ომში დამარცხდა.

ადარბადაგანსა და ნახჭევანს დამკვიდრებულმა ჯალალედინმა საქართველოს მაშინდელი ათაბაგი ავაგ მხარგრძელი იხმო და შესთავაზა: „აწ მნებავს, რათა შევერთნეთ მტკიცითა ფიცითა და ვბრძოლოთ მტერთა (მონღოლებს). რომელ მეფე თქუენი დედაკაცი არს და მყოთ ქმარ მისა და მეფე თქუენ ზედა და ვძლოთ ყოველთა მტერთა ჩუენთა. უკეთუ ესე არა ჰყოთ, მოოჴრდეს სამეფო თქუენი“.

ჯალალედინის უტიფარმა განზრახვამ გააოცა მეფე და დარბაზი. რუსუდანმა ავაგს შეუთვალა: „არცა თუ სმენად საქმისა მაგისა, არამედ სრულიად განყენებად“. ავაგ ათაბაგმა რუსუდანის გულისწყრომა და უარი აცნობა ჯალალედინს.

სულთანმა ლაშქარი აჰყარა და თბილისისკენ დაიძრა.

ბრძოლის პირველ დღეს „ბრწყინვალე ძლევა აჩუენეს ქართველთა“, დიდად დაჯაბნეს ხვარაზმის სულთანი, მაგრამ ღამით თბილისელმა სპარსელებმა უღალატეს ქართველებს, ქალაქის კარი გააღეს და მტერი თბილისში შემოუშვეს.

„ვინ-მე უძლოსა მაშინდელთა თქმულთა და ქმნულთა და განსაცდელთა, რომელი მოიწია ქრისტიანეთა ზედა?“ – კითხულობს ჟამთააღმწერელი და მოგვითხრობს ქართლის ცხოვრების ერთ-ერთ საშინელ სისხლიან დღეზე, – „ჩჳლნიცა ძუძუთაგან დედისათა აღიტაცნიან და წინაშე დედისა ქვაზედა დაანარცხიან და რომელსამე თუალნი წარსცჳდიან და რომელსამე ტჳნი დაეთხიის“… სისხლის მდინარემ წალეკა ქალაქი. ბორცვებად ეყარნენ დახოცილები, ცხენების ფლოქვები სრესდა უძლურთ, ჭაბუკებს ასაჭურისებდნენ, დედას შვილს აკვლავდნენ. „ყვირილთა და ზახილთა ვაებითა საზარელთა ჴმათაგან იძვროდა ქალაქი ყოველი“. თბილისის ქუჩები და მტკვარი გვამებით აივსო.

ჯალალედინმა სიონის ტაძრის გუმბათი მოარღვევინა და ბრძანა ზედ თავისი „ბილწი საჯდომლის“ დადგმა. შემდგომ ბოროტებამ ყოველგვარ ზღვარს გადააბიჯა: ჯალალედინის ბრძანებით სიონის ტაძრიდან გადებულ ხიდზე დაასვენეს და თბილისელებს უბრძანეს „დათრგუნვა პატიოსანთა ხატთა და დატევება სჯულისა“. ვინც ამას არ აღასრულებდა, „წარკუეთა თავთა“ ელოდა.

ასი ათასი ქართველი შეეწირა ამ დღეს წმიდა ხატების თაყვანისცემასა და სარწმუნოების დაცვას, ასი ათასი მოჭრილი თავი და ასი ათასი თავწარკვეთილი სხეული გაატანეს უსჯულოებმა მდინარე მტკვარს. ამ დღიდან ასი ათასი მფარველი შეემატა საქართველოს, რომელთა ხსენება ყოველთვის „ქებით აღესრულების“.

„ქართველ წმიდანთა ცხოვრებანი“, თბილისი, 2004 წ.

ტროპარი
ვითარცა ქრისტე მეუფემან ბუნებაჲ ღმრთაებრივი კაცობრივითა დაჰფარა და მით უჩინო ჰყო წინაშე ჩვენსა გამოუთქმელი დიდებაჲ მისი, გამსგავსებთ შენცა, რომელმან დიდებაჲ შენი სალოსობითა დაჰფარენ და ნიშითა აღმსარებლობისათა სულთა მწყემს ექმენ, მამაო ღირსო გაბრიელ, ევედრე ქრისტესა ღმერთსა შეწყალებად სულთა ჩვენთათვის.

კონდაკი
მიუწვდომელ არს მოწყალებაჲ მისი, რომლისა მადლითა ქმნულებაჲ განღმრთობილ ვიხილეთ, რომელმან შემოქმედისა ხატებაჲ განიმტკიცა, აღიყვანა რა მსგავსებად ღმრთისა ბუნებაჲ თვისი, ამისთვის გადიდებთ მამაო გაბრიელ ქებისა ღირსო, რომელი ქვეყანასა იყავ საყვირად სიმართლისა, მტრედად სიწმიდისა და მცხოვრები საკვირველითა სიმდაბლითა აჟღერებდი ჩანგსა სიბრძნისასა და ორღანსა სიყვარულისასა, ხოლო აწ ცათა შინა ხარ მეოხი ჩვენისა ცხოვრებისა და შუამდგომელ მადლისა

„სულელი იგი ღმრთისაჲ უბრძენეს კაცთა არს“
(კორინთელთა 1, 25)

მამა გაბრიელი დაიბადა 1929 წლის 26 აგვისტოს, თბილისში, თეთრიწყაროს ქუჩის 11 ნომერში, წმიდა ბარბარეს ეკლესიის მახლობლად. ერისკაცობაში გოდერძი ვასილის ძე ურგებაძე იყო. მამა ადრე დაეღუპა და ახლობლები მის სახელს ეძახდნენ. დედა – შემოდგომში მონაზონი ანა, გარდაიცვალა 2000 წლის 26 აპრილს, ვნების კვირაში. დაკრძალულია წმიდა ნინოს სამთავროს დედათა მონასტერში. ძმა ადრევე გარდაცვლილა. ჰყავს ორი და. სწავლობდა თბილისის 24-ე ვაჟთა სკოლაში 6 წელი. მეზობელი ჟენია ქობელაშვილი ასე იგონებს მის ბავშვობას: „ერთად დავდიოდით საბავშვო ბაღში, არ მახსოვს მასწავლებელს მისთვის შენიშვნა მიეცა, დაჯდებოდა კუთხეში და ასანთის ღერებით აშენებდა ეკლესიას. მისი ერთადერთი გართობა ეს იყო. რომელი დღეები არ ვიცი, მაგრამ კარგად მახსოვს, ზოგჯერ რძიან ფაფას არ ჭამდა. შიმშილის წლები იყო და ყველას გვიკვირდა უჭმელი როგორ ძლებდა. ისედაც ძალიან ცოტას ჭამდა, მუდმივად ტოვებდა საჭმელს“.

ბავშვობაში მეზობლების ჩხუბს შეესწრო; ერთმა ქალმა უთხრა მეორეს, რა ჯვარზე მაცვი ქრისტესავითო.

გაკვირვებულმა ვასიკომ იკითხა – რატომ აცვეს ქრისტე ჯვარსო? პასუხი ვერავინ გასცა, უთხრეს ეკლესიაში წასულიყო. სამწუხაროდ, ისიც დაკეტილი დახვდა. ყარაულმა ურჩია წაეკითხა ქრისტეს ისტორია. ამის შემდეგ დაიწყო ფულის შეგროვება და ღვთის წყალობით შეიძინა წიგნი, რომლითაც ქრისტეს ცხოვრებას გაეცნო.

ღვთისაგან ბოძებული სულიერება ბავშვობიდანვე უსწრებდა წინ მის ფიზიკურ ზრდას. ამიტომაც საკმაოდ ადრეულ ასაკში გამოეყო ოჯახს, ეზოში თავისი ხელით ააშენა სენაკი ალიზით, ისე პატარა, მხოლოდ თვითონ რომ შეძლებდა დაძინებას და იქ გადავიდა საცხოვრებლად. შიგ სარეცელიც კი არ ედგა. დედას შეეცოდა და მის დაუკითხავად იმ დროს შეიტანა ბალიში, როცა თვითონ სენაკში არ იმყოფებოდა. მოვიდა თუ არა, ბალიში ნაჯახით აკუწა და განრისხებულმა თქვა: „როგორ გაბედე ბერის სენაკში უნებართვოდ შესვლა, უფალი ჩვენი – იესო ქრისტე იმდენად ღარიბი იყო, თავის მისადრეკელიც კი არ ჰქონდა“.

მამა გაბრიელმა 12 წლის ასაკში უკვე კარგად იცოდა სახარება. სწორედ ამ დროს მივიდა სამთავროს წმიდა ნინოს დედათა მონასტერში. დედებმა დააპურეს, მაგრამ ღამე არ გაათევინეს. მადლი ღვთისა მასში იმდენად დიდი იყო, სახლში არ წავიდა, ღამე ჭიშკართან გაათია და დილით ღვთისმშობელს სთხოვა: „ამ ქვეყნიდან ისე ნუ გამიყვან, აქ რომ სენაკი არ მომცე“. უსმინა ღმერთმა და სიცოცხლის ბოლო წლები სამთავროს მონასტერში გაატარა. იგი კოშკში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა. ეს კურთხევა მან (როგორც თვითონ ამბობდა) ღვთისმშობლისა და ორი პატრიარქისაგან მიიღო.

დედის მუცლიდანვე გამორჩეული ჭურჭელი ღვთისა ეკლესიით საზრდოობდა. როდესაც გაიწვიეს სამხედრო-სავალდებულო სამსახურში ბათუმში, შევიდა ტაძარში და ნიკოლოზ სასწაულმოქმედს სთხოვა: დრო მიეცა ეკლესიაში სასიარულოდ. ღვთის წყალობა მან უსწრაფესად მიიღო. მეორე დღესვე გამოიძახეს და უთხრეს: დამტარებლად დაგნიშნეთო. დაკისრებულ მოვალეობას მორჩებოდა თუ არა, მაშინვე ტაძარს მიაშურებდა. იქ ისწავლა ხუცური დამწერლობა და ბნელჟამობის დროს სარდაფში გადამალული საეკლესიო წიგნებიც აღმოაჩინა. მღვდელმა ჩუმად აზიარა საკურთხეველში. ოთხშაბათს და პარასკევს მუცელს აიტკივებდა და ხორცს არ ჭამდა. ასე გაატარა მან ჯარისათვის განსაზღვრული დრო ნახევრად ჯარში და ნახევრად ეკლესიაში.

ჯარიდან დაბრუნებულს ოჯახის წევრებმა ცოლის შერთვა დააძალეს; ერთი ლამაზი გოგოც აჩვენეს. მან ქუდიც კი არ მოიხადა, ისე დაჯდა, სიტყვა არ წამოსცდენია, ადგა და გავიდა გარეთ. დაჟინებული თხოვნა ოჯახის წევრებისა რომ აეცდინა, ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში წავიდა, რათა თვითონვე ეთქვათ უარი მის ცოლობაზე. ექიმებს უკვირდათ: აქ ხალხი ძალით მოჰყავთ, ეს კი თავის ფეხით მოვიდაო. თუმცა, იმ უღმერთოების ჟამს, დაიწყო თუ არა ქრისტეს დიდებაზე ქადაგება, მაშინვე დაუსვეს დიაგნოზი: სულიერ ავადმყოფად ჩათვალეს და სახლში მხოლოდ დედის ზედამხედველობის ქვეშ გაუშვეს.

სწორედ ამ დროს დაიწყო თავის ეზოში საკუთარი ხელით ეკლესიის აშენება. იგი ხშირად ამბობდა: „ვისთვისაც ეკლესია დედა არ არის, მისთვის ღმერთი ვერ იქნება მამა“.

რწმენისაგან დაცლილი იმჟამინდელი ხელისუფალნი ანგრევდნენ ეკლესია-მონასტრებს და ფიზიკურად ანადგურებდნენ ღვთისმსახურებს. ამიტომაც ხშირად აწიოკებდნენ ახალი ეკლესიის ამშენებელს და მის დანგრევას აიძულებდნენ.

იყო შემთხვევები, როდესაც მივიდოდნენ, რაღაც ნაწილს ეკლესიისას დაანგრევდნენ, ხოლო მეორე დღეს ჩუმად ფულს სთავაზობდნენ, რაც დავანგრიეთ აღადგინეთო.

ერთხელაც, მთავრობის რამდენიმე წარმომადგენელი მივიდა მასთან. მამა გაბრიელს არ გაჭირვებია მათი მიზნის ამოცნობა. არც აცალა ხმის ამოღება ისე უთხრა: „მე არ დავანგრევ და თქვენ თუ შეძლებთ დაანგრიეთ“. შეშინებიათ, წასულან და მუშები მოუყვანიათ. ბერს მათთვის კიდევ უთქვამს: „ბრძანების გამცემი უფრო სცოდავს, ვიდრე შემსრულებელი“. ამჯერად უფრო შეშინებიათ და წასულან.

ასე გადაარჩინა ღვთის შიშმა მისი ეკლესია მთლიანად დანგრევას.

ბერი გაბრიელი ღვთის გზას ბავშვობიდანვე დაადგა, მაგრამ რომ განემტკიცებინა ყოველივე და ოფიციალური მსახური ყოფილიყო დედა ეკლესიისა, 1954 წლის 25 დეკემბერს ქუთათელ-გაენათელ ეპისკოპოსს გაბრიელს (ჩაჩანიძე) მიმართა:

„გთხოვთ, მიმიღოთ თქვენს საკათედრო ტაძარში მსახურად, რადგან სიყრმიდანვე ჩემს მიზანს ეს შეადგენს“.

მღვდელმსახურმა მისი თხოვნა დააკმაყოფილა და 1955 წლის 1 იანვარს ტრაპეზის მომვლელად და დღის მეთვალყურედ აკურთხა.

მანამდე მამა გაბრიელი 2 წლის მანძილზე მოღვაწეობდა სიონის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარში, რასაც ადასტურებს მის მიერ დაწერილი „უმდაბლესი თხოვნა“.

„სიყრმიდან მტკიცედ მაქვს შთანერგილი ვიყო მსახური ჩვენი წმიდა დედა ეკლესიისა, ამიტომაც უმდაბლესად გთხოვთ ჩემი უღირსების ხელდასხმას თქვენი საკათედრო ტაძრის დიაკონის შტატგარეშე ადგილზე, რადგან გახლავარ მეორე კატეგორიის ინვალიდი. ამასთანავე მოგახსენებთ, რომ მისი უწმინდესობის მეთვალყურეობის ქვეშ ორი წელი ვმსახურობდი სიონის საკათედრო ტაძარში წმინდა ტრაპეზის მომვლელად და ტაძრის მეთვალყურედ, ვეხმარებოდი წირვა-ლოცვაში“.

ეს თხოვნა დათარიღებულია 1955 წლის 25 იანვრით.

რამდენიმე დღის შემდეგ დაიწერა: „ჩვენება დიაკვნად კურთხევადისა“.

„1955 წლის იანვრის 30 დღესა ქუთაისის პეტრე-პავლეს ტაძრის მთავარ-დიაკონის შტატგარეშე ადგილზე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის მელქისედეკის მიერ დანიშნულმა გოდერძი ვასილის-ძე ურგებაძემ ჩვენების ჩამორთმევისას აჩვენა:

1. შობიდან ვარ 25 წლისა.
2. მისწავლია თბილისის 24-ე ვაჟთა სკოლაში 6 კლასი და საღვთო წერილი სიონის საკათედრო ტაძარში.
3. არა ვარ შეუღლებული არცერთჯერ.
4. აღსარებით მართლმადიდებელი ვარ და მწვალებლებთან არა მაქვს სარწმუნოებრივი დამოკიდებულება.
5. რომელიმე მძიმე დანაშაულისათვის საპყრობილეში არა ვმჯდარვარ და საზოგადოდ სასულიერო ხარისხში შესვლის დამაბრკოლებელი საქმე არა მაქვს რა.
6. დიაკონად კურთხევას ვეძიებ სადიდებლად ღვთისა და ცხოვნებისათვის სულისა, გულწრფელი განზრახვით, რომ ვემსახურო წმიდასა ეკლესიასა, როგორც ბრძანებენ საეკლესიო კანონები და წმიდა მამები.

ამისთვის ვალდებული ვარ ყოველივე ღვთისმსახურება და ლოცვა აღვასრულო ეკლესიის ტიპიკონისაებრ კრძალულებით, ხოლო კვირაობით და უქმე დღეებში თვინიერ პატივსადებ მიზეზისა არ მოვაცდინო წირვა-ლოცვა, საღმრთო წირვა-ლოცვა შევასრულო მომზადებულმა.

განვამტკიცო მრევლი ჩემი მართლმადიდებელ სარწმუნოებასა ზედა და კეთილმსახურებითა და ყოვლისღონისძიებით ხელი შევუწყო მათ შვილთა სარწმუნოებისა და კეთილმსახურებისა შესწავლაში საღმრთო სჯულის სწავლებით და მღვდლური ხელმძღვანელობით.

ცხოვრება ჩემი წარვმართო, როგორც შეჰფერის ტრაპეზის მსახურს, არ მივცე მრევლს ჩემი ყოფაქცევით მიზეზი დაბრკოლებისა, ვიზრუნო ჩემდა რწმუნებულის კრებულისა, ქვრივთა და ობოლთათვის.

საკურთხეველში და ტაძარში დავიჭირო თავი შესაფერისად ადგილის სიწმიდისა და სხვებსაც შთავაგონო სიწმიდის პატივისცემა.

მსახურება განვვლო პატიოსნად, ღირსად ჩემი მაღალწოდებისა, არ დავამცირო იგი და უღირსი ყოფაქცევით არ დავაბრკოლო მორწმუნენი.

ჩვენება ჩამოვართვი: ნიკოლოზ ბერეკაშვილმა.

ამ ჩვენებაშიდ მოხსენებულ გოდერძი ვასილის ძე ურგებაძეს აღსარება ვათქმევინეთ და მას არავითარი დაბრკოლება არა აქვს დიაკონად კურთხევისათვის“.

ქუთაისი, 30 იანვარი, 1955 წელი.

იმავე დღეს მამა გაბრიელმა დაწერა „ფიცის ფურცელი“:

„მოწოდებული დიდსა ამას მსახურებასა მღვდელობისასა აღუთქვამ და ვფიცავ ყოვლად შემძლებელსა ღმერთსა, მისის სახარებისა და ცხოველსმყოფელის ჯვარის – მსურს გულმოდგინეთ შეწევნითა ღვთისასა განვვლო მსახურება ესე ღვთისა სიტყვისა, ეკლესიის კანონთა და მთავრობის ჯერჩინებათა თანახმად: საღმრთო მსახურებათა წმიდა საიდუმლოთა შევასრულებ ეკლესიისა გულმოდგინებით, და არა თვითნებობით შეცვლილად; სწავლასა სჯულისასა დავიცავ და სხვათაცა გადავცემ წმიდისა მართლმადიდებელი ეკლესიისა და წმიდა მამათა ხელმძღვანელობისა ქვეშე: ჩემსა მზრუნველობისა რწმუნებულთა სულთა დავიფარავ მწვალებლობათა და განხეთქილებათაგან, ხოლო ცთომილთა შთავაგონებ და დავაყენებ გზასა ჭეშმარიტებისასა; ცხოვრებასა ჩემსა წარვმართავ კეთილსინდისიერებით, ამაოთა მსოფლიოთა ჩვეულებათაგან განრიდებით, სიმდაბლით და სიმშვიდით და ღვთის სათნოთა ქცევითა სხვათაცა აღვძრავ კეთილმსახურებად, მიზნად მოღვაწეობისა ჩემისა დავისახავ არა პირად სარგებლობასა, გინა პატივსა, არამედ ღვთის დიდებასა, ეკლესიის კეთილწარმატებასა და მოყვასთა ცხოვრებასა, რასა შინა შემწე მეყოს მე უფალი ღმერთი თვისითა მადლითა, მეოხებითა ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელისათა და ყოველთა წმიდათა; დასამტკიცებელად ამა ჩემისა ფიცისა ვემთხვევი სიტყვათა და ჯვარსა მაცხოვრისა ჩემისა. ამინ.

ფიცი მივიღე: გოდერძი ურგებაძე.

ფიცი მივაღებინე და აღსარება ვათქმევინე და დამაბრკოლებელი მიზეზი დიაკონად კურთხევისათვის არა რაი ვპოვე. ქუთაისის პეტრე-პავლეს საკათედრო ტაძრის დეკანოზი ნიკოლოზ ბერეკაშვილი.

1. 1. 1955 წ.“

შემდეგ ისევ ქუთათელ-გაენათელი ეპისკოპოს გაბრიელის სახელზეა დაწერილი „უმდაბლესი თხოვნა“.

„ბავშვობიდანვე შთანერგილი მაქვს ღვთისმსახურება და ბერმონაზონობა, ამიტომ უმორჩილესად გთხოვთ ინებოთ ჩემი აღკვეცა მცირე სქემაში და მიბოძოთ სახელი წმიდა გაბრიელ ათონელისა, მორჩილი თქვენი მეუფებისა“.

ეს თხოვნა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა შეიწყნარა და მიმართა მაღალ-ღირს არქიმანდრიტ გიორგის, „სქემა უკურთხოს აღსარებითურთ  მამა გოდერძის და თანახმად მისი სურვილისა ეწოდოს წმინდა ღირს მამა გაბრიელ ათონელის სახელი“.

1955 წლის 27 თებერვალს მოწამეთას მონასტერში, ყოვლადუსამღვდელოესი ქუთათელ-გაენათელ ეპისკოპოსის გაბრიელის ხელდასხმით და არქიმანდრიტ გიორგის (დადიანი, რომელიც მოკლეს 1964 წელს, შიომღვიმის მონასტერში და დაკრძალულია სამთავროს წმიდა ნინოს დედათა მონასტერში) მონაწილეობით მოხდა ბერმონაზვნად აღკვეცა გოდერძი ურგებაძისა, ეწოდა სახელი გაბრიელი, თანახმად მისი სურვილისა.

აღკვეციდან რამდენიმე დღეში მღვდელმთავარ გაბრიელის კურთხევით გაიცა ბრძანება:

„მღვდელ-მონაზონი გაბრიელი (გ. ურგებაძე) დაინიშნოს სათანადო მომზადების შემდეგ მეორე მღვდლის ადგილზე, ამჟამად თავისი ხელფასით. ვანდობ კანდელაკს დეკანოზ ნიკოლოზ ბერეკაშვილს და ა. ბალანჩივაძეს გაუწიონ ყოველგვარი დახმარება და ხელმძღვანელობა დროულად მომზადებაში, რათა ამთავითვე შეაჩვიონ მღვდელმოქმედებას თანდათანობით“.

ყოველივე ეს 1955 წლის 17 მარტს ეუწყა მის უწმინდესობას მელქისედეკს.

გაკვირვებას იწვევს, შეტყობინების ამფურცელზე მიწერილი ცნობა:

„მღვდელ-მონაზონმა ურგებაძე გაბრიელმა (იგივე გოდერძი) ვასილის-ძემ 1956 წლის იანვარში დატოვა მღვდელ-მონაზონობა და წავიდა საერო სამსახურში.

საქართველოს საკათოლიკოსოს მდივანი პ. გაგოშიძე.

საინტერესოა მამა გაბრიელის მიერ დაწერილ ღვთისმსახურების მიტოვებასთან დაკავშირებულ განცხადებაზე ეპისკოპოსი გაბრიელის წარწერა:

„…მართალია იჩენდა მამა გაბრიელი მუყაითობას, მორჩილებას, უანგარობას, საქმისადმი ერთგულებას, მაგრამ რადგან ავადმყოფობა ჰქონდა ქრონიკული შიზოფრენია, სამწუხაროდ, სწორედ მაშინ იჩინა თავი, როდესაც გაიმართა წირვა-ლოცვის წესების შესრულებაში… მაგრამ რადგან მაინც ეკლესიას შეაფარა თავი სიონში, ამიტომ პირადი საქმე ჩაბარდეს საკათალიკოსოს სამდივნოს“.

1955 წლის 29 აგვისტოს საქართველოს საპატრიარქოდან მიტროპოლიტ გაბრიელს ეგზავნება შემდეგი შინაარსის საპასუხო წერილი:

„…პატივისცემით გიბრუნებთ საეპარქიო კანცელარიაში დასაცავად და შესანახად ყოფილი მღვდელ-მონაზონ გაბრიელის – გოდერძი ურგებაძის საქმეებს.

რადგან თქვენი ხელდასხმულია და დაყენებული, ამიტომ თქვენ კანცელარიაში უნდა ინახებოდეს.

პატრიარქის მდივანი პ. გაგოშიძე“.

ასე დაიწყო მამა გაბრიელის პირადმა საქმეებმა მოგზაურობა დასავლეთიდან აღმოსავლეთში და პირიქით.

გაკვირვებას იწვევს მამა გაბრიელის მიერ ჯერ ღვთისმსახურების მიტოვებასთან დაკავშირებული განცხადება: „გთხოვთ გამიშვათ სამსახურიდან“ და შემდეგ კი აზრობრივად მისი გამომრიცხველი განხცადებები:

„ნუ დამტოვებთ ქუჩაში…“

„გთხოვთ დამნიშნოთ მე უადგილო მღვდელ-მონაზონი…“

„გთხოვთ ბერობას სვეტიცხოველში…“ და ა.შ.

1955 წლის 2 ოქტომბერს საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი მელქისედეკი ქუთათელ-გაენათელ ეპისკოპოსს შემდეგი შინაარსის წერილს უგზავნის:

„მაღალყოვლადუსამღვდელოესო გაბრიელ, გვაკურთხეთ.

ამის მომტანს  გოდერძი ურგებაძეს იცნობთ, რასაკვირველია, მას თქვენგან აქვს აკრძალული მღველმოქმედება. გთხოვთ, ახსენით აკრძალვა, ვგონებ ისეთი რამ არ ჩაუდენია, რომ სამუდამოდ აკრძალვის ქვეშ იყოს. გთხოვთ უსათუოდ გაანთავისუფლოთ.

სიყვარულით კათოლიკოს-პატრიარქი მელქისედეკი.

გთხოვთ გამოგვიგზავნოთ განთავისუფლების საბუთი“.

უდავოდ გაგაოცებს პატრიარქის მიერ ამ პატარა წერილში ხაზგასმით სამჯერ აღნიშნული ერთი და იგივე თხოვნა, რაც მის თბილ განწყობას ადასტურებს მამა გაბრიელისადმი.

არც გაბრიელ ეპისკოპოსი იჩენს ბერისადმი გულგრილობას. ეს შესამჩნევად ჩანს მისი პასუხიდან:

„უწმინდესო და უნეტარესო მეუფეო, აღსრულედეს კეთილი და მამობრივი სურვილი თქვენი უწმინდესობისა, დღესვე შეუდგეს მღვდელმოქმედებას.

მიტროპოლიტი გაბრიელი“.

აქვე წარმოგიდგენთ ბერი გაბრიელის დის, ქალბატონ ჯულიეტას მოგონებას, რომელიც ამ დროის ამსახველია:

„მოვიდოდა სახლში, დაიჩოქებდა თავისი ხელით აშენებული ეკლესიის წინ და დაიწყებდა გოდებას: უფალო, შენს სადიდებლად აშენებული ეკლესია მე როგორ დავანგრიო?“

ამავე დროს ეხება მონაზონ ნინოს (ფეიქრიშვილი) მოგონება:

„მამა გაბრიელის კარის ეკლესიაში მივედი, უფლის ხატის წინ იყო დაჩოქილი და ტიროდა. ჩემი შესვლა არ გამოპარვია, შემოტრიალდა და ცრემლებით მითხრა: „უფლისაჲ არს ქვეყანაჲ და სავსებაჲ მისი“. იცოდე მისი დამანგრეველი დაიწვება და განადგურდება“.

ეს ყველაფერი იმ დროს ხდებოდა, როცა ადამ და ევას ურჩობის გამო ისედაც დაცემულ კაცობრიობას თავს დაატყდა სათავეში მოხვედრილ უღმრთოთა რისხვა. სატანისაგან შეპყრობილნი ფიზიკურად ანადგურებდნენ ღვთისმსახურებს, იმის შიშით, რომ არ შეერყიათ მათი ძირმომპალი წყობა.

ამის დასტურია ბეთანიის მეთვალყურის, 1907 წელს დაბადებული ვანო წიკლაურის მოგონება, რომელსაც ბეთანიის მონასტერში მამა იოანემ (მაისურაძე) უამბო:

„მონასტერში ვიყავით. მოვიდნენ სამხედრო ტანსაცმელში გამოწყობილები და გვითხრეს მცხეთაში უნდა წავიდეთო. გაგვრეკეს წინ, მაშინვე მივხვდით, რომ კარგს არ მოასწავებდა მათი ეს ქმედება, მაგრამ რაღას ვიზამდით. გავიარეთ თუ არა ცოტა მანძილი, გვესროლეს ზურგში, მათ მკვდრები ვეგონეთ და ზედმეტი ტყვია აღარ დახარჯეს. ღმერთმა გვიხსნა და ორივენი გადავრჩით.

ამის შემდეგ გაიარა ცოტა ხანმა. ჩვენთან რამდენიმე კაცი კიდევ მოვიდა. ტაძარში მხოლოდ ორი სანთელი ენთო. გაგვლანძღეს, დაგვიწყეს ყვირილი, რას გაგიჩახჩახებიათ ეკლესიაო. მერე გაგვკრიჭეს, მასხრად აგვიგდეს. გულს ის გვიმაგრებდა, რომ ხალხი ჩუმად მუდამ პატივს გვცემდა. ღვთის სიყვარული მუდამ იგრძნობოდა მათში. იგი მხოლოდ სათავეში მოხვედრილ სატანისეულებს არ სწამდათ“.

ასეთი იყო გარემოცვა, როდესაც მამა გაბრიელმა მინისტრთა საბჭოს შენობაზე გაკრული ლენინის 12-მეტრიანი სურათი დაწვა. ეს 1965 წლის 1 მაისს მოხდა. იგი დააპატიმრა სახელმწიფო უშიშროების საგამომძიებლო განყოფილებამ 71-ე მუხლის I ნაწილით და თბილისის №1 იზოლატორში შეასახლა იმავე წლის 12 მაისს. მისადაგებული მუხლი ითვალისწინებდა ანტისაბჭოურ პროპაგანდას.

სამწუხაროდ, მამა გაბრიელის პირადი საქმე, რომელშიც მისი საპატიმროში ქმედება იქნებოდა ასახული, განადგურდა 1978 წლის 20 ოქტომბერს. დამადასტურებელი საბუთი გაცემულია თბილისის №5 საპყრობილის სპეცნაწილის მიერ 2001 წლის 14 მაისს.

დაკითხვისას მან განაცხადა: „ეს ჩავიდინე იმისთვის, რომ იქ უნდა ეკიდოს ქრისტეს ჯვარცმა და არა ლენინის სურათი. მიწიერი ადამიანის გაღმერთება არ შეიძლება, რას დაგიწერიათ „დიდება ლენინს“, კაცს რად უნდა დიდება, უნდა ეწეროს: „დიდება ქრისტე ღმერთს“. ამ სიტყვებმა საგამოძიებო ორგანოებში ეჭვი დაბადა, რის გამოც საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 1965 წლის 3 აგვისტოს განჩინებით, გადაგზავნილ იქნა ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში ექსპერტიზაზე, სადაც ბერმა დაჰყო 1965 წლის 3 აგვისტოდან 12 ოქტომბრამდე.

ინტერესმოკლებული არ იქნება გაგაცნოთ ამონაწერი მისი ავადმყოფობის ისტორიიდან, რომელიც გაცემულია 1966 წლის 19 იანვარს.

„…დიაგნოზი: ფსიქოპატიური პიროვნება, მიდრეკილი შიზოფრენიის მაგვარი ფსიქოზური ჩავარდნებით… თავისთვის ბუტბუტებს დაბალი ხმით, სწამს არსებობა ზეციური არსისა, ღმერთისა, ანგელოზებისა. საუბრისას ძირითადი ღერძი ყოველთვის იქითკენაა მიმართული, რომ ღმერთის წყალობითაა ყველაფერი. განყოფილებაში განმარტოვებულია, თუ კი ვინმე გამოელაპარაკა, უსათუოდ უხსენებს ღმერთს, ანგელოზებს, ხატებს“.

სრულიად ნათელია რა იყო საფუძველი ბნელი ჟამის ათეისტური მთავრობისათვის, რომ ღვთისმსახური ავადმყოფად შეერაცხათ, თუმცა ზოგი ჭირი მარგებელიაო, სწორედ ამ შემთხვევაზე იტყვიან, ყოველივე ამან იხსნა ბერი დახვრეტისაგან. იგი 24 საათში უნდა დაესაჯათ, მაგრამ ღმერთმა იხსნა თავისი ერთგული მონა მტარვალთაგან და სიკვდილს გადაარჩინა, რათა ხალხისათვის სწორი გზის მიმნიშნებელი შეენარჩუნებინა.

მამა გაბრიელის ღრმა რწმენის დასტურია კიდევ ერთი მოგონება, რომელიც რაფიელ კობაჩიშვილის ვაჟს – გიას – ეკუთვნის: „ჩვენ მამა გაბრიელის მეზობლად ვცხოვრობდით, პატარა ბიჭებს აგვიყოლიებდა ხოლმე, დაგვირიგებდა ჯვრებს და წმიდა ბარბარეს ეკლესიის გარშემო გვატარებდა. ერთხელ რაღაც საოცარი გამომეტყველებით თვალებში ჩამხედა და მითხრა: გახსოვდეს მუდამ, ღმერთი არის! თქვა თუ არა ეს სიტყვები, წაიქცა და თავი დაარტყა მიწას. ხელებს იქნევდა, სულელურად იქცეოდა. მიუხედავად მისი ასეთი საქციელისა, მე მაშინვე მივხვდი, რომ იგი სულაც არ იყო სულელი. მან რწმენით ნათქვამი ორი სიტყვით ღმერთის სიყვარული სამუდამოდ დაამკვიდრა ჩემში, ამას ისიც დაემატა, რომ ჩემს ოჯახს შემოსწირა უფლის ხატი, ჩაკეტილი ჩარჩოთი. ეს იყო სამოცდაათიან წლებში. როცა ოჯახს გასაჭირი ელის, უფლის ხატი იხსნება თავისით და გვიხსნის ყოველგვარი განსაცდელისაგან, რისთვისაც მუხლმოდრეკით ვმადლობთ უფალს და მისი ხატის ჩვენს სახლში მომბრძანებელს – მამა გაბრიელს“.

უღმერთოების პერიოდის ხელისუფლებამ, რომელიც მას თან სდევდა დაბადებიდან თითქმის გარდაცვალებამდე, მრავალჯერ ატკინა გული. მიუხედავად ამისა, განკითხვა არავისი წამოსცდენია, მათიც კი ვინც ლენინის სურათის დაწვის გამო საშინლად სცემა.

აი, რას წერს სამთავროს წმიდა ნინოს დედათა მონასტრის წინამძღვარი – იღუმენია ქეთევანი (კოპალიანი), ბერისადმი მიძღვნილ მოგონებაში:

„მამა გაბრიელი მოყვასის განკითხვას სასტიკად გვიკრძალავდა და ასე გვმოძღვრავდა: „დაღაცათუ იხილო კაცის მკვლელი, გინა მეძავი, გინა ლოთი მიწაზე ეგდოს, ნურავის განიკითხავ დაბადებულსა ღვთისასა, რამეთუ მათი სადავეები უფალს მიშვებული აქვს, შენი სადავეები ხელში უჭირავს, რომ მიგიშვას, უარეს დღეში ჩავარდები და დაიღუპები, როგორც ძაფმა უნდა გაიაროს ნემსის ყუნწში, ისე უნდა გაიარო იმ ცოდვაში, რაშიც განიკითხავ სხვას“.

იოანე ზედაზნელის მამათა მონასტრის ღვთისმსახური – ბერი სვიმონი (აბრამიშვილი) ასეთ შეფასებას აძლევს მამა გაბრიელს: „არქიმანდრიტი გაბრიელი იყო ყველა ბერი ერთად აღებული, შეეძლო ყველას სიყვარული ეტვირთა და გაემრავლებინა“.

მიუხედავად იმისა, რომ მამა გაბრიელი ყოველთვის ცდილობდა სალოსური ქმედებით დაეფარა სიბრძნე, ირგვლივმყოფნი მაინც გრძნობდნენ მასში ღვთისაგან ბოძებულ უდიდეს მადლს.

თუმცა იყვნენ ისეთებიც, მის ღმერთშემოსილებას რომ არ აღიარებდნენ. მაშინ, როცა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში ბერს საკმაო პატივს სცემდნენ.

ჯერ კიდევ 90-იან წლებში მამა გაბრიელის სულიერი ცხოვრებით დაინტერესდა მოსკოველი მკვლევარი, ვალერია ალფეევა. იგი შეხვდა ბერს, გაეცნო მის ცხოვრებას და გამოსცა წიგნი: „წოდებულნი, მორწმუნენი, რჩეულნი“, სადაც საკმაოდ დიდი ადგილი უჭირავს მამა გაბრიელის მოღვაწეობის აღწერას. ავტორი მას რჩეულთა რიცხვს მიაკუთვნებს (წიგნი ქართულად გამოსცა ოთარ ნიკოლაიშვილმა).

1991 წელს ამერიკის ერთ-ერთი მონასტრის, „ღირსი მამა გერმანე ალიასკელის ძმობის“ წევრების საქართველოში სტუმრობის ძირითადი მიზანი, როგორც თავად აღნიშნავენ, გაბრიელ ბერთან შეხვედრა იყო.

ამ ძმობის ერთ-ერთი წევრი, მღვდელ-მონაზონი გერასიმე წერს:

„ღვთისმსახურთა შორის, არქიმანდრიტი გაბრიელი, არის საქართველოს თანამედროვე გმირი, ქართული ეკლესიის ცოცხალი მემატიანე, სულიერი მამა და თავისი დროის ლეგენდა… რომელმაც გადაიტანა გაუგონარი წამება, დევნა ქრისტესათვის და მაინც ცოცხალი დარჩა. ის აგრძლებდა სიცოცხლეს, რათა მოწმე ყოფილიყო ნათლისა… არ ტოვებდა საქართველოს ტანჯულ ეკლესიას უმძიმეს წლებში“.

სწორედ რომ საოცარი სისპეტაკით ასრულებდა ბერი გაბრიელი სალოსის მსოფლმხედველობით ქრისტიანული მოძღვრების ყველა მოთხოვნას, რომელსაც უფლისა და მოყვასის სიყვარული მიუძღოდა კელაპტრად, სიყვარული, რისი უპირატესობაც შესანიშნავად არის გადმოცემული პავლე მოციქულის წერილში: „წინასწარმეტყველებაც რომ მქონდეს, ყოველი საიდუმლო და მთელი ცოდნაც რომ ვუწყოდე, სრული რწმენაც რომ მქონდეს, ისეთი, მთების გადაადგილება რომ შემეძლოს, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნდეს, არარაობა ვიქნებოდი“.

ასეთი მრწამსით განვლო ბერმა ღვთისაგან ბოძებული სიცოცხლე, რომლის ბოლო დღე გახლდათ 1995 წლის 2 ნოემბერი, დღით ოთხშაბათი. დილიდანვე მის სენაკში შეიკრიბნენ ახლობლები, ოჯახის წევრები, სამთავროს დედათა მონასტრის დედები და დები. მამა საბამ (კუჭავა), მონასტრის სულიერმა მოძღვარმა, რომელიც ბოლო ოთხი წლის მანძილზე აზიარებდა მამა გაბრიელს, რამდენიმე პარაკლისი გადაუხადა.

ამ დღეს შემდეგნაირად იგონებს შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვარი და სამთავროს დედათა მონასტრის სულიერი მოძღვარი, არქიმანდრიტი მიქაელი (გაბრიჭიძე):

„საპატრიარქოში ვიყავით, როცა გავიგეთ მამა გაბრიელის ამბავი. კათოლიკოს-პატრიარქმა მაშინვე აკურთხა ცხუმ-აფხაზეთის მთავარეპისკოპოსი, დღეს უკვე მიტროპოლიტი დანიელი, წაეკითხა მისთვის ლოცვები. იმწამსვე გავემგზავრეთ სამთავროში. გზაში მანქანა გაგვიფუჭდა და მხოლოდ ხუთი წუთი შევფერხდით, ძალიან შევწუხდით, მეუფეს ვკითხე: ნუთუ ცოცხალს ვერ მივუსწრებთ-მეთქი. მან ასეთი პასუხი გამცა: ბერი იმხელა ღვთისმსახური იყო, ღმერთი ისე არ გაიყვანს თუ მღვდელმთავარი არ მივაო. მართლაც ცოცხალს მივუსწარით. მეუფემ ლოცვების კითხვა დაამთავრა თუ არა, მამა გაბრიელმა მაშინვე განუტევა სული“.

მეუფე დანიელმა და მისმა მკურნალმა ექიმმა – ზურაბ ვარაზაშვილმა – შემოსეს იგი იმ ქვეყნისათვის და მისი ცხედარი კოშკიდან გადაასვენეს სამთავროს ფერისცვალების ტაძარში.

მონაზვნებმა ერთხმად აღიარეს: თუ გადაიტანდნენ მამა გაბრიელის გარდაცვალებას ვერ წარმოედგინათ, იმდენად უყვარდათ, მაგრამ სწორედ იმ დღეს მოხდა სასწაული, ისეთი საზეიმო განწყობა დაეუფლათ, გასაოცარი. ყველამ იგრძნო მამა გაბრიელის მეოხება.

მეორე დღეს მობრძანდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, უწმინდესი და უნეტარესი ილია II, რომელმაც გადაუხადა პანაშვიდი.

დადგა მისი დაკრძალვის დღე. ანდერძისაებრ, იგი ჭილოფში გაახვიეს, საფლავში სათუთად ჩაასვენეს, მაგრამ მიწის მიყრა ვერავინ შეძლო. ბოლოს ასეთი რამ მოისაზრეს; გაცრილი მიწა სააფლავის კიდეებს ნელ-ნელა მიაყარეს და როცა მიწა მის ცხედარს ასცილდა, თვითონვე დაიწყო გადაფარება ნაზად და სათუთად, ისეთივე სიყვარულით ჩაიკრა გულში იმავ მიწის ერთგული შვილი, რა სიყვარულითაც უყვარდა მამა გაბრიელს თავის სამშობლოს მიწა-წყალი.

ასე ლამაზად და სათნოდ მიეახლა არქიმადრიტი გაბრიელის სული ღმერთს და ხორცი მიწას. გავიდა ამ სოფლიდან ქრიტესა და მოყვასის უბადლო სიყვარულით აღვსილი სალოსი, მამხილებელი ხშირად და არასდროს განმკითხავი, მრავალნატანჯი და გულნატკენი ღვთისმსახური.

ღმერთმა მას დიდი ერთგულებისა და უკიდეგანო რწმენისათვის გარდაცვალების შემდეგაც დაუტოვა კურნების ძალა. ამიტომაა რომ დაუსრულებლად მოედინება მავანი და მავანი სამთავროს მონასტერში და მისი კანდელის ზეთის კურნებით კმაყოფილი, მიჰყვებათ მადლი იმ მიწისა, სადაც თოთხმეტი წლის წმიდა ნინომ დაისადგურა. ეს მაყვლოვანი გახლავთ, მამა გაბრიელის უსაყვარლესი ადგილი. ნატერფალი ქრისტიანობის მადლის მომფენისა.

მრავალნი მოედინებიან უცხო ქვეყნებიდანაც და ასეც ხდება, რომ მის მიმართ მადლიერებას და პატივისცემას, ჩვენდა გასაკვირად, ქართულ ენაზე შესრულებული საეკლესიო საგალობლებით გამოხატავენ.

წიგნიდან: „ბერის დიადემა“
სამთავროს წმიდა ნინოს დედათა მონასტერი, თბილისი, 2003 წ

15 (28) სექტემბერი

წმიდა მამა იოსებ ალავერდელი იყო მოწაფე წმიდა იოანე ზედაზნელისა (ხს. 7 მაისს), რომელიც VI საუკუნეში თორმეტი მოწაფის თანხლებით სირიიდან საქართველოში ჩამოვიდა ქრისტიანობის და ქვეყანაში ბერმონაზვნობის ასაღორძინებლად. ამ დროს, მართალია, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიას რამდენიმე საუკუნის ისტორია ჰქონდა, მაგრამ ურწმუნოება კვლავ მძლავრობდა, „ურწმუნოებაჲ არა სადა დაცხრომილ იყო, არამედ კნინღა და სძლევდაცა“.

აბბა იოსები ღვთის ნებით და ცხოველმყოფელი ჯვრის წინამძღოლობით დაემკვიდრა კახეთს, იმ ადგილას, სადაც დღეს ალავარდის ტაძარია. გადმოცემით, აბბა იოსები განუშორებლად თან ატარებდა ჯვარს, გამოთლილს იმ ჯვრის ხისგან, რომელზეც აწამეს უფლი და მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე.

ალავერდი უდაბური, კაცთაგან უვალი და უნაყოფო ადგილი იყო. მრავალი ჭირი, ნაკლულევანება და საშიშროება დაითმინა ღირსმა მამამ: ცხოვრობდა „მხოლოჲ მხოლოსა ღვთისა მზარხველი“, ფიცხელი მოღვაწეობით, ყოველგვარ ამქვეყნიურ ნუგეშს მოკლებული.

მხეცთა და ნადირთა სამკვიდრებელში განმარტოების ღვაწლს შემდგარ მამა იოსებს უფალმა მოუვლინა ერთი დიდებული მონადირე, რომელიც მრავალი ყმის თანხლებით გამოსულიყო ამ მიდამოებში სანადიროდ. მონადირემ როგორც კი იხილა წმიდა მამა, მიხვდა, რომ მის წინ ღმერთშემოსილი კაცი იდგა, ცხენიდან ჩამოხტა, თაყვანისცემით მიეახლა, ამბორს-უყო და მდაბლად გამოჰკითხა ვინაობა და იქ ყოფნის მიზეზი.

ღირსმა მამამ ღვთის შემწეობით მასში სრული სარწმუნოება და საღმრთო სიყვარულისა და ჭეშმარიტებასთან მიახლოების დაუოკებელი სურვილი დანერგა. დიდებულმა მონადირემ აღუთქვა მამა იოსებს, რომ ტაძარს ააშენებდა ალავერდის უდაბნოში და შეასრულა კიდეც აღთქმა: საფუძველი დაუდო ალავერდის მონასტერს. ღირსმა მამამ დიდად გაიხარა ღვთივსათნო საქმის აღსრულებით.

მალე ხალხმა გაიგო წმიდა ბერის ამბავი და აქ სიარული იწყო, რათა ეხილა საკვირველი მამა და მოესმინა მისი სწავლება. წმიდა იოსებიც დაუცხრომლად ქადაგებდა, იძლეოდა რჩევა-დარიგებებს. მისი მოუკლებელი ღვაწლით ამ მხარეში აღმოიფხვრა ურწმუნოება და განმტკიცდა ღვთისმსახურება. იმ ადამიანთაგან, რომელთაც ბერის წმიდა ცხოვრება, სიყვარული და სასწაულები იზიდავდა უდაბნოში, ბევრი იქვე რჩებოდა სამოღვაწეოდ. თანდათან მეუდაბნოეთა რიცხვი გაიზარდა და დიდი კრებული შეადგინა. წმიდა მამა იოსებ ალავერდელი იყო საძმოს პირველი წინამძვარის და მოძღვარიც.

დიდი ხნის მოღვაწეობითა და შრომით ხორციელად მოუძლურებულმა წმინდანმა აღსასრულის მოახლოება იგრძნო, მოწაფეები შეკრიბა, დაარიგა, აკურთხა, წინამძღვარი დაუდგინა და მშვიდად მიიცვალა.

მოწაფეებმა დიდი პატივით დაკრძალეს წმიდა იოსების ცხედარი მის მიერ აშენებულ ალავერდის ტაძარში. ღირსი მამის საფლავზე მრავალი სასწაული აღესრულება.

„ქართველ წმიდანთა ცხოვრებანი“, თბილისი, 2004 წ.

სამასი არაგველი

24 სექტემბერი

(ძვ.სტ. 11 სექტემბერი)

ტროპარი

იყვენით რაი უძლეველ გონებითა და მოუდრეკელ სულითა, ჰოი, წმიდანო სამასნო არაგველნო, დასდეთ თავი მეფისათვის და მამულისა, აწ ჩუენცა შეგვაწყნარეთ ქრისტესა ღმერთსა, რაითა განაქარვოს მზაკუვარებაი მტერთა ჩუენთაი და დაგვამტკიცოს კლდესა მას ზედა მცნებათა თვისთასა.

ტროპარი

ქებით შეგამკობთ უსჯულოთა მიერ ტფილისს ვნებულთა – მხედართა, სამღდელოთა და ერთა, და შემწედ მიგავლენთ წინაშე ღმრთისა, რაითა შეურყეველად დაიცვას ეკლესიაი, და ქუეყანაი ჩუენი დაიფაროს ზედა მოსლვათაგან მტერისა.

1794 წელს სპარსეთის ტახტზე მრავალწლიანი, დაუნდობელი შინაომების შემდეგ ყაჯართა დინასტიის დამაარსებელი აღამაჰმად–ხანი ადის. მან მთელს კავკასიაზე მოინდომა ბატონობა, თუმცა ქართლ–კახეთის სამეფო და ზოგიერთი სახანო ხელს უშლიდა ამ განზრახვის აღსრულებაში. მან ელჩად ზიათ–ხანი გამოგზავნა  და მეფე ერეკლეს მოსთხოვა, `რათა წარუვლინოს თვალი ძვირფასი ნადირშაისაგან ნაქონი, უკუდგეს რუსეთსა, აღიაროს მფარველად, ვითარცა ძველად, სპარსეთი და მისცეს მძევლები~. შეწუხდა მოხუცი მეფე და კარისკაცებთან ითათბირა. მაშინ მემკვიდრე გიორგიმ შესთავაზა, რომ თვით იგი წარავლინოს ყაენთან წყალობის სათხოვნელად, თავის უფროს ძე დავითთან ერთად, რომელსაც მძეველად დაუტოვებდა ყაენს და ამით ქვეყანას გადარჩენდა, მაგრამ ეს აზრი არ მოეწონა დარეჯან დედოფლს, რომელსაც ეშინოდა, რომ უფლისწული გიორგი `სპარსთა ჯარითა არ გამეფდეს მამამისის სიცოცხლეშივეო და მეფეს უარი ათქმევინა. ასევე სხვებმაც არ მოიწონეს ეს აზრი, როგორც წინააღმდეგი რუსეთთან დადებული ტრაქტატისა. მეფემ ყაენის ელჩს განუცხადა: „მრავალ–ჯერ ვართ მოტყუებული სპარსთაგან… სარწმუნოება ჩვენი ვერ დაგვაკავშირებს სპარსეთსა; მიმიცია სიტყვა და წერილითი პირობა ვიყო კავშირითა მტკიცითა შეკრული რუსეთისა ხელმწიფესთან, რომელიც არის ერთისა სარწმუნოებისა ჩემთან მექონი, ერთისა ეკკლესიისა შვილი, ერთისა ხმითა მქადაგებელი ღვთისა… მე მყავს გვერდით ჯარი ჩემი და ჯარი რუსეთისა. მანამ ერევნიდამ აქ მოვა ჯარი ყაენისა, ჯარი რუსეთისა უფრო ადრე შემოვა თფილისს“.

სპარსელებს, ერეკლეს გარდა ყარაბაღის, განჯისა და ერევნის ხანებიც არ ემორჩილებოდნენ. ამიტომ აღა–მაჰმად ხანმა 1795 წლის ზაფხულის დასაწყისში ჯარების მობილიზაცია დაიწყო. ამის გამო, ქართლ–კახეთის სამეფოშიც დაწყებულა შესაბამისი მზადება. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში დაცულია მკვლევართათვის აქამდე უცნობი ორი დოკუმენტი, რომლებიც ერეკლე II-ის მიერ აღა–მაჰმად ხანის აგრესიის მოსაგერიებლად გატარებული თავდაცვითი ღონისძიებების შესახებ მნიშვნელოვან ინფორმაციას შეიცავენ. ერეკლე II აზნაურ ქაიხოსრო მურვანიშვილისადმი გაგზავნილი წერილის დასაწყისში ეხება ყარაბაღის სახანოში გაგზავნილი ალექსანდრე ბატონიშვილის რაზმის ჯარისკაცებითა და სურსათით მომარაგებას, ჯაშუშების სათანადო ადგილებზე განწესებასა და სხვა საკითხებს. მეფის გეგმის მიხედვით 1795 წლის ივნისში უნდა შეკრებილიყო ქართლ–კახეთის ბარისა და მთის მოსახლეობიდან, დაახლოებით, 15-20-ათასკაციანი არმია. იმერეთის და დაღესტნელთა ჯარის ჩათვლით 1795 წლის ივნისის ბოლოსათვის სამეფო კარი უკვე შეკრებილ და დაბარებულ ჯართან ერთად სულ, დაახლოებით, 25000 კაცის მობილიზებას აპირებდა. დარჩია ბებუთაშვილის კერძო წერილიდან ვინმე ისაიასადმი ჩანს, რომ ერეკლე II-ის 14 ივნისის წერილში აღნიშნული გეგმა ხორციელდებოდა. დ. ბებუთაშვილი ადასტურებს, რომ 1795 წლის ივნისის ბოლოსათვის ყარაბაღის სახანოს დასახმარებლად ერეკლე II-მ ორ ეტაპად, მინიმუმ, 7000 კაცი გაგზავნა ალექსანდრე და იულონ ბატონიშვილების, ოთარ ამილახვრისა და იოანე მუხრანბატონის სარდლობით. იბრეიმ ხანისა და ქართლ–კახეთის გაერთიანებულმა ჯარმა, ბუტკოვის ცნობით, 1795 წლის ივნისში გაანადგურა აღა–მაჰმად ხანის მიერ ყარაბაღის დასამორჩილებლად გაგზავნილი 10 000 კაციანი ჯარი. წერილის ბოლოს აღნიშნულია, რომ, ყარაბაღის სახანოში გაგზავნილი ჯარის გარდა, თბილისში `დიდრონი ჯარები~ გროვდებოდა. წერილის კონტექსტიდან კარგად ჩანს, რომ `დიდრონ ჯარებში~ ბებუთოვი დაღესტნისა და იმერეთის ჯერ კიდევ მოუსვლელ ჯარებს არ გულისხმობდა. ბებუთოვის განმარტებით, დაღესტნის ჯარებს სრულად უახლოეს დღეებში მოელოდნენ და იმერლებიც 30 ივნისისათვის უკვე ქართლში უნდა ყოფილიყვნენ მისულნი. ცხადი ხდება, რომ 1795 წლის ივნისის ბოლოსათვის ერეკლე II-ს მხოლოდ ქართლ–კახეთიდან, დაახლოებით, 14-15 000 კაცის მობილიზება მოუხდენია. ყარაბაღიდან ახლად დაბრუნებული ალექსანდრე ბატონიშვილი უკვე 8 ივლისს მობილიზებას უკეთებს მის მიერვე ყარაბაღიდან ჩამოყვანილ მომთაბარე ელებს, ყაზახსა და შამშადილუში[როსსეტ, 1857: 550].

ჯარების სრული მობილიზების ფაქტზე მეტყველებს, აგრეთვე, ერეკლე II-ის ბრძანებას გლახა ჭავჭავაძისადმი, რომელშიც აღნიშნულია, რომ თავის საგამგებლო ტერიტორიაზე მოსახლე თითოეული ოჯახიდან ერთი კაცი უნდა გამოიყვანოს და 30 ივნისს მეფესთან გამოცხადდნენ. ცხადია, ანალოგიური ბრძანებები ეძლეოდა ქართლ–კახეთის სამეფოს ყველა მოურავსა და სამხედრო–სამობილიზაციო რგოლს. ერეკლეს წერილში აღნიშნული იყო, რომ ჯარებს მოელოდნენ იმერეთიდან და დაღესტნიდან. დადასტურებული ფაქტია, რომ იმერეთის ჯარები ივლისის თვეში მართლაც ჩამოვიდნენ თბილისში და კრწანისის ბრძოლაში 2000 კაციც მონაწილეობდა. ეს წყაროები ადასტურებენ დაღესტნელ მთიელთა დაქირავების ფაქტსაც.ფრანგი ორიენტალისტისა და ქართველოლოგის, მარი ბროსეს გამოქვეყნებულ ერთ დოკუმენტში 1795 წ. ივლისში ფიქსირდება დაქირავებული ჯარი. როგორც ჩანს, 1795 წლის ივნის–ივლისში ერეკლე II-ს, დაახლოებით, 20 000 კაციანი არმიის მობილიზება მოუხერხებია. ამავე დროს ერეკლემ ყარაბაღის ხანს სამხედრო დახმარებასთან ერთად 120 000 მანეთი გაუგზავნა. იბრეიმ ხანმაც რამდენიმეათასკაციანი ჯარის მობილიზება შეძლო. საბრძოლო მზადყოფნაში იყო მოყვანილი ერევნის სახანოც.

აღა–მაჰმად ხანმა 70 ათასიანი არმია შეკრიბა და მათ დასასჯელად გამოემართა. განჯის ხანი უმალვე მიემხრო სპარსელებს. ჩანს, აღა–მაჰმად ხანი მოერიდა ერეკლეს, იბრეიმ ხანისა და ერევნის ხანის გაერთიანებული ძალების წინააღმდე ბრძოლას. თბილისზე ლაშქრობის ნაცვლად, რისი შესაძლებლობაც მას ივლისში ჰქონდა, განჯის ხანის უკვე გარკვეული პოზიციის გამო, მან ჯარი სამ ნაწილად გაჰყო, ერთი ნაწილი ჩრდილოეთით, ყუბისკენ გაუშვა, მეორე – ერევნის ხანის დასასჯელად გაგზავნა, მესამე ნაწილს, დაახლ. 20-25 ათას მებრძოლს, თავად უსარდლა და ყარაბაღისკენ დაიძრა. ერევნის ხანიც შეშინდა და მორჩილება აღუთქვა მტერს.

ივანე ჯავახიშვილი (საქართველოს საზღვრები გვ-38) აღნიშნავს, რომ `სომეხმა კათალიკოსმა ლუკამ საქართველოს ასაოხრებლად 1795 წელს მომავალ სპარსეთის შაჰს აღა–მაჰმად ხანს, ალბათ შიშით, „სამხედრო ხარჯების დასაფარავად 100 ათასი მანეთი მისცა“, და სთხოვა ერევანი არ დაერბია. თავის მხრივ, რუსეთის ჯარების დახმარების გარეშე ვერც ერეკლე მეფემ გაბედა იბრეიმ ხანთან გაერთიანება და მტერთან გენერალური ბრძოლის ყარაბაღშივე გამართვა. აღა–მაჰმად–ხანი ბრძოლით შევიდა ყარაბაღში და 8 ივნისს  მიუვალ, კლდოვან მთაზე აგებულ შუშის ციხეს ალყა შემოარტყა. ყარაბაღის ხანი იბრაჰიმი თავისი ჯარით ციხეში შეიკეტა. რამოდენიმე თვის წინ ყარაბაღისა და ქართველთა გაერთიანებულმა ჯარმა სპარსელთა ჯარის ნაწილები დაამარცხეს, ამიტომ მას სპარსელთაგან დანდობის არავითარი იმედი არ ჰქონდა. ალყა თითქმის ერთი თვე გრძელდებოდა. ირანის მმართველი თბილისზე ლაშქრობას განზრახ აჭიანურებდა. არც შუშის ციხეზე მიჰქონდა გადამწყვეტი იერიში და ერევანში მყოფ სარდლობასაც უბრძანებდა, რომ, შესაძლებლობის მიუხედავად, არ აეღოთ ერევნის ციხე  და არც ხანი დაეპატიმრებიათ.

ტაქტიკური თვალსაზრისით ეს იყო აბსოლუტურად სწორი პოზიცია. აღა–მაჰმად ხანმა კარგად იცოდა, რომ დროის გაჭიანურებით საბრძოლო უპირატესობას დაეუფლებოდა, რადგან ერეკლე დიდი ხნით ჯარებს ვერ შეინახავდა. იგი ამავე დროს მოადუნებდა ქართველთა ყურადღებას და მათ წარმატების ილუზიას შეუქმნიდა. ამასობაში ერეკლემ მოღალატე განჯის ხანის წინააღმდეგ ალექსანდრე და იულონ ბატონიშვილები გაგზავნა. აგვისტოს დასაწყისში მათ განჯა დაარბიეს. ამ ლაშქრობაში დაქირავებული დაღესტნელი მთიელებიც მონაწილეობდნენ [როსსეტ, 1857: 550].

კავკასიაში რუსების სარდალ გუდოვიჩთან ფარული მოლაპარაკებების შემდეგ აღა–მაჰმად ხანი დარწმუნდა, რომ რუსები ქართველებს აღარ მიეხმარებოდნენ, 8 აგვისტოს შუშის ციხეს ალყა მოხსნა და უკან დაიხია, რითაც შექმნა შთაბეჭდილება, თითქოს, მისი არმია სუსტი იყო. ამ ამბავს თბილისში სიხარულით შეხვდნენ. ერთ–ერთი დოკუმენტის ფრანგულ თარგმანში აღნიშნულია, რომ `აღა–მაჰმად ხანმა უკან დაიხია, როგორც ლტოლვილმა (დეზერტირმა), დატოვა ორი ზარბაზანი, კარვები, დროშები, სამხედრო აღჭურვილობა, ყუმბარები, ტყვია და დენთი და გაემართა ხუდაფრენის ხიდისაკენ (მდინ. არაქსის მიმართულებით)[როსსეტ,1857: 550].

როგორც ჩანს, აღა–მაჰმად ხანის მოჩვენებითმა წარუმატებლობამ თავისი შედეგი გამოიღო და ქართველებმა სიფხიზლე მოადუნეს. ამავე დროს, ერეკლეს რუსეთიდან დამაიმედებელი ცნობები მოსდიოდა. კავკასიის ხაზის გენერალი გუდოვიჩი გამორიცხავდა ირანელთა თბილისზე ლაშქრობას, წინააღმდეგ შემთხვევაში ერეკლეს დახმარებას ჰპირდებოდა. თანაც ზამთარი ახლოვდებოდა. ქართველთა სარდლობა დარწმუნდა, რომ სპარსელები ამჯერად თბილისზე სალაშქროდ აღარ მოდიოდნენ და ჯარების დიდი ნაწილი დაითხოვა. ამ დროს უნდა დაეთხოვათ იმერელთა ის დაჯგუფება, რომელსაც ქაიხოსრო წერეთლი ხელმძღვანელობდა, დაღესტნელები (რომლებიც კრწანისის ბრძოლაში არ მონაწილეობდნენ) და ქართლ–კახეთის ჯარების ნაწილები. ამას ადასტურებს კრწანისის ბრძოლის მომსწრის, თბილისელი სომხის, სერობ რგიჩის, ნაშრომი „აღა–მაჰმად ხანის მიერ 1795 წლის 11 სექტემბერს დედაქალაქ თბილისის (ფაიტაკარანის) გადაწვის მოკლე ისტორია“, რომელიც კრწანისის ბრძოლიდან რამდენიმე თვეში დაიწერა. წყაროში პირდაპირაა აღნიშნული, რომ ერეკლე II-მ 1795 წლის ზაფხულში თავისი ჯარები დაშალა [სერობ რგიჩი, 1991: 119].

მეფე ერეკლემ მხოლოდ 2000-კაციანი იმერეთის სამეფოს ჯარი და 2500 კაცამდე საკუთარი ჯარის ნაწილები დაიტოვა ერევნის სახანოში მყოფი სპარსული ნაწილების გასადევნად. აგვისტოს ბოლოს ერეკლე სოლომონ II-სთან ერთად ერევნისაკენ გაემართა. ყარაბაღის ხანმა იბრაჰიმმა ყაზახში მისულ მეფეს შეატყობინა, რომ თბილისისაკენ ყაჯარი საჭურისი მიიჩქაროდა. და ისიც სასწრაფოდ უკან დაბრუნებული 6 სექტემბერს თბილისში შევიდა, თუმცა მისი დაცვის გასაძლიერებლად ძალზე ცოტა დრო რჩებოდა.

აღა–მაჰმად–ხანი განჯაში შეჩერდა და თავის ჯარს განჯისა და შაქის ჯარიც შემოუერთა, მერე კი 35 ათასიანი ლაშქრით, იმ დროისათვის წარმოუდგენელი სიჩქარით, თბილისისაკენ წამოვიდა და 7 სექტემბერს მდინარე ხრამის ნაპირთან წითელ (გატეხილ) ხიდს მოუახლოვდა. თვითმხილველები სპარსელთა ჯარის რაოდენობას ზღვის ნაპირზე მოფენილ ქვიშას ადარებდნენ. წითელ ხიდთან ერეკლეს ორასი მეომარი ჰყავდა დატოვებული. მტრის მეწინავე, მრავალრიცხოვან რაზმებთან თავდაუზოგავი შეტაკების შემდეგ, ორმოცდაათამდე დაღუპული და დაჭრილი მებრძოლი დატოვეს ქართველებმა და უკან დაიხიეს. სპარსელები ჯერ მდინარე ხრამის პირას დაბანაკდნენ, მოწინავე რაზმები კი თბილისისაკენ წამოვიდნენ და 8 სექტემბერს იაღლუჯას მთის მიდამოებში გამოჩდნენ. მეფე ერეკლეს მიერ გაგზავნილი, დაზვერვაზე წამოსული ქართველთა 12 კაციანი რაზმი სწორედ აქ შეეფეთა მათ. ქართველებმა მიუხედავად მტრის სიმრავლისა, უკან არ დაიხიეს და 11 მათგანი გმირულად შეაკვდა მტერს. ცოცხლად გადარჩენილი რაზმის უფროსი გორჯასპი ნათალიშვილი თავისივე მოკლული სპარსელის თურქმანულ ცხენს მოახტა, თბილისისაკენ გამოიქცა და ერეკლეს მტრის მოახლოვების ამბავი აუწყა. თბილისის მცხოვრებნი შეშფოთდნენ, მათმა ნაწილმა ქალაქიდან გახიზვნა დაიწყო. დარეჯან დედოფალიც თბილისელ დიდგვაროვნებთან ერთად მთიულეთში გაიხიზნა, რამაც პანიკა გამოიწვია ქალაქში. ქართველებთან ერთად, თავის გადასარჩენად მთიულეთისაკენ გარბოდა ყაზახის, შამშადილუსა და ბორჩალოს მაჰმადიანი მოსახლეობის ნაწილი, სომეხთა დიდი რაოდენობა.

აღა–მაჰმად–ხანი მტკვრის მარჯვენა ნაპირთან, თბილისიდან დაახლოებით 7 კილომეტრის მანძილზე, სოღანლუღის ველის განაპირას, როგორც მაშინ ეძახდნენ – სარვანის მინდორზე დაბანაკდა და ეს ადგილი ძლიერი სანგრებით გაამაგრა.

9 სექტემბერს სპარსელთა ჯარის ნაწილები სოღანლუღს მიუახლოვდნენ, მათი მოძრაობა ალბათ უფრო დაზვერვით ხასიათს ატარებდა. სოღანლუღის ბაღებში ქართველები იყვნენ გამაგრებულნი, მათ ჯერ ახლოს მიუშვეს მტერი, მერე კი ზარბაზნის და თოფების ცეცხლი დაუშინეს, ჯერ კიდევ გონზე მოუსვლელ მტერს ხმალდახმალაც დაერივნენ, დაედევნენ და დიდად დაზარალებული მათი რაზმი თავიანთი ბანაკისაკენ გარეკეს. სპარსელებმა სამარცხვინო გაქცევის მიზეზად ქართველთა ჯარის სიმრავლე დაასახელეს და ხმა დაყარეს, რომ სოღანლუღის მხრიდან თბილისში შესვლა შეუძლებელი იყო. მართლაც ძნელი და საშიში იყო თბილისაკენ მიმავალი, ვიწრო საქარავნო გზის გადალახვა. ამიტომ, 10 სექტემბრს, თბილისზე თავდასხმა აღა–მაჰმად–ხანმა შინდის–ტაბახმელას მხრიდან გადაწყვიტა, სადაც კუმისის ტბის გვერდის აქცევით, წალასყურ–თელეთის მიდამოდან – თელეთის ქედის გადავლით უნდა მოხვედრილიყვნენ. აქედან პირდაპირ კრწანისის ველზე შეიძლებოდა დაშვება და მერე სეიდაბადის გავლით აბანოთუბანს მიადგებოდნენ. გადმოცემის მიხედვით, თელეთ–შინდის–ტაბახმელას გზით თბილისზე მისვლის მოხერხებულობა, სპარსელთა მხარეს მყოფმა, ყარაბაღელმა სომეხმა მელიქებმა აბომ და მეჯნუნმა აცნობეს აღა–მაჰმად–ხანს, რადგან ისინი ერეკლეზე და მის მოკავშირე ყარაბაღის ხან – იბრაჰიმზე ყოფილან განაწყენებულნი, და ამიტომ მათ წინაამღდეგ ბრძოლაში ეხმარებოდნენ შაჰს. მათ გვერდით იდგა ადრე ქართველთა ერთგული და სანახევროდ თბილისში, ერეკლესთან გაზრდილი განჯის ხანი – ჯავადიც.

სპარსელთა ჯარმა, მელიქ მეჯნუნის სარდლობით, კუმისის ტბას გვერდი აუარა და წალასყურ–თელეთის გავლით თელეთის ქედის ფერდობებს აუყვა, ტაბახმელაში ავიდა და შინდის – ტაბახმელას მიდამოებიდან კრწანისის ველისაკენ დააპირა დაშვება. მათი ლაშქარი 4-5 000 მებრძოლისაგან შედგებოდა. კრწანისის ველი ანუ კრწანისის ვაკე, თბილისში, თელეთისა და თაბორის ქედებს შორის არსებულ სამკუთხედის ფორმის ტერიტორიას მოიცავს. მისი ფუძე მტკვრის მარჯვენა ნაპირს მიჰყვება, წვერი კი შინდის – ტაბახმელასკენაა მიმართული, წვერის მიდამო მთიანი და კლდოვანია. ამჟამად ამ ტერიტორიაზე განლაგებულია: სამთავრობო აგარაკები, ოფთალმოლოგიური ცენტრი, სასჯელ–აღსრულებითი დაწესებულებები, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, პროკურატურა, დ. გულიას მოედანი და სხვ. შინდის–ტაბახმელადან დაშვებული, ასევე სოღანლუღის მხრიდან ვიწრო საქარავნე გზით შემოსული მტრის ლაშქარი ამ ვაკის გავლის გარეშე თბილისისაკენ ვერ წამოვიდოდა. თუ აქამდე მოაღწევდნენ, მერე უკვე იოლი იყო თბილისის ციხესთან მისვლა.

როდესაც ქართველებმა მტრის ასეთი გადაადგილება შეამჩნიეს, სოღანლუღის გზის დაცვას თავი დაანებეს და შინდის–ტაბახმელას მიდამოებს მიაშურეს. სოღანლუღთან იოანე ბატონიშვილი დარჩა მცირე რაზმით. ქართველთა ჯარის მეთაური დავით ბატონიშვილი არტილერიით შინდის–ტაბახმელას მიდამოებში იყო გამაგრებული. დავითმა თელეთის ქედის ჩრდილო ფერდობებიდან კრწანისის ველისაკენ დაშვებულ მტერს ცოტა დააცადა წინ წამოსვლა, მერე კი ერთბაშად დააყარა თოფ–ზარბაზნების ცეცხლი. ქვემოთ, კრწანისის ველის ვაკიან ადგილებში, მტერს თავიანთი რაზმებით ელოდნენ ოთარ ამილახვარი, იოანე მუხრანბატონი, ზაქარია ანდრონიკაშვილი, იმერლები ზურაბ წერეთლის მეთაურობით. მათი რაზმები, სავარაუდოდ 3 000 კაცის შემადგენლობით ისე განლაგდნენ, რომ საჭიროების შემთხვევაში ერთმანეთი შეეცვალათ და გაემაგრებინათ.

ერეკლე სეიდაბადის ბოლოს, კრწანისის ველის განაპირას იდგა  სოლომონ მეორესთან ერთად. ეს სარეზერვო რაზმი ათასხუთასამდე მეომარს ითვლიდა. მათ შორის იყო ხუთასი იმერელი. ერეკლეს გვერდიდან არ შორდებოდა მისი ერთგული თათრების 200 კაციანი ჯგუფი. მათი მიზანი იყო, რომ თუ კი მტერი მოაღწევდა კრწანისის ველის ვაკე ადგილებამდე, მერე სეიდაბადისაკენ არ გაეშვათ და დაეცვათ თბილისში შემავალი გზა. თითქმის 4 საათს იგერიებდა დავით გიორგის ძის არტილერია შინდის–ტაბახმელას და თაბორის ქედს შორის არსებულ მიდამოებში თელეთის მხრიდან გადმოსულ მტერს და დიდ ზიანს აყენებდა მის მოწინავე რაზმებს, მაგრამ აღა–მაჰმად–ხანი ახალ–ახალ, დასვენებულ მეომრებს უშვებდა წინ და მიუხედავად დიდი დანაკარგისა, შეძლო ქართული არტილერიის წინაამღდეგობის გადალახვა და თანდათან მიუახლოვდა კრწანისის ველის ქვედა მიდამოს.

ერეკლე მეფე არ ჩქარობდა, მაგრამ როცა სპარსელები მის რაზმებს მოუახლოვდნენ, 75 წლის ერეკლე ცხენს შეაფრინდა და თავის მედროშეს შესძახა: „აზატ ხანის დამმარცხებელი ბაირაღი აქ მაიტა“, ბაირაღი აიღო და თავის მეომრებს მიმართა: უკან მომყევითო. ბაირაღზე ერთ მხარეს წმ, გიორგი იყო გამოსახული რომელსაც ვეშაპი გაეგმირა შუბით, მეორეზე კი ღვთისმშობელი თავისი ძით. ამ ბაირაღით შევარდა ერეკლე შუა ბრძოლაში და მომხვდურებს დაერია. მას მეფე სოლომონიც მიჰყვა. გამხნევებული ქართველები ლომებად იქცნენ და მტერს თავგამოდებით შეუტიეს. „აოტნეს მრავალნი და მრავალი სპარსი მოსრეს მას დღესა შინა“.

10 სექტემბრის ბრძოლა ქართველების გამარჯვებით დამთავრდა. „შეიქმნა ომი ფიცხელი და მოსცა ღმერთმან ძლევაY მეფეს ირაკლის მრავალგზის გამარჯვებულსა და მრავალგზის ღვთისგან დაცულსა ბრძოლასა შინა და იმ დღეს მრავალი მტერი დახოცეს და მრავალი ყიზილბაშის თავიც მოართვეს. ვიდრე მწუხრამდე იყო ბრძოლა და სიღამემან განყარა” (თეიმურაზ ბატონიშვილი). მტრის ცოცხლად გადარჩენილმა მეომრებმა დღის ბოლოს უკან დაიხიეს, მთის გადაღმა, თელეთისაკენ გადავიდნენ და თავიანთ ბანაკს მიაშურეს. მეფე ერეკლე და სოლომონ მეორე გამარჯვებულნი დაბრუნდნენ ქალაქში, ბრძოლის ველზე მორიგე რაზმები დატოვეს. მტრის დამარცხების ამბის გაგებამ იმედი ჩაუსახა თბილისელებს, მაგრამ ნაადრევი იყო ეს სიხარული, მოღალატე სომხებმა თბილისში პატიმრად მყოფი სპარსეთის ელჩი გააპარეს და წასასვლელად გამზადებული აღა–მახმად ხანი უკან შემოაბრუნეს. დაწვრილებით მოახსენეს საჭურისს ქართველ მეომართა რაოდენობა, არტილერიის განლაგება და თავდაცვითი ნაგებობების პოზიციები. სიხარულისგან აღარ სძინებია იმ ღამეს უსჯულოს.

გათენდა ავბედითი 11 სექტემბერი. ძალები რაოდენობრივად მეტად უთანასწორო იყო. ორდღიანი ბრძოლის შემდეგ სპარსელთა ჯარი სულ ცოტა, ხუთ–ექვსჯერ მეტი იყო ქართველთა ჯარზე, ზარბაზნებიც საკმაოდ ჰქონდათ. აღა–მაჰმად–ხანმა თავისი ლაშქარი 14 ნაწილად დაყო, უკან 6 ათასი თურქმენი ჩაუყენა და უბრძანა უკანდახეული სპარსელი მებრძოლები ადგილზე გაენადგურებიათ. მან გადაწყვიტა, რომ შეტევა თბილისზე სარვანის მინდორზე თავმოყრილი სრული ძალებით ორივე მხრიდან განეხორციელებინა. ამისათვის 5 ათასამდე კაცი, ისე, როგორც წინა დღეს, თბილისთან ზურგიდან მისავლელად თელეთის მიმართულებით გაგზავნეს. შაჰმა კი, ძირითადი ძალებით სოღანლუღის ვიწრო, კლდოვან ფერდობებზე განლაგებულ საქარავნე გზით გადაწყვიტა თბილისისაკენ წამოსვლა და თავად ჩაუდგა სათავეში ამ ლაშქარს. ჯარის სხვა ნაწილებს მისი ერთგული სარდლები მეთაურობდნენ. სოღანლუღის ვიწროებიდან შესული და შინდის – ტაბახმელადან დაშვებული სპარსელთა ჯარი კრწანისის ველზე უნდა გაერთიანებულიყო და ძირითადი შეტევაც აქედან დაიწყებოდა, მტრის ჯარის ნაწილი კი სოლოლაკის მხრიდან და თაბორის ქედის ფერდობებიდანაც დაეშვებოდა თბილისისაკენ.

თბილისზე შეტევა 7 საათზე დაიწყო. სპარსელები რიცხობრივად ბევრად მეტნი იყვნენ ქართველებზე, რომელნიც 6 000 არ აღემატებოდენ. იმ ათას მთიელ მეომარს შორის, რომლებიც ტფილისში არაგვის განმგის, ვახტანგ (ალმასხან) ბატონიშვილის მეთაურობით 11 სექტემბერს ჩამოვიდნენ, არაგველებიც იყვნენ. [არაგვი ოთხია (ზოგი წყაროთი ექვსი): მთიულეთისა (თეთრი), გუდამაყრის (შავი), სოფელ ქისტაურთან ფშავის არაგვი და ხევსურეთის არაგვი ერთდებიან. მთიულეთის, ანუ ძირითად მდინარეს ფშავის არაგვი ჟინვალთან უერთდებოდა. ყველა ამ მდინარეთა ხეობებში მცხოვრებთ, რა თქმა უნდა, უფლება ჰქონდათ არაგველებად წოდებულიყვნენ, მაგრამ 1795 წლისათვის ისტორიული წყაროების მიხედვით, არაგველებად მხოლოდ მთიულეთისა და გუდამაყრის არაგვის ხეობის მცხოვრებნი სახელდებიან. ესე იგი, ვახტანგ ბატონიშვილის რაზმი შედგებოდა თუშ–ფშავ–ხევსურთა და არაგველთაგან. თავად არაგველები კი იყვნენ: მთიულები, გუდამაყრელები, ხანდოელები, ჭართლის თემის მცხოვრებნი და მცირედი მოხევეები (ვ. ითონიშვილი), რიცხვით სამასნი. იაკობ გოგებაშვილი მათ „სამას გლეხს“ უწოდებს. მთიულეთს ბატონი არ ჰყოლია, ის მეფეს (ან მის დანიშნულ განმგეს) ემორჩილებოდა. საერთოდ, მთიელნი ლომისის ტაძრის ყმებად იწოდებიან. როცა მათ მეფე შიკრიკის პირით იხმობდა, არაგვის ხეობის მებრძოლები იკრიბებოდნენ ნაღვარევის ეკლესიაში (დუშეთის რაიონში ერთი პატარა სოფელია, არაგვს გაღმა–გამოღმა მთებს შუა ხეობას შეფენილი, სოფლის ბოლოს, XII საუკუნის პატარა ტაძარი დგას. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში ვკითხულობთ, რომ ნაღვარევი არის არა მოსახლეობით სავსე სოფელი, არამედ „მეფეთა მოსასვენებელი ალაგი“. ნაღვარევის ეკლესია მხოლოდ ამ ფაქტით არ არის უნიკალური. უცნობია, რომელ საუკუნეში, თუმცა დადასტურებულია, რომ ტაძარი 2 კმ–ით მაღლა იდგა. შემდეგ მეწყერმა ეკლესია მოწყვიტა და იქ ჩამოიტანა, სადაც ახლა დგას. სოფლის სახელი – ნაღვარევი, ნიაღვრებსა და მეწყერს უკავშირდება. ამიტომაც უწოდებენ მთიულები ამ წმინდა ადგილს „ნიაღვრით მობრძანებულ ეკლესიას“.) და აქ დებდნენ სამშობლოს ერთგულების ფიცს, რადგან დროის სიმცირის გამო ვერ ასწრებდნენ ლომისის მთის წვერზე ასვლას. ამ ჯერზეც ნაღვარევის ეკლესიაში შეუფიციათ ერთმანეთისთვის არაგველებს: „თუ ბედმა გვიღალატა და ვერ დავძლიეთ მტრის ძალა, შერცხვენილ იყოს, ვინც ჩვენგანი ცოცხალი თავით შინ დაბრუნდესო: ან გამარჯვება მტერზე, ან სიკვდილი ბრძოლის ველზეო“. გადმოცემის თანახმად, კრწანისის ველისკენ წასვლამდე არაგველმა მებრძოლებმა ხატს ბარძიმი შესწირეს. ეს ცნობა დასტურდება ჯანაშიას მუზეუმში დაცული ექსპონატით, რომელიც კრწანისის ომის წლისთავზე ვახტანგ (ალმასხან) ბატონიშვილს, არაგველების შთამომავლებთან ერთად, მათი სულების საოხად, ნაღვარევის წმინდა გიორგის ეკლესიისთვის შეუწირავს]