Month: March 2022

29th of March. Saint Ambrosi the Confessor, Catholicos-Patriarch of All Georgia (†1927)

Post author By მამა თომა
Post date March 30, 2022
No Comments on 29th of March. Saint Ambrosi the Confessor, Catholicos-Patriarch of All Georgia (†1927)

Saint Ambrosi the Confessor (in the world Besarion Khelaia) was born in 1861. He received his primary education at the theological school in Samegrelo and graduated from Tbilisi Seminary in 1885. He graduated and was ordained to the priesthood in the same year. Fr. Ambrosi served as a priest in Sokhumi (in northwestern Georgia) for eight years, at the same time teaching the Georgian language in schools and directing the activity of various philanthropic societies. In 1896 he was widowed, and in 1897 he enrolled at the Kazan Theological Academy.

While in Kazan, Fr. Ambrosi followed both the literary-cultural life of the city and the Georgian national independence movement with great interest. He researched the history of Georgia from primary sources and composed several essays based on his findings. His essay, entitled “The Struggle Between Christianity and Islam in Georgia,” was so compelling to one professor that he recommended that Fr. Ambrosi continue exploring this theme and present his research for a master’s degree.

In 1901 Fr. Ambrosi completed his studies at the Kazan Theological Academy, and in the same year he was tonsured a monk and returned to Georgia. Together with the greatest sons of his nation, he fought tirelessly for the autocephaly of the Georgian Orthodox Church. As a punishment for his uncompromising commitment to this goal, Fr. Ambrosi was exiled to Russia in 1905.

Upon his return to Georgia, he was elevated to the rank of archimandrite and appointed abbot of Chelishi Monastery. Chelishi Monastery had at one time been a center for theological education in Georgia, but many years had passed since then and the monastery’s student body was rapidly shrinking. Before long it would be completely deserted. But with the blessing of Bishop Leonid of Imereti (later Catholicos-Patriarch of All Georgia), St. Ambrosi gathered a number of gifted young people to study at the seminary and began to instruct them in chanting and the reading of the Holy Gospel.

St. Ambrosi devoted much of his time and energy to finding and restoring the old manuscripts of Chelishi Monastery. Once, while passing through the monastery yard, he heard a muted sound coming from beneath the earth. He began to dig at that place and discovered an ancient copy of the Holy Gospels. It was the “Chelishi Gospel,” a famous Georgian relic from the 9th or 10th century.

Soon St. Ambrosi joined the Tbilisi Synodal Council and was enthroned as abbot of Holy Transfiguration Monastery in Tbilisi. But in 1908 he was accused of conspiring in the murder of the exarch Nikon and deprived of the right to serve in the Church. The prosecutors exiled him to the Holy Trinity Monastery in Ryazan, where he spent over a year under strict guard. In 1910 St. Ambrosi was acquitted and again permitted to serve in the Church.

In 1917 Archimandrite Ambrosi returned to Georgia and rejoined the struggle for an autocephalous Georgian Church. Within a few months the Church’s autocephaly was proclaimed. He was consecrated Metropolitan of Chqondidi, later to be transferred to the Tskum-Abkhazeti region. In 1921 St. Ambrosi was enthroned Catholicos-Patriarch of All Georgia.

The Soviet government began to persecute the Church not long after St. Ambrosi’s enthronement. Some 1,200 churches were plundered, converted for other purposes, or destroyed. A great number of clergy were arrested, exiled, and later shot to death.

On February 7, 1922, Catholicos-Patriarch Ambrosi, the spiritual father and chief shepherd of his nation, sent a memorandum to participants in the Conference of Genoa^[1] in which he defended the rights of the Georgian Church and nation. Every word of his appeal was penetrated with distress for the fate not only of his motherland but of the entire human race. St. Ambrosi assured his audience that a nation and government deprived of Christian virtue would have no future and pleaded for help in this time of misfortune.

The receipt of such a memorandum was unprecedented for the Bolshevik regime, and in response the officials had St. Ambrosi arrested. Nevertheless, he fearlessly criticized the government’s complaisance with acts of crime, injustice, and sacrilege.

In response to one of the Bolshevik interrogations, the patriarch asserted, “Confession of Faith is a spiritual necessity for every nation — persecution increases its necessity. Faith deepens, being contracted and accumulated, and it bursts out with new energy. So it was in the past, and so it will be in our country. Georgia is no exception to this universal law.”

St. Ambrosi spoke these remarkable last words to his persecutors: “My soul belongs to God, my heart to my motherland, and with my flesh you may do whatever you wish.” The court sentenced the Catholicos-Patriarch of All Georgia to seven years, nine months and twenty-eight days in prison.

At the end of 1924 St. Ambrosi and the other members of the Synodal Council were granted amnesty, but their grave experience had already taken its toll. The Georgian flock lost its faithful shepherd in 1927.

In 1995 the life of Catholicos-Patriarch of All Georgia Ambrosi (Khelaia) was discussed at an expanded council of the Holy Synod of the Georgian Church. In recognition of his great achievements on behalf of the Church and nation, Ambrosi was canonized as “St. Ambrosi the Confessor.”

From thy lips, O God-fearing Hierarch Ambrosi, the Holy Spirit uttered sayings of grace. Pray for us, that the Holy Spirit may purify our souls!

^[1] In 1922 representatives of thirty-four nations met in Genoa, Italy to discuss the economic reconstruction of Central and Eastern Europe and to improve relations between the Soviet Union and Western Europe.

Archpriest Zakaria Machitadze

For further information on the book THE LIVES OF THE GEORGIAN SAINTS by Archpriest Zakaria Machitadze contact St. Herman Press:
St. Herman Press, P.O. Box 70, Platina, CA 96076
http://www.stherman.com/catalog/chapter_five/Lives_of_the_georgian_saints.htm

3/29/2007

წმინდანთა ცხოვრება

29 მარტი/20 ოქტომბერი. წმიდა მღვდელმთავარი ამბროსი აღმსარებელი (ხელაია)

წმიდა მღვდელმთავარი ამბროსი აღმსარებელი (ხელაია)

უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ამბროსი (ერისკაცობაში ბესარიონ ხელაია) დაიბადა 1861 წელს ზუგდიდის მაზრის სოფელ მარტვილში. დაწყებითი განათლება სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელში მიიღო, შემდეგ სწავლობდა თბილისის სასულიერო სემინარიაში. ამ პერიოდში დაოჯახდა, 1887 წელს სოხუმის ეპისკოპოსისგან მღვდლად იკურთხა. მსახურობდა სოხუმში, ახალ ათონსა და ლიხნში. ებრძოდა რუსიფიკატორულ პოლიტიკას აფხაზეთში, პრესაში ილაშქრებდა იმ პირთა წინააღმდეგ, ვინც აფხაზებს ქართველთა სიძულვილს უნერგავდნენ. 1896 წელს დაქვრივდა.

მისი მეუღლე კესარია მერჩულე, მშობიარობას გადაყვა, მამა ამბროსის დარჩა სამი შვილი, რომლებიც გვერდიდან არ მოუშორებია; თან ჰყავდა ყაზანში სწავლისას და გადასახლების დროსაც კი. ასეთი მზრუნველი მამა იყო და შემდგომ… ასეთივე პატრიარქი.

1897 წელს, 36 წლის ასაკში, მამა ამბროსი ყაზანის სასულიერო აკადემიაში ჩაირიცხა. სწავლის დროს ბერად აღიკვეცა. დაწერა დისერტაცია თემაზე: „ქრისტიანობის ბრძოლა ისლამთან საქართველოში“. 1902 წელს არქიმანდრიტის ხარისხში აიყვანეს და ჭელიშის მონასტრის წინამღვრად დაინიშნა.

არქიმანდრიტმა ამბროსიმ დიდად იღვაწა ჭელიშის მონასტრის აღორძინებისთვის. აქ აღმოაჩინა „მოქცევაჲ ქართლისაჲს“ ე.წ. ჭელიშური ხელნაწერი, აგრეთვე წმიდა სახარება, შემდგომში „ჭელიშის ოთხთავის“ სახელით ცნობილი. აი, ერთი იმდროინდელი ჩანაწერი: „მამა ამბროსი – სულ წელიწადი არ არის, რაც აქ წინამძღვრად გამოამწესეს, მაგრამ ღვთისა და კაცის მოყვარე ადამიანისთვის ეს დროც საკმაო ყოფილა, რომ წრფელი გულით შეეყვარებინა ხალხს. „ღვთის ენა-პირი ასხიაო“, – ამბობდნენ იქაურები. „ჯერ მაგისთანა არავინ მოსულა და არც მაგ დალოცვილისთანა ქადაგება გაგვიგონიაო“.

1904 წელს არქმიანდრიტი ამბროსი თბილისში სინოდური კანტორის წევრად და ფერისცვალების მონასტრის წინამღვრად დაინიშნა. იგი იბრძოდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენისათვის. ამისთვის 1905 წელს რუსეთში გადაასახლეს, 1908 წელს – ახალი ბრალდება წაუყენეს, თითქოს ეგზარქოს ნიკონის სიკვდილში მიეღოს მონაწილეობა. 1911 წელს გაამართლეს, მაგრამ საქართველოში ჩამოსვლის უფლება მაინც არ მისცეს.

გადის წლები და ყოველი მისი თხოვნა დაბრუნებაზე უპასუხოდ რჩება. ამასობაში საქართველოში ვრცელდება ხმები, რომ ამბროსი ხელაია მატერიალურად კარგად არის უზრუნველყოფილი და უბრალოდ არ უნდა დაბრუნება. ამაზე გულისტკივილით წერს თავის წერილში: „ჩემი ექსორიანი“: „ზოგიერთნი მთვლიან მე ბედნიერად, რომ მოვშორდი საქართველოს და ვითომ მატერიალურად კარგად მოვეწყვე. ამ წერილის დამწერთ ალბათ ჯერ არ გამოუცდიათ მარტოობა სულისა, – არ გამოუცდიათ ის სიმწვავე, რასაც განიცდის სამშობლოდან გადახვეწილი, თუ კი გადაგვარების გზაზე არ არის დამდგარი და გული შესტკივა სამშობლოს მდგომარეობაზე“.

1917 წელს წმიდანი საქართველოში ბრუნდება. მას ჯერ ჭყონდიდის, შემდეგ კი ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტად აკურთხებენ. 1921 წლის 14 ოქტომბერს მიტროპოლიტი ამბროსი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად აირჩიეს.

საქართველოს გასაბჭოებიდან რამდენიმე თვეა გასული. ეკლესიის დევნის, ქართული ენის უფლებების შეზღუდვისა და ისტორიული მიწების სხვათა განკარგულებაში გადაცემის გამო იგი აგზავნის დოკუმენტებს ხელისუფლების სხვადასხვა ინსტანციაში – უშედეგოდ. 1922 წელს აგზავნის მოწოდებას გენუის საერთაშორისო კონფერენციაზე. „ერს უგმობენ და ართმევენ მშობლიურ ენას, უბილწავენ ეროვნულ კულტურას, დასასრულს, მას უბღალავენ წმიდათაწმიდას, სარწმუნოებრივ გრძნობას“, – ამბობს კათოლიკოსი მემორანდუმში და ქართველი ერის სახელით საქართველოდან წითელი ჯარის გაყვანასა და რეფერენდუმის მოწყობას ითხოვს.

კონფერენციის ძირითადი მიზანი იყო ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ეკონომიური აღდგენის საშუალებით გამოიძებნა. სინამდვილეში ის მიზნად ისახავდა, დაებრუნებინა ნედლეულით მდიდარი რუსეთი საერთაშორისო ბაზარზე, ასევე საბჭოთა რუსეთის მთავრობისთვის მოეთხოვა მეფის რუსეთის ვალები. ამიტომ საქართველოს გამო ისინი რუსეთს არ დაუპირისპირდნენ. პატრიარქის მიმართვა პოლიტიკური რეაგირების გარეშე დარჩა. გაძლიერდა მისი დევნა.

კათოლიკოს-პატრიარქსა და საკათალიკოსო საბჭოს 9 წევრს აპატიმრებენ. ბრალდება ოთხია: კონფერენციისადმი მემორანდუმის გაგზავნა, ეკლესია-მონასტრებში დაცული საგანძურის გადამალვა, საეკლესიო ქონების სააღრიცხვო წიგნების არასწორი წარმოება და სამხედრო ტაძრის (რომელიც დღევანდელი მთავრობის სასახლის ტერიტორიაზე იყო) კომკავშირისადმი გადაცემის პროცედურაში საპატრიარქოს წამომადგენლის გამოუცხადებლობა.

გთავაზობთ რამდენიმე ამონაწერს სასამართლო სხდომების ოქმებიდან:

თავმჯდომარე: მემორანდუმში ნათქვამი გაქვთ, რომ ქართველ ხალხს ართმევენ მიწა-წყალს და ურიგებენ სხვა ერებს. დამისახელეთ, რა წაართვეს ხალხს და ვის რა გადასცეს!

ამბროსი: არამც თუ მიწა-წყალი, ხალხიც გადაცემულია სხვა ერებზე. ეს დამტკიცდება მაშინ, როცა მოიტანთ საქართველოს რუქას. თუ ასეთი გზით დამტკიცება და სასამართლოს შეხედულებით საჭირო არ არის – მაშინ გავჩუმდები.

პროკურორი ოკუჯავა: დამისახელეთ, რომელი საბუთის ძალით წაერთვა საქართველოს დამოუკიდებლობა?

ამბროსი: ინტერვენციით.

პროკურორი მაჭავარიანი: რელიგიურია, თუ როგორი თქვენ მიერ გენუის კონფერენციისადმი გაგზავნილი მემორანდუმი?

ამბროსი: რელიგიური. და თუ პოლიტიკური მიმართულება მიიღო, ეს გამოწვეულია არსებული მდგომარეობით.

პროკურორი მაჭავარიანი: ტერიტორიის საკითხის შესახებ პოლიტიკურია თუ რელიგიური?

ამბროსი: პოლიტიკურიც და რელიგიურიც, რადგან ტერიტორიის დაკარგვა დაკარგვაა ეკლესიისათვის.

პარალელურად გაზეთებში თითქმის ყოველდღე შუქდება სასამართლო პროცესი სათაურით „კათალიკოს ამბროსის და მისი „ძმების“ (ბრჭყალებში) გასამართლება“. სადაც არაერთხელაა აღნიშნული: „ბრალდებულთა შემოყვანის დროს დარბაზში გაისმის ხმები: „ძირს ამბროსი“, „ძირს კონტრრევოლუცია“, „ზიზღი ამბროსის“.

სხდომები წყდება, რადგან მუშა-მოსამსახურეები იყრიან თავს გარეთ და გაიძახიან: მოგვეცით, ჩვენ გავასამართლებთ მუშათა კლასის მოღალატეებსო. იწერება კადნიერი ლექსები, სტატიები. მაგ. „ბრალდებულნი თავს დამნაშავედ არ ცნობას, ტყუილს, ინსინუაციებს, ისინი ხომ მოვაჭრენი არიან სიმართლით, და სინდისით“. როდესაც პატრიარქი ტოვებს სასამართლო შენობას, საგანგებოდ მოწვეული კომკავშირელები მას კვერცხებს ესვრიან.

და ყოველივე ამის შემდეგ კათალიკოსი ამბობს საბოლოო სიტყვას სასამართლოზე, სადაც ნიშანწყალიც არ ჩანს ნანახი უმადურობისა. პირიქით, ესაა სიტყვები ერის პატრიარქისა, რომელიც სიკვდილის საშიშროების წინაშეც იბრძვის, ზრუნავს და უყვარს:

„ნუთუ ჩემი გამოსვლის წინააღმდეგი იქნება ქართველი ერის მშრომელთა უმრავლესობა, რომლის ინტერესებისათვის მინდოდა შემეწირა ჩემი თავი და ჩემი პირადი ინტერესები და კიდევაც შევწირე. არა, არ დავიჯერებ…“ და კვლავ: „გლეხობა, რომლის წინაპრების სისხლით მორწყული და ძვლებით გაპოხიერებულია სამშობლოს ველ-მინდვრები, ეს გლეხობა, მწამს, მუდამ იქნება თავისი სამშობლოს მოსიყვარულე და მისი თავისუფლების იდეის დამცველს არასოდეს არ შეიძულებს და არც გადაეკიდება“.

აი, კიდევ რამდენიმე ამონარიდი მისი საბოლოო სიტყვიდან ძირითად ბრალდებებთან დაკავშირებით, რაც ეკლესიური აზროვნების ერთგვარ ნიმუშად შეიძლება ჩაითვალოს: „ჩვენ, ღვთისმსახურნი, ქრისტიანულ სწავლა-მოძღვრების მიხედვით, ვალდებულნი ვართ, დავემორჩილოთ „ხელმწიფებასა მას უმთავრესსა“ (ლაპარაკია მთავრობაზე), რადგან ხელმწიფებასა შინა მყოფნი „მსახურნი ღმრთისანი არიან“, მათთვის უნდა ვილოცოთ და მათთვის არ ვსთქვათ ბოროტი, მაგრამ ბოროტისა არა თქმა იმას არ ნიშნავს, რომ მათ მოქმედებას კრიტიკის თვალით არ შევხედოთ, მათი შეცდომები არ აღვნიშნოთ… თუ ვხედავდი ეროვნული მოსპობის საშიშროებას, მოვალე ვიყავი ხმა ამომეღო“.

საეკლესიო განძის დამალვის ბრალდებაზე წერს: „მე ვმსახურებდი სოხუმში და ნივთების დამალვა მოხდა უჩემოდ… მაგრამ მართლაც რომ ვყოფილიყავი დამალვის მონაწილე, მაშინაც ვერ ჩავთვლიდი ჩემს თავს დამნაშავედ, ვინაიდან სამღვდელოება მოვალე იყო, ეზრუნა ეკლესიის ქონების დაცვისათვის და უხსოვარი დროიდან არეულობის და მტრების შემოსევის დროს მიმართავდნენ ამ საშუალებას“.

„თქვენი წინადადება (ლაპარაკია ეკლესიის კომკავშირისთვის გადაცემაზე) ჩვენთვის მიუღებელი იყო, ვინაითგან ამის მიღებით ჩვენ გავხდებოდით ღვთის დადგენილებისა და სარწმუნოების მოღალატენი. ეს არის და ეს“.

დაბოლოს: „როგორც ჩვენ წინაპრებს ტკბილად მიაჩნდათ სამშობლოსა და სარწმუნოებისთვის ტანჯვის მიღება, აგრეთვე ჩემთვისაც ტკბილი იქნება ის სასჯელი, რომელსაც მომისჯის უზენაესი სასამართლო მშობლიური ეკლესიის და ერის თავისუფლების დაცვის მიზნით ხმის ამოღებისათვის. ეს იქნება დაგვირგვინება იმ ჯვრისა, რომელიც ჩემგან ნატვირთია და ვატარებ ჩემი ცხოვრების თითქმის 37 წლის განმავლობაში.

ჩემგან ეროვნული ინტერესების დასაცავად ამაღლებული ხმა და მსჯავრი, რომელსაც მომისჯის უზენაესი სამსჯავრო, მონახავენ თავის ადგილს ყოველის ქართველის გულში, – იმ ქართველისა, რომელსაც ჯერ კიდევ არ დაუკარგავს სარწმუნოება და სამშობლოს სიყვარული. ამითაც ბედნიერად ჩავთვლი ჩემს თავს. როგორც მორწმუნე ვიტყვი – იყოს ნება ღვთისა! – და მოგმართავთ ქრისტეს სიტყვებით: „ასულნო იერუსალიმისანო, ნუ სტირთ ჩემზედა, არამედ თავთა თქვენთა სტიროდეთ და შვილთა თქვენთა“ (ლუკ. 23, 28).

არცერთი ბრალდებული თავს დამნაშავედ არ სცნობს. კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსის განაჩენი ითვალიწინებს სიკვდილით დასჯას, მაგრამ მხცოვანი ასაკის გამო უსჯიან თავისუფლების აღკვეთას 8 წლამდე, სასტიკი იზოლაციით და მთელი ქონების კონფისკაციით.

ციხეში ყოფნისას მის შვილებს რამდენჯერმე მიეცათ მამის მონახულების საშუალება. ისინი იგონებდნენ, რომ კათოლიკოსი ხვდებოდა მათ ყოველთვის მხნედ და მშვიდად, თითქოს არაფერი აწუხებდა. თუ რამდენად მძიმე იყო პატიმრობის პერიოდი, იქიდანაც ჩანს, რომ მას მოსთხოვეს, თავისი ნებით გადამდგარიყო პატრიარქობიდან, რაზედ უარი თქვა. ამის შემდეგ მის ფიზიკურ უძლურებაზე ლაპარაკი, ალბათ, არ ღირს.

1924 წლის ბოლოს გამოცემული ამინისტიით კათოლიკოსს სასჯელს უხსნიან.

როგორც მისი შვილიშვილი, ქალბატონი ანა კლდიაშვილი მოგვითხრობს, ერთ დღეს ბებიამისს (კათოლიკოს-პატრიარქის, ამბროსის ქალიშვილს) მეზობელმა ბიჭმა ამბავი მოუტანა, კათოლიკოსი მეტეხის ხიდზე გადმოდისო, ეს ამბავი ისე სწრაფად მოედო ქალაქს, რომ როცა კათოლიკოსი სიონში მივიდა, ტაძარი უკვე მრევლით სავსე დახვდა. შევიდა თუ არა სიონში, ხალხი მუხლებზე დაემხო. მაშინ აღმოხდა თურმე სიხარულით „როგორც ჩანს, ქრისტიანობას საქართველოში ვერა ძალა ვერ გაანადგურებს“.

შემორჩენილია ქადაგებები, რომლებიც მან ციხიდან გამოსვლის შემდეგ წარმოთქვა. თავის პირველ ქადაგებაში ორი წლის განშორების შემდეგ მან მადლობა გადაუხადა მრევლს იმ თანაგრძნობისათვის, რასაც გრძნობდა მათგან ამ მძიმე პერიოდში და თქვა: „ეს იყო შედეგი არა ჩემი ღირსებისა, არამედ იმისა, რომ თქვენ გიყვართ დედა ეკლესია და აფასებთ იმ ხარისხს, რომლის სატარებლად აირჩიეთ ჩემი უღირსება… რწმენის საქმეებში არ ემსგავსეთ ლერწამს, რომელიც მუდამ ქანაობს და გადაიხრება იქითკენ, საითკენაც ქრის ქარი, არამედ ხართ მტკიცენი და ურყევნი. ეს არის ჩემთვის განსაკუთრებით სასიხარულო“. მისი მამობრივი ზრუნვა მრევლზე განსაკუთრებული ძალით ჩანს ამავე ქადაგებაში. ის ამბობს, რომ სანამ თავის მოვალეობას შეუდგება, სურს გაეცნოს, რა მდგომარეობაა ჩვენს ეკლესიაში. ალბათ გაგიკვირდებათ, ხომ ისედაც ცნობილია, რომ ეკლესია-მონასტრები დაქცეულია და გაპარტახებულიო. მაგრამ, ეკლესიაში გულისხმობდა თვითონ მათ და მათ გულებს. როგორც შემდეგ ამბობს, ეს ეკლესია მას ახლა უფრო მშვენიერი ეჩვენა, ვიდრე მანამდე.

კათოლიკოსი ამბროსი გარდაიცვალა 1927 წლის 29 მარტს.

1995 წელს საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ იგი წმინდანად შერაცხა წმიდა მღვდელმთავარ ამბროსი აღმსარებლის სახელით.

სულ რამდენიმე ნივთი გადარჩა წმიდა პატრიარქის ცხოვრებიდან (მისი სოხუმის სახლი ამ რამდენიმე წლის წინ დაიბომბა და დაინგრა); ესენია: ჭიქები, ციხეში ნაჩუქარი წიგნის საჭრელი დანა, რამდენიმე ფოტოსურათი.

არის კიდევ სასამართლოზე წაკითხული საბოლოო სიტყვის ხელნაწერი, არაჩვეულებრივი ქადაგებები და ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნაშრომები, რომელთა დიდი ნაწილი გამოუქვეყნებელია.

მაგრამ არსებობს ყოველივე ამაზე ბევრად უფრო ძვირფასი. ეს არის სული ადამიანისა, რომელმაც დაიმკვიდრა ადგილი მასთან, ვისთანაც იყო ამქვეყნიურ ცხოვრებაშიც. ერთხელ უთქვამს: „მორწმუნე გული ყოლველთვის გრძნობს ქრისტეს სიახლოვეს და მას ატარებს თავის არსებაში“. ერთი სიტყვით, არსებობს სული ღვთისმოყვარე პატრიარქისა – ახალი წმიდანისა წმიდანთა დასში.

მარინე ხოსიტაშვილი
გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“ № 12 (166), 2002 წ.

Tags წმინდანები

ქადაგებანი

წმ. მღვდელმთავარი გაბრიელი (ქიქოძე). სიტყვა მესამესა კვირიაკესა დიდ მარხვისასა, ჯვრის თაყვანისცემის კვირა.

რომელსა უნებს შემდგომად ჩემსა მოსვლა, უარ-ჰყავნ

თავი თვისი და აღიღენ ჯვარი თვისი და შემომიდეგინ მე

(მარკ. ჱ,ლე)

აწინდელი სიტყვა ჩვენი, ძმანო ქრისტიანენო, იქმნება გაგრძელება იმ სიტყვისა, რომელი მოგახსენე თქვენ წარსრულსა მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა ზედა, მით უმეტესად, რომელ დღეს წაკითხულიცა სახარება გვაძლევს ჩვენ შემთხვევასა და საფუძველსაცა გავაგრძელოთ დღესაც სიტყვა იმავე საგანზე, რომელსა ზედა გვქონდა უბნობა მართლ-მადიდებლობის კვირიაკესა შინა. რომელი საგანი იყო მაშინ, ძმანო, ჩვენისა უბნობისა? ის, რომელ უკეთუ ადამიანს არა აქვს გულში სარწმუნოება ღვთისა და სასოება მომავლისა ცხოვრებისა, მას აკლია ერთი უპირატესი მიზეზიცა, რომელი გააღვიძებს კაცს შეძენად სათნოებისა და განწმედად თვისისა ზნეობისა და ყოფაქცევისა. მართლაც რას გვეტყვის დღეს წაკითხული სახარება? იგი გვეტყვის ჩვენ, რომელ შემდგომად ქრისტეს სვლა, ანუ წმიდა მართალი უბიწო ცხოვრება არის ერთი დიდი მძიმე და მაღალი საქმე, რომელი მოითხოვს ჩვენგან დიდსა, აღუწერელსა მსხვერპლსა, ისრეთსა მსხვერპლსა, რომელსა კაცი ურწმუნო და უსასო არაოდეს არ ინებებს შეწირვად: რომელსა უნებს შემდგომად ჩემსა მოსვლა, უარ-ჰყავნ თავი თვისი და აღიღენ ჯვარი თვისი და შემომიდეგინ მე. ესე იგი, რომელსა სურს, რომ იყოს ჭეშმარიტი ქრისტეს მოწაფე, ხოლო ქრისტეს მოწაფე იგი არის, რომელსა აქვს წმინდა და პატიოსანი ზნეობა, მან თავი თვისი უნდა დაივიწყოს, ყოველი ხორციელი ზრახვა, სურვილი, კმაყოფილება დათრგუნოს, ყოველ წამს უნდა მზათ იყოს შეწირვად ქრისტესადმი თვისისა ხორციელისა სიხარულისა და კმაყოფილებისა. მეორედ მან უნდა აღიღოს ჯვარი ქრისტესი, ესე იგი მიიღოს თავის თავზე ყოველი ჭირი, განსაცდელი, სიმძიმე და შრომა, თითქმის წარიწყმინდოს ხორციელი ცხოვრება, ვითარცა ახსნის დღეს წაკითხულსა სახარებასა შინა მაცხოვარი: რომელმან წარიწყმიდოს სული თვისი ჩემთვის, გინა სახარებისათვის, მან აცხოვნოს იგი (მ. ლ, ვ.) ამას ყოველსა ადვილად აღასრულებს კაცი, რომელსა სწამს ღმერთი, რომელი მოელის მომავალსა ცხოვრებასა, კვალად გებასა, გარნა უკეთუ კაცს არა აქვს სარწმუნოება და სასოება რისთვის გაიჭირვებს იგი ესრეთ თავის თავსა? მორწმუნე კაცმა იცის, რომ ამ სოფლის ცხოვრება არის მოკლე; იგი ესრეთ ფიქრობს: უმჯობესი არის ამ წუთ-სოფელში დავითმინო ყოველი ჭირი და განსაცდელი; მას კარგად ესმის ხმა აწინდელისა სახარებისა: რა მისცეს კაცმან ნაცვლად სულისა თვისისა (ლჱ). – სულის ცხოვნება ყველას მირჩევნია, ფიქრობს იგი, საუკუნო ცხოვრებას არ დავკარგავ მე ერთი წამის ნუგეშისათვის. გარნა თუ კაცს არ სწამს ღმერთი და მომავალი ცხოვრება, მაშინ იგი სხვაფერ განიზრახავს: ეს წუთი სოფელი წარმავალი არისო, მანამდის ცოცხალ ვარო, ვჭამ, ვსვამ და გავიხარებო; მოვკვდები და მერმე ყველაფერი გათავდებაო.

მშვენივრად იტყვის, ძმანო, ამაზედ წმიდა მოციქული პავლე კორინთელთა მიმართ ეპისტოლესა შინა თვისსა. ერთხელ მას ესმა, რომ ახლად გაქრისტიანებულთა შორის კორინთელთა გამოჩნდენ რომელნიმე უგუნურნი პირნი და ამტკიცებდენ, რომ არ იქნება აღდგომა მკვდართაო. ეწყინა ეს ხმა წმიდასა მოციქულსა და ჰკითხავს მათ ეპისტოლესა შინა: როგორ იტყვიან ზოგიერთნი თქვენგანნიო, რომ აღდგომა მკვდართა არ იქნებაო? რაღა არის ჩვენი შრომა, თუ აღდგომა არ იქნება; რაღა არის მაშინ მოთმინება და ყოველი სხვა ღვაწლი, თუ აღდგომა მკვდართა არ იქმნება? ამაო არს ჩვენი სარწმუნოება, და ჩვენზე უსაწყლესი კაცი არ იქმნება ქვეყანაზედაო. მისთვის, რობელ ამ სოფელში ჩვენ არ გვაქვს ნუგეში და ბედნიერებაო; ყოველ ღღე ვითმენთ დევნასა და ტანჯვასა წარმართთაგან, ყოველ დღე სიკვდილი გვექადება და, უკეთუ აღდგომა მკვდართა არ იქმნება, გვირჩევნია ვჭამოთ, და ვსვათ, და განვისვენოთ: რაიმე სარგებელ არს ჩემდა, უკეთუ მკვდარნი არ აღდგებიან? ვსჭამოთ და ვსვათ, რამეთუ ხვალე მოვკვდებით (კ. ა. ეი, ლბ.).

ერთი სიტყვით, ძმანო ქრისტიანენო, თვინიერ ცხოველისა სარწმუნოებისა შეუძლებელი არის კაცმა შეიძინოს წმინდა, მართალი ზნეობა და ვინაიდგან ურწმუნოთაცა კაცთა არ შეუძლიათ ის სთქვან, რომ წმინდა ზნეობა საჭირო არ იყოს კაცისათვის, მაშა-სადამე თვით იგინიცა უნებრივად აღიარებენ ამით, რომ სარწმუნოებაცა და ანუ ღვთაებრივი სჯული მიუცილებლად საჭირო არის კაცისათვის. შენც, ძმაო მორწმუნეო, სცან აქედგან, რა დიდი საუნჯე არის სარწმუნოება ღვთისა. გარნა სარწმუნოებასა ვიტყვი არა უქმსა და მკვდარსა, არამედ ცხოველსა, არა იმ სარწმუნოებასა, რომელი გულსა შინა უმრავლესთა აწინდელთა ქრისტიანეთასა სამწუხაროდ არის უნაყოფო და უძრავი, არამედ იმ სარწმუნოებასა, რომელი მარადის მოქმედებს და მუშაობს კაცის გულში, რომელი არ დააძინებს კაცს, არ მოუსვენებს, მარადის აფრთხილებს მას, ხან შეაწუხებს სინიდისის მხილებითა, ხან გაახარებს; მარადის ებრძვის, აღვიძებს, ანათლებს, ასწავლის, ელაპარაკება. ესრეთი უნდა იყოს სარწმუნოება! ესრეთი არის თუ არა შენ გულში სარწმუნოება? გელაპარაკება იგი, გამხილებს, განუგეშებს? მზათ ხარ, რომ უარ-ჰყო თავი შენი, აღიღო ჯვარი ქრისტესი და შეუდგე მას? ნეტარ ხარ შენ, თუ ესრეთ არს ესე! თუ გაკლია ეს, ევედრე ღმერთსა, რომ შეავსოს ნაკლულევანება შენი მადლითა თვისითა. ამინ!

მსახურებანი

ზეთის კურთხევის – შვიდგზის ზეთისცხების საიდუმლო

შვიდგზის ზეთისცხების საიდუმლო

„უძლურ თუ ვინმე არს თქუენ შორის, მოუწოდენ ხუცესთა ეკლესიისათა, და ილოცონ მის ზედა და სცხონ მას ზეთი სახელითა უფლისაითა. და ლოცვამან სარწმუნოებისამან აცხოვნოს სნეული იგი, და აღადგინოს იგი უფალმან. დაღაცათუ ცოდვაი რაიმე ექმნეს, მოვე-ეტეოს მას.“

(იაკობ. 5, 14-15).

საეკლესიო საიდუმლოებანი ადამიანის ცხონების საკითხს ემსახურება. წმიდა წერილი კი საეკლესიო საიდუმლოების (ბერძნ. მისტერიონ) ღრმა საღვთისმეტყველო შინაარსსა და ცხოველი ქმედების უნარს ამჟღავნებს; ხოლო ღვთისმსახურთა შესახებ კი, რომელნიც ამ საიდუმლოთა აღმსრულებელნი არიან, გვაუწყებს: „ესრეთ შემრაცხენინ ჩუენ კაცმან, ვითარცა მსახურნი ქრისტესნი და მნენი საიდუმლოთა ღმრთისანი“ (1 კორ. 4,1).

ზეთისკურთხევის საიდუმლოს აღსრულებით ადამიანს ეკლესიის ლოცვით ენიჭება მადლი, რომელიც განმწმედელია და სულიერი და ფიზიკური სნეულებებისგან მაკურნებელი; ის აძლიერებს მორწმუნეს ეკლესიურ ცხოვრებაში. თუკი ადამიანი აღსარებებში სრულად და გულწრფელად ვერ აღიარებს თავის ცოდვებს, ვნებები მძლავრობენ მასზე და სულთან ერთად მისი სხეულიც ზიანდება. ზოგჯერ ადამიანს ავიწყდება კიდეც მის მიერ ჩადენილი ცოდვები და ამით ცოდვის ფესვები მასში კიდევ უფრო ძლიერდება. სწორედ ამ მომძლავრებული ცოდვის დასაძლევადაა დამკვიდრებული ეკლესიაში ზეთის კურთხევის საიდუმლოს აღსრულება.

საინტერესოა, რომ ადრექრისტიანულ ეკლესიაში ზეთისა და წყლის კურთხევისათვის ერთი და იგივე ლოცვები იკითხებოდა. წყალი იკურთხებოდა ისევე, როგორც ზეთი, როგორც მაკურნებელი თვისებების მქონე ნივთიერება, რომელიც ჰკურნავს ყოველ სნეულებას.

ზეთის კურთხევის წესში მითითებულია, რომ კურთხევის დროს ზეთს უნდა შეერიოს ღვინო ან წყალი.

სინას მონასტერში არსებული ტრადიციის მიხედვით, კანდელებში ზეთთან ერთად ნათლისღების დღესასწაულზე ნაკურთხ აიაზმასა და ღვინოსაც ასხამდნენ. კონსტანტინეპოლის ადგილობრივ ეკლესიაში ზეთის კურთხევის დროს ზეთში ღვინის ნაცვლად წყლის შერევა იყო მიღებული.

რაც შეეხება სნეულებზე შვიდგზის ზეთისცხების წესის აღსრულებას, იგი პირველქრისტიანთა ტრადიციებიდან მომდინარეობს. როდესაც მღვდელი სნეულს ეწვეოდა, 7 დღე ზედიზედ ლოცვებს უკითხავდა და ზეთსაც აცხებდა ხოლმე. სწორედ ამ ტრადიციის გამო, შემდგომში დამკვიდრდა შვიდგზის ზეთისცხების შესრულებაც.

სნეულებზე ზეთისცხების საიდუმლო შეიძლება წელიწადის ნებისმიერ დროს შესრულდეს, თუკი ამას ავადმყოფის მდგომარეობა მოითხოვს.

კურთხევანში წერია, რომ ეს წესი შვიდმა მღვდელმა უნდა აღასრულოს. თუმცა საიდუმლო შეიძლება ერთი მღვდლის მიერაც შესრულდეს, რადგან მღვდელმსახური ეკლესიის სახეს წარმოადგენს და ნებისმიერ მღვდელს ხელეწიფება ამ საიდუმლოს სრული სახით აღსრულება.

ზეთისცხების საიდუმლო მარტოოდენ სნეულებზე როდი სრულდება. ადრექრისტიანულ ტაძრებში, როგორც ამას წმიდა ეპისკოპოსი სვიმეონ თესალონიკელი ადასტურებს, ზეთისცხებას აღსარების შემდგომ აღასრულებდნენ და იგი ცოდვათა მიტევებას განასახიერებდა.

წმიდა იოანე დამასკელი სასულიერო პირებს ურჩევდა, რომ შვიდგზის ზეთისცხების აღასრულების წინ, ჯერ თავად ეცხოთ შვიდგზის ზეთი და მხოლოდ შემდგომ ამისა აღესრულებინათ ეს მსახურება.

იერუსალიმის ტიპიკონი გვამცნობს, რომ უძველესი დროიდან ზეთისცხება თანაბრად უტარდებოდათ სნეულებსაც და ჯანმრთელებსაც.

ძველ კუთხევანში ნათქვამია, რომ შვიდგზის ზეთისცხების საყოველთაოდ აღსრულების დღედ დიდმარხვის პერიოდი, კერძოდ, ვნების შვიდეულის დიდი ხუთშაბათი ან დიდი შაბათი იყო დადგენილი.

მოამზადა მარიამ გაგუამ
გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“

ქადაგებანი

სიტყვა მეორესა კვირიაკესა დიდ მარხვისასა. წმ. მღვდელმთავარი გაბრიელი (ქიქოძე)

წყეულ იყავნ მოქმედი საქმისა ღვთისა უდებებით (იერ. 48, 10).

წარსულს კვირას ამ სიტყვებზე დავაფუძვნეთ სწავლა და ქადაგება თქვენდამი. ძმანო მართლ-მადიდებელნო ქრისტიანენო! დღესაც იგინივე უნდა დავსდვათ საფუძვლად ჩვენისა სიტყვისა; გარნა დღეს სხვა მხრით უნდა ავხსნათ იგი, და სხვანი სწავლანი და მაგალითნი გამოვიყვანოთ მათგან. ¬ წყეულ იყავნ მოქმედნი საქმისა ღვთისა უდებებით! ვისთვის იტყვის ამ საშინელ სიტყვას სულიწმინდა, ძმანო ქრისტიანენო? ვინ არის ქვეყანაზედ მოქმედი საქმისა ღვთისა? უპირველეს და უაღრეს ყოველთა მოქმედნი საქმისა ღვთისა ვართ ჩვენ, უღირსნი მწყემსნი თქვენი, საღმრთოთა საიდუმლოთა აღმასრულებელნი, ნიჭთა და მადლთა ღვთისათა დამრიგებელნი. ეს საქმე რომ დიდია, და ჭეშმარიტად ღვთის საქმე არის, და ყოველთა სხვათა საქმეთა უდიდესი და უპატიოსნესი, ეს ყოველმან მორწმუნემან კაცმან კარგად იცის. მაშასადამე, ეს საშინელი სიტყვა იერემია წინასწარმეტყველისა, უწინარეს ყოვლისა, გვაფრთხილებს და გვაშინებს ჩვენ, სამღვდელოთა პირთა. მართლა, რომელი ცოდვა იქნება ამაზე უდიდესი, როდესაც მღვდელი უდებებით ასრულებს ღვთის მსახურებასა? თუ კი მონა, უდებებით აღმასრულებელი მსახურებისა, დაისჯება უფლისა მისისაგან, მით უდიდესი სასჯელი არ ერგება მღვდელსა, მდგომარესა თვით წინაშე ღვთისა და შემოქმედისა თვისისა და უდებებით აღმასრულებელსა ღვთის მსახურებისასა? ეს ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, და ამისა ყოველთვის უნდა გვეშინოდეს ჩვენ, სამღვდელოთა პირთა.

გარნა მარტო ჩვენზედ არის თქმული ეს სიტყვა წინასწარმეტყველისა; მარტო ჩვენ ვართ მოქმედნი საქმისა ღვთისა, არამედ თქვენცა ერის კაცნი. როდის და რა სახით? როდესაც თქვენ საყდარში სდგეხართ, წირვა-ლოცვას ისმენთ, მაშინ თქვენ ღმერთს ადიდებთ, ღმერთს მადლობთ, ღმერთს ლოცულობთ, მაშასადამე, ღვთის მუშაკნი ხართ, ღვთის საქმისა მოქმედნი ხართ. მართალია, საყდარში ლოცვებს კითხულობენ, გალობასა წარმოსთქვამენ მღვდელნი და სხვანი სამღვდელო პირნი, მაგრამ თქვენც, ერის კაცნი, მოზიარენი ხართ ღვთის მსახურებაში. ხომ გესმისთ ყოველს წირვაზე ეს სიტყვები: ვსდგეთ კეთილად, ვსდგეთ შიშით, მოხედენ. ამ სიტყვებს მწირველი ეუბნება ერის კაცთა, და ამით აუწყებს მათ, რომ იმათაც უნდა მიიღონ მონაწილეობა ღვთის მსახურებაში, წირვის აღსრულებაში. მართლა, ღვთის მსახურება ეკლესიაში მარტო იმით ვერ შესრულდება, რომ მღვდელნი ხმამაღლა ლოცევბს წაიკითხავენ, მგალობელნი გალობას იტყვიან; უმთავრესი და უსაჭიროესი საქმე წირვის დროსა არის ის გრძნობა, ის სასოება, ის საიდუმლო, მხურვალე ვედრება ღვთისადმი, რომელიც მაშინ კაცს უნდა ჰქონდეს დაფარულად გულში. ამაზედ კიდევ უდიდესიც წირვის დროს არის ერთი რომელიმე საქმე. რომელი? ერთობა, შეერთება ყოველთა დიდთა და მცირეთა, მღვდელთა და ერთა, ქალთა და კაცთა, ერთი გრძნობითა, ერთი აზრითა, ერთის სიყვარულითა, და მოგვეც ჩვენ უფალო ერთითა გულითა და ერთითა პირითა დიდებად და გალობად, და ასევე ვიყვარებოდეთ ურთიერთას რათა ერთობით აღვიარებდეთ, როგორც წირვაში ვსთხოვთ ღმერთსა. ეს არის ჭეშმარიტი ღვთის მსახურება და მსხვერპლის შეწირვა; ამას მოითხოვს და მიიღებს ღმერთი და არა მხოლოდ ხმა-მაღლა ლოცვის წაკითხვას და გალობას. მაშასადამე, შეიძლება, რომ საყდარში ზოგიერთი ღვთისმოყვარე ერისკაცი უმჯობესი წირვის შემასრულებელი იყოს, ვიდრე-ღა თვით მწირველი უდებებით – მღვდელი. მაგრამ მარტო საყდარში კი არ უნდა იყო შენ, ძმაო ერის კაცო, ღვთის საქმის მოქმედი, არამედ ყოველგან და ყოველთვის. სიტყვა და მცნება ღვთისა მოკლედ არ უნდა გვესმოდეს ჩვენ და ვიწროდ, ვრცელ არს მცნება შენი ფრიად და მონამან შენმან შეიყვარა იგი. ქრისტიანე ხარ, მონათლული ხარ, ღმერთთან შეერთებული ხარ, მაშასადამე ყოველთვის ღმერთს უნდა ემსახურებოდე, ყოველნი შენნი საქმენი, მრთელი შენი ცხოვრება ღვთის სადიდებლად უნდა იყოს. თუ გინდა უბრალო რაიმე სოფლიურ საქმეს აკეთებდე, მაინც ისეთი ხასიათი და მიმართულება უნდა მისცე იმ საქმეს, რომელ ისიც ღვთის საქმე იყოს; მაშასადამე, თუ რომელსამე ქრისტიანე კაცს არ ახსოვს თავისი წოდება და დანიშნულება, ცხოვრობს დაუდევნელად და უფიქრებელად, თავის მოვალეობას უდებებით ასრულებს, და მეტადრე ცოდვას არ ერიდება, და არცა ნანობს, ცუდს ზნეობას არ იცვლის, კეთილ და მადლიან საქმეს არ ეძებს, რასაკვირველია, რომ ამისთანა კაცს მომეტებულად ერგება ეს საშინელი სიტყვა ღვთისა: წყეულ იყავნ მოქმედნი საქმისა ღვთისასა უდებებით, რომელიც განაშოროს ჩვენგან უფალმან და მხსნელმა ჩვენმა იესო ქრისტემ. ამინ.

Tags ქადაგებანი

ქადაგებანი წმინდანთა ცხოვრება

27 ნოემბერი ან დიდმარხვის მეორე კვირა. წმიდა გრიგოლ პალამა, თესალონიკელი მთავარეპისკოპოსი (+დაახლ. 1360)

წმიდა გრიგოლ პალამა, თესალონიკელი მთავარეპისკოპოსი 1296-97 წლებში დაიბადა წარჩინებული, მდიდარი და კეთილმსახური ქრისტიანების ოჯახში. თავდაპირველად მისი მშობლები მცირე აზიაში ცხოვრობდნენ, მაგრამ თურქების შემოსევის დროს კონსტანტინოპოლში გადასახლდნენ და იმპერატორ ანდრონიკე II პალეოლოგის (1282-1328) კარზე ჰპოვეს თავშესაფარი. გრიგოლის მამა – კონსტანტინე სასახლის კარის მსხვილი მოხელე გახდა, მაგრამ მალე გარდაიცვალა. ამის შემდეგ წმიდანის აღზრდა-განათლებაზე ზრუნვა დედამ და განსვენებული კარისკაცის ხსოვნის ერთგულმა იმპერატორმა იტვირთეს. საოცარი გულისხმიერებისა და გულმოდგინების წყალობით გრიგოლმა ადვილად შეითვისა ყველა საგანი. იმპერატორს სურდა, ჭაბუკი სახელმწიფო სამსახურისთვის მოემზადებინა, მაგრამ ოცი წლის ასაკში გრიგოლმა 1316, სხვა ცნობით, 1318 წელს ორ უმცროს ძმასთან ერთად ათონის მთას მიაშურა და ვათოპედის მონასტერში მორჩილად შედგა. აქ ნეტარი მამა ღირსი ნიკოდიმოს ვათოპედელის (ხს. 11 ივლისს) ხელმძღვანელობით მოღვაწეობდა და მის მიერვე აღიკვეცა ბერად. ერთი წლის შემდეგ უფლის რჩეულს საღვთო ხილვაში წმიდა მახარებელი იოანე ღვთისმეტყველი ეჩვენა და შემწეობა აღუთქვა საღვთო მოღვაწეობაში. მალე გრიგოლის დედა და დებიც მონაზვნებად აღიკვეცნენ.

წმინდა ნიკოდიმოსის მიცვალების შემდეგ ღირსი მამა რვა წლის მანძილზე ბერი ნიკიფორეს წინამძღვრობით განაგრძობდა ლოცვით ღვაწლს, ამ უკანასკნელის მიცვალების შემდეგ კი ღირსი ათანასეს ლავრაში გადავიდა. აქ წმიდანი ჯერ მეტრაპეზედ მსახურობდა, ხოლო შემდეგ მგალობლად დაადგინეს. ასე განვლო სამმა წელიწადმა. 1321 წელს გრიგოლი, რომელიც სულიერი სრულყოფის უფრო მაღალ საფეხურებს ესწრაფოდა, გლოსიის მცირე სავანეში გადასახლდა. აქ იგი სრულიად განიმსჭვალა ისიხაზმის სულით და იგი ცხოვრების საფუძვლად გაიხადა (ჯერ კიდევ IV-VIII საუკუნეებში ეგვიპტელი და სინელი ასკეტების მიერ რელიგიური და ეთიკურ-ასკეტური სწავლების მთელი სისტემა იქნა შემუშავებული. იგი ითვალისწინებდა გარკვეული მეთოდებისა და ხერხების შეთვისებას, რაც ადამიანს ღმერთთან მიაახლებდა, ეს ძალზე თავისთავადი მისტიკური მედიტაცია მოითხოვდა დადგენილი დგომის წესის დაცვას ლოცვისას, იესოს ლოცვის მრავალჯერად განმეორებას, სუნთქვის მოწესრიგებულობას, დროულ გალობას და სხვა. ადამიანს მხოლოდ სრულყოფილების უმაღლეს საფეხურზე შეეძლო ღმერთთან, უფალ იესო ქრისტესთან სულიერი შეერთება, რაც მას უდიდეს ნეტარებასა და სიხარულს განაცდევინებდა. რადგან ეს სიხარული ენით გამოუთქმელი იყო, ბერები დუმილს ამჯობინებდნენ. დუმილთან არის დაკავშირებული ლოცვის ამ წესის სახელწოდებაც – ისიხაზმი, რაც ბერძნული სიტყვაა და მდუმარებას, სიმშვიდეს, განმარტოებას ნიშნავს). 1326 წელს გრიგოლ პალამა განერიდა თურქების თავდასხმის საშიშროებას და საძმოსთან ერთად თესალონიკში გადავიდა, სადაც მას მღვდლად დაასხეს ხელი.

წმიდა გრიგოლი ერთმანეთს უთავსებდა ხუცესის მოვალეობის შესრულებას და განდეგილურ ღვაწლს: კვირაში ხუთ დღეს იგი მდუმარებასა და ლოცვაში ატარებდა, შაბათ-კვირას კი ხალხთან გამოდიოდა, ღვთისმსახურებას აღასრულებდა და მრევლს მოძღვრავდა. ნეტარი მამის ქადაგებები ღრმა ზეგავლენას ახდენდა ტაძარში მყოფ მორწმუნეებზე. წმიდა გრიგოლისთვის ცხოვრების წესის მიუხედავად უცხო იყო სრული განდგომა საზოგადოებრივი ცხოვრებისაგან. ზოგჯერ იგი ქალაქის განათლებული ახალგაზრდობის საღვთისმეტყველო დისპუტებს ესწრებოდა, რომელთაც მომავალი პატრიარქი ისიდორე უძღვებოდა. ერთხელ კონსტანტინოპოლიდან დაბრუნებულმა წმიდანმა თესალონიკის მახლობლად აღმოაჩინა ბერიად წოდებული ადგილი, რომელიც მეტად მოხერხებული იყო ბერმონაზვნური მოღვაწეობისათვის. მალე მან აქ შემოიკრიბა მცირე საძმო, რომელსაც ხუთი წელი წინამძღვრობდა. 1331 წელს გრიგოლმა ათონს მიაშურა და ათანასეს ლავრის მახლობლად მდებარე წმიდა საბას სკიტში განმარტოვდა. 1333 წელს იგი ესთიგმენის მონასტრის იღუმენად დაადგინეს, 1336 წელს კი კვლავ წმიდა საბას სკიტს დაუბრუნდა და დაიწყო საღვთისმეტყველო მოღვაწეობა, რომელიც სიკვდილის დღემდე არ შეუწყვეტია.

1328-30 წლებში კალაბრიიდან კონსტანტინოპოლში ჩავიდა მეცნიერი ბერი ბარლაამი – ავტორი ტრაქტატებისა ლოგიკასა და ასტრონომიაში. მან დედაქალაქის უნივერსიტეტში კათედრა მიიღო და დაიწყო განმარტება დიონისე არეოპაგელის (ხს. 3 ოქტომბერს) თხზულებებისა, რომლის აპოფატიკური (ბერძ. უხილავობა, შეუცნობლობა, მიუწვდომლობა) ღვთისმეტყველებაც საყოველთაოდ იყო აღიარებული. მალე ბარლაამი ათონის წმიდა მთაზეც გადავიდა, სადაც ისიხასტთა სულიერი ცხოვრების წესს გაეცნო და ღვთის არსების მიუწვდომლობის დოგმატის საფუძველზე მათი გონებისმიერი ქმედება მწვალებლურ ცთომად გამოაცხადა. ბარლაამი ეკამათებოდა ბერებს და ცდილობდა, დაესაბუთებინა მათთვის, რომ თაბორის ნათელი ქმნილი მოვლენა იყო; ამასთან იგი იმასაც კი არ ერიდებოდა, რომ სასაცილოდ აეგდო მონაზონთა მონათხრობები ლოცვის მეთოდებისა და სულიერ გაცისკროვნებათა შესახებ.

ათონელ ბერთა თხოვნით გრიგოლ პალამამ წერილობით გამოსცა თავისი საღვთისმეტყველო დასაბუთებანი. ასე შეიქმნა ცნობილი „ტრიადები წმიდა ისიხასტთა დასაცავად“ (1338). 1340 წელს ათონელმა მოღვაწეებმა ნეტარი მამის ხელმძღვანელობით შეადგინეს ერთობლივი პასუხი ბარლაამის თავდასხმებზე, ეგრეთ წოდებული „წმიდა მთის ტომოსი“.

კონსტანტინოპოლის საეკლესიო კრებაზე 1341 წელს, წმიდა სოფიას ტაძარში, წმიდა გრიგოლსა და ბარლაამს შორის გამართული სიტყვიერი პაექრობა ძირითადად თაბორის ნათლის გარშემო წარმოებდა. ბარლაამის მოძღვრება დაგმეს, როგორც მწვალებლობა, მაგრამ ცილობა კიდევ დიდხანს გაგრძელდა. ბარლაამის მოწაფემ, ბულგარელმა ბერმა აკვინდინემ დაწერა რამდენიმე ტრაქტატი, რომლებშიც წმიდა გრიგოლსა და ათონელ ბერებს საეკლესიო შფოთის წარმოქმნაში სდებდა ბრალს. გრიგოლ პალამამ მწვალებელს საკადრისი პასუხი გასცა და დამაჯერებლად უარყო მისი ბრალდება. მაგრამ პატრიარქმა იოანე XIV-მ ეკლესიიდან განკვეთა უფლის რჩეული (1344) და საპყრობილეში ჩააგდებინა, სადაც იგი სამი წლის განმავლობაში ჰყავდათ გამომწყვდეული. 1347 წელს, როცა საპატრიარქო ტახტზე ავიდა ისიდორე (1347-1348), წმიდა გრიგოლ პალამა გაათავისუფლეს და თესალონიკის მთავარეპისკოპოსად დაადგინეს. 1351 წელს ვლაქერნის საეკლესიო კრებამ საზეიმოდ დაადასტურა მისი მოძღვრების მართლმადიდებლური არსი, მაგრამ თესალონიკელებს მაშინვე არ მიუღიათ ახალი მღვდელმთავარი, პირველ ხანებში მას სხვადასხვა ადგილებში უხდებოდა ცხოვრება. ერთხელ ხომალდი, რომლითაც ნეტარი გრიგოლი კონსტანტინოპოლში მიემგზავრებოდა, თურქებს ჩაუვარდათ ხელში. ერთი წლის განმავლობაში წმიდა მღვდელმთავარს მონასავით ჰყიდდნენ სხვადასხვა ქალაქებში, მაგრამ მაშინაც იგი დაუღალავად განაგრძობდა ქრისტიანული სარწმუნოების ქადაგებას.

ნეტარი გრიგოლი გარდაცვალებამდე მხოლოდ სამი წლით ადრე დაბრუნდა თესალონიკში. მიცვალების წინ მან წმიდა მღვდელმთავარი იოანე ოქროპირი იხილა საღვთო ჩვენებით. გრიგოლ პალამამ 1359 წლის 14 ნოემბერს, სამოცდასამი წლის ასაკში შეჰვედრა სული უფალს. ნეტარი მღვდელმთავარი წმიდანად 1368 წელს გამართულ კონსტანტინოპოლის კრებაზე შერაცხეს. მისი ცხოვრება და მოსახსენებელი კანონი შეადგინა პატრიარქმა ფილოთეოზმა (1354-1355, 1362-1376).

წმიდა გრიგოლს ეკლესია დიდმარხვის მეორე კვირიაკესაც იხსენიებს.

„წმიდანთა ცხოვრება“, ტომი IV, თბილისი, 2003 წ.

წმიდა გრიგოლ პალამა

ლოცვისა და ფსალმუნებისათვის

ღმერთმა გონების თვალი აგვიხილა, უხვად დაგვაბერტყა უსაზღვროდ მადლიანი კალთა, უამრავი სიკეთით დაგვამწყალობლა, მაგრამ ძე ხორციელთაგან ჯერ არავინ დაბადებულა დედამიწის ზურგზე, რომელიც შეძლებდა უფლისთვის ღირსეული მისაგებელი მიეგო ამის სანაცვლოდ. დავით მეფე-წინასწარმეტყველი ფსალმუნში ამბობს: „რაჲ მივაგო უფალსა ყოველივესთჳს, რომელი მომაგო მე?“ (ფსალმ. 115,3). რაკიღა წინასწარმეტყველი იმათ მიმართავს, ვისთვისაც ადვილი მისახვედრია ამ სიტყვებში ნაგულისხმევი, დაწვრილებით აღარ ჩამოვთვლი იმ წყალობებს, ადამიანის გაჩენამდე რომ არსებობდა. იგი მხოლოდ ისეთ წყალობებზე ჩერდება, რომლებიც ადამიანს ღვთისაგან ებოძა გაჩენის შემდგომ. რანი იყვნენ ეს წყალობანი ადამიანის დაბადებამდე, ანუ ვიდრე ადამიანი ხორცს შეისხამდა, ღმერთს რაგვარი წყალობანი ჰქონდა მისთვის განმზადებული?

ცა და დედამიწა, მთლიანად გარესამყარო და ცოტაოდენი, შესაძლოა, ზესამყაროსეულიც, რასაც სული ჩვენი გულისათვის შთაბერა. რამეთუ ყოველივე ეს ადამიანის შექმნამდე არსებობდა და არაფრისაგან ქმნილი, ჩვენთვის წინდაწინვე კაცთმოყვარულად იყო განმზადებული. რატომ არის, რომ უპირველესად იგი ეძლევა ამქვეყნად მოსულ ყოველ ძეხორციელს საარსებოდ და შესატკბობად? ეს ხომ არც ჯილდოა რაიმე დამსახურების წილ, არც საზღაური, არამედ გაღებულია უანგაროდ, ვითარცა საჩუქარი ყოვლად სულგრძელი და მრავალმოწყალე ღვთისაგან, რომელსაც განურჩევლად ყველას დამწყალობლება ხელეწიფება.

„რა გაქუს?“ – კითხულობს პავლე მოციქული – „რომელი არა მიგიღებიეს?“ (I კორ. 4,7) „ანუ ვინ წინასწარ მი-რაი-მისცა მას და კუალად მიეგოს მას?“ (რომ. 11,35). ასე, რომ თავს ვიკავებ ეგზომ მრავლისმომცველსა და ესოდენ მრავალმნიშვნელოვან საკითხში ჩაღრმავებისაგან და მხედველობაში მაქვს მხოლოდ სამყარო, მასში არსებულით და ზესამყარო, ხოლო ჩვენ, შემყურეთ ამა წყალობათა, რომლითაც ღმერთმა გაჩენის დღიდანვე დაგვასაჩუქრა, საგონებელში გვაგდებს, თუ ვითარ შეიძლება ამის წილ სანაცვლოს მიგება.

მაინც რა წყალობანი გვიბოძა გაჩენის შემდგომ, რომელთა გამო, წინასწარმეტყველის თქმით, გამუდმებულ ვალში ვიმყოფებით ღვთის წინაშე? ოდეს ადამიანს ცნობისწადილი აღეძერის იმის მიმართ, ვინც ხორცი შეასხა და შეუქმნა მთელი გარესამყარო, აღავლენს ღვთის დიდებას და მას რწმენითა და საქმეებით შეუდგება, რაც გარკვეულწილად წარმოადგენს კიდეც ადამიანისაგან ნაცვალსაგებს ღვთისათვის. რამეთუ ღმერთი, მარადმჩქეფარე, უშრეტი წყარო სათნოებათა, მის მადიდებელთ ერთიორად განადიდებს. დამწყალობებულნი კვლავ შესაბამის მადლიერებას აღავლენენ თავიანთი მხრიდან, რაც სიტყვებში და საქმეებშიც განცხადდება. ასე გრძელდება მრავალგზის ნაცვალგების კანონისამებრ და ყალიბდება უთვალავი მონაგარი ურთიერთთათვის – ადამიანისათვის ღმერთის მხრივ და ღმერთისათვის – მადლიერ ადამიანთა მოდგმისაგან. ასე შეიცნო აბრაამა შემოქმედი, მიაგო პატივი და დიდება ღმერთს და ღირს-იქმნა მოესმინა მისი ხმა და ღვთაებრივი აღთქმაც მიეღო – „წადი შენი ქვეყნიდან, შენი სამშობლოდან, მამაშენის სახლიდან იმ ქვეყანაში, რომელსაც მე გიჩვენებ. გაქცევ დიდ ხალხად, გაკურთხებ და განვადიდებ შენს სახელს და კურთხეულ იქნები ვაკურთხებ შენს მაკურთხებელს და დავწყევლი შენს მაწყევარს; კურთხეულ იქნება შენში მიწიერთა მთელი მოდგმა“. (დაბად. 12,1-3).

ამგვარად, თავად ეს სიტყვებიც და მათში განცხადებული აღთქმაც აბრაამს ღმერთისაგან მიეცა მის მიერ აღვლენილი საღმრთო სადიდებლის სანაცვლოდ. მან კვლავ ღვთის მორჩილებით წარმართა ცხოვრება, რის გამოც ხელახლა მოესმა „ყოველსა ქუეყანასა, რომელსა შენ ჰხედავ, შენ მიგცე იგი და ნათესავსა შენსა უკუნისამდე“ (დაბად. 12,15).

სწორედ ამას გულისხმობს თანმიმდევრულობა ურთიერთობაში – აბრაამის მხრივ ღმერთის წინაშე მისაგებელი ნიშანდებული რწმენით, სიტყვით და საქმით, აბრაამისათვის ღმერთის გამოცხადება, აღთქმაც და წყალობაც, რაც ვითარ შეიძლება გადმოიცეს ენამჭევრობის გარეშე, რადგან მათ გვერდით ხომ უეჭველად უნდა ვახსენოთ აბრაამის სხვა უდიდესი სასწაულმოქმედებანი, კანონები, წინასწარმეტყველებანი და ისიც, რომ მისგან არს მოდგმა მეფეთა, თავად უფალი იესო ქრისტეც – მეუფე მეუფებათა და ჭეშმარიტი ღმერთი. ვინც ყურადღებით დააკვირდებოდა, შეძლებდა შეენიშნა, რომ არა მარტო აბრაამს, არამედ ღვთის ყოველ მაამებელს მსგავსი ბედი ეწევა.

მაშასადამე, ოდეს დავით მეფე-წინასწარმეტყველმა გამოიკვლია, ასწონ-დასწონა იმჟამინდელი თავისი ყოფა, ეუწყა ისიც, რაც იყო მის გაჩენამდე (რამეთუ ესეც მის გამო მოხდა), შეიცნო უზომო ღეთაებრივი მადლი, ის მადლი, რომელიც ჭეშმარიტად შვენის ღმერთს, ღმერთმა კი ადამიანებსაც უხვად უწყალობა, ისიც გაიაზრა, რომ თავად ადამიანებს არაფერი გაგვაჩნია სანაცვლოდ ჩვენთვის ბოძებულ ღვთაებრივ წყალობათა ტოლფასი, შეჰღაღადა: „რაჲ მივაგო უფალსა ყოველისათვის, რომელი მომაგო მე?“ რაკი არაფერი მოეძევებოდა ღვთის საკადრისი მისართმევად, სხვა რა გზა ჰქონდა, აღიარა ღვთისაგან გაღებული წყალობა მასზედ, შეავედრა მომავალში დამწყალობლებაც და წარსთქვა შემდეგი: „სასუმელი ცხოვრებისა მოვიღო და სახელსა უფლისასა ვხადო“ (ფსალმ. 115,4).

თუმცა არც ამგვარი საზღაური ჩაითვლება მართებულად, რამეთუ რაც მეტს იღებს, მით უფრო მეტს ითხოვს მიეცეს, ნაცვლად იმისა, რომ თავად ზღოს. რადგან, თუკი მეუფისაგან დამწყალობლებული მუხლებზე დაეცემა და კვლავ მორიგ წყალობას შესთხოვს ღმერთს, ამით ხომ ვერაფერს მიუზღავს მეუფეს მიღებულ წყალობათა წილ. მან ხომ „სასუმელი ცხოვრებისა“ უწოდა ღვთისადმი სამადლობელ სადღეგრძელოს „ცხოვრების“ სანაცვლოდ. თუმცაღა დავით მეფე-წინასწარმეტყველი, სულიწმინდით მოსილი, მომავლის წინასწარ შემცნობი, ვითარცა ჩვენი მამამთავარი რწმენაში, თავის თავზე იღებს იმას, რაც ჩვენ გვეხება. „სასუმელი“ – ამბობს იგი – „ცხოვრებისა მივიღო და სახელსა უფლისასა ვხადო“. ეს განცხადებაა ჩვენი ღმერთთან ზიარებისა, საიდუმლო ბარძიმთან კავშირისა, თანახმად ამისა, თამამი ლტოლვა ღვთისაკენ და ამავე მიზეზით – ცხონებაც.

თუკი ღვთისაგან ბოძებული წყალობის სანაცვლოდ სხვა არაფერი გვაბადია, გარდა იმისა, რომ კვლავ ვილოცოთ ღვთის წინაშე, ოდეს ვიუსჯულოებთ, დამნაშავენი რითღა გამოვისყიდით ჩვენს ცოდვებს? რასაკვირველია, ვერაფრით. რამეთუ სიკეთე უნდა ვთესოთ შეცოდებამდე და მაშინაც, ოდეს ვიუსჯულოებთ. რაკიღა ადამიანებს არაფერი გაგვაჩნია საკადრისი შენდობის სანაცვლოდ, ცოდვებისაგან განკურნების შემთხვევაშიც არაფერი დაგვრჩენია, გარდა იმისა, რომ ვადიდოთ უფლის განუზომელი მოთმინება და ღვთაებრივი გულმოწყალება.

მაინც რატომ ხდება, რომ – მე თქვენ მოგმართავთ ამჯერად – არაფერი გაგვაჩნია ღვთისათვის მისაგებელი, არც იმ წყალობის სანაცვლოდ, რომელიც მან მოგვაგო, არც იმ ცოდვების წილ, რომლითაც იგი შეურაცხვყავით, და ჩვენ უფრო და უფრო გავურბივართ ღვთის სადიდებელსაც და ლოცვებსაც?

აი, ახლა მე ვხედავ ეკლესიას, სავსეს აქ შეკრებილი ხალხით და გული მევსება სიხარულით. წარსულიც მახსენდება, როს იდგა ჟამი რთველისა. (ამას გეუბნებით არა გაკიცხვის მიზნით, არამედ იმისთვის, რომ კეთილგონივრულად განსაჯოთ) – იყო ჟამი რთველისა და ეკლესიაშიც საგრძნობლად იკლო ღვთის სადიდებლად შეკრებილდა გულითად მლოცველთა რიცხვმაც. ჩვეულებრივი დღეები ხომ საერთოდ ჩაკვდნენ მაშინ, ანდა კვირიაკეებში აღვავლინეთ თუნდაც ღვთისადმი ლოცვა და დიდება? მათ ღვთის დღეები ეწოდებათ იმიტომ, რომ სწორედ მაშინ უნდა მოვსწყდეთ ყოველგვარ გასართობს და თავი ვანებოთ ყოფით საქმიანობას.

ან ყოველწლიური მოსავლიანობა საიდანღა გვაქვს? – ღვთისაგან არ არის ნუთუ ესეც? – ოდეს ჟამია ტკბობისა, რთველისა, განა მაშინ უფრო არ შეშვენის ღვთის სადიდებელს ჩვენიც დავურთოო? ჩვენ კი სავსებით უხეიროდ და უსამართლოდ მოვიქეცით, რასაც თან მოჰყვა კიდეც ხელისმოცარვაცა და ღვთისათვის ზურგის შექცევაც. რატომ ვსაუბრობთ მაინცდამაინც ამაზე ამჯერად?იმად, რომ ბევრნი რთველამდეც და რთველის შემდგომაც, კვირიაკეებშიც ვერ გამოფხიზლებულან, ცისკარს რომ დაესწრონ ისეთებიც არსებობენ აქ შეკრებილთა შორის, რომლებსაც ერთმანეთთან მუსაიფში გაჰყავთ დრო, ნაცვლად იმისა, რომ ილოცონ და ადიდონ უფალი. ბევრი გაცილებით მეტ ყურადღებას უთმობს ზიზილპიპილებს, ვიდრე წმინდათაწმინდა სიტყვებს, ყიდვა-გაყიდვას ვიდრე სულმოუთქმელად წასაკითხ საღვთო წერილში განსწავლას ასე და ამგვარად, ტაძარი იქცა დუქნად, „სახლი ლოცვისა“, რაც იგივეა, რომ ვთქვათ „სახლი ღვთისა“ – „სახლ სავაჭროდ“ (იოანე 2,16). აი, ეს ხალხი დაფუსფუსებს ჩვენს ირგვლივ, როგორც ხედავთ, ვითარცა მამალი ფუტკრები და თავად უსმინარნი, მოსასმენად მოსულ ღვთის სიტყვას მოწყურებულ მრევლსაც აბრკოლებენ.

რამ გამოიწვია მათი ასე დასნეულება? – თავი და თავი ამ ავადმყოფობისა იმაში მდგომარეობს, რომ არ მიაჩნიათ, ღვთისადმი ლოცვა-დიდებას, საღვთო წერილისა და ქადაგების მოსმენას თუ ძალუძს რაიმე სარგებლობის მოტანა. ასე, რა თქმა უნდა მხოლოდ ზოგიერთები თუ ფიქრობენ (ვამბობ ზოგიერთები-მეთქი იმიტომ, რომ ეს სიტყვები ყველაზე როდი ვრცელდება, უსამართლობა იქნებოდა ამის თქმა).

მაშასადამე, ზოგიერთები ამაში ვერავითარ სარგებელს ვერ ხედავენ. ფიქრობენ, რომ უბრალოდ დრო გაჰყავთ ღვთის ლოცვა-დიდებაში და მეტი არაფერი. თვალსაჩინოებისათვის ის ფაქტიც კმარა, რომ მოაწევს თუ არა ჟამი სამეურნეო სამუშაოთა, იქნება ეს მკა ან რთველი, ანდა რაიმე სხვა, რაც აუცილებელ საქმიანობად გვესახება, ისინი ღვთისმსახურების შეწყვეტასაც ითხოვენ, რასაც იმდენად დიდი ზიანი მოაქვს ცალკე ღვთისმსახურებისა და ცალკე ქრისტეში ცხოვრებისათვის, პირადად თქვენი სხეულებრივი ნეტარებისთვისაც, რომ შეუძლებელია ენით გადმოგცეთ.

ვინც უქმად მიიჩნევს ღვთისადმი ლოცვაში გატარებულ დროს, უარჰყოფს ლოცვას და მთლიანად ყოფით საქმიანიბაში იძირება, არ სწამს უფლისგან თქმული: „თჳინიერ ჩემისა არა რა ძალგიძსთ ყოფად არცა ერთი“. (იოანე 15,5). არც ის უწყის, რომ სიკვდილ-სიცოცხლის ღმერთი ჩვენს ჯანმრთელობასა თუ ავადმყოფობასაც განაგებს და ვითარცა მისი საქმე იყო ჩვენი გაჩენა, მასვე ხელეწიფება შემოგვძარცვოს ის, რითაც ვსულდგმულობთ, ვმოქმედებთ და ვარსებობთ.

ურწმუნოს წარსული საუკუნის ამბები ვერ დაუჯერებია და აბა, იმას როგორღა ირწმუნებს, რაც მომავალში უნდა მოხდეს? თუ მტკიცედ არ სწამს მომავალი ცხოვრება, სიკვდილის შემდგომ სიცოცხლე, ანდა საშინელი სამსჯავრო, როგორღა იზრუნებს სათნოებათა მოსახვეჭად? ამაზეც მაქვს პასუხი. ყოველგვარი სათნოება, ჩადენილი არა ღვთისათვის, არა აღთქმული სასუფეველისათვის, არა მარადიული ტანჯვის შიშით, არ არის სათნოება. თქვენთვის უკვე თვალნათელია, რომ შეუძლებელია გქონდეთ მტკიცე რწმენა ან გულწრფელი სათნოება, თუკი მთელი არსებით არ მიეცემით საეკლესიო ღვთისმსახურებას. რამეთუ ცხოვრებისეულ საქმეებს ღვთის შეწევნის გარეშე წარმატებით ვერ აღვასრულებთ. ეს ყოველივე ბეჯითად ლოცვით მიიღწევა.

თუმცა თქვენ მეტყვით – რამდენიც გინდა იმდენია ისეთი ადამიანი, რომელიც არც ეკლესიაში დადის ხშირად, არც იქ აღსრულებულ ლოცვებში ერთვება და არა მარტო ხელი ეწყობა ცხოვრებაში, არამედ განცხრომაშია განდიდებული და ჯანსაღი. რატომ არ გვაქვს მუდამ დალხენილი ცხოვრება? რად არის იგი წარმავალი დაა ტანჯვით სავსე? იმიტომ რომ ღმერთს არ მოვუხმობთ ამა თუ იმ საქმიანობისას, არც ის შეგვეწევა და ბოროტი მძლავრობს. ამგვარი დათმობის შედეგად არა მარტო უარესისაკენ მიექანება ჩვენი საქმენი, არამედ სავალალო დასასრულიც აქვს, რამეთუ საკმარისია სულ მცირე ბიძგი, ანდა უმნიშვნელო საბაბი, ადამიანები ისე გაშმაგდნენ, რომ ერთნი გახდნენ მსხვერპლნი ძმისაგან მოღერებული მახვილისა, მეორენი კი, ცოცხლობდნენ ძმათა სისხლში შეღებილი ნებით, სულითა და ხელებით.

რამეთუ გონება, რომელიც განუდგა ღმერთს, ადამიანს ამსგავსებს პირუტყვს ან ეშმაკს, აკარგვინებს ბუნებრივ იერს და ადამიანმა არ იცის, რას სჩადის, მისი ბუნებისათვის უცხო გაუმაძღრობისა და წრეგადასული სიხარბის მარწუხებში მოქცეული. იგი მთელი არსებით დანთქმულია ხორციელ გულისთქმებში, ვერაფრით ვერ კმაყოფილდება, სურს პატივით ეპყრობოდნენ, როდესაც საქმიანობით ამას არ იმსახურებს, დაჟინებით ითხოვს, რომ ეპირფერებოდნენ, იწონებდნენ და ეთანხმებოდნენ მის ყოველგვარ განზრახვას, ხოლო მავანის აზრი მისას თუ არ დაემთხვა გააფრთებული, სიბრაზისა და ძალადობის წყალობით სისხლით ნათესავებთან ურთიერთობაშიც გველს ემსგავსება.

ასე და ამგვარად, ადამიანი კაცისმკვლელი ხდება და ის, ვინც შეიქმნა ხატად და მსგავსად ღვთისა კაცისმკვლელი სატანის მინამგვანია. ყველაფერს ამას ერთი მიზეზი ეძებნება. გონება (სული) განეშორება ღვთისმოშიშებასა და ღმერთს ივიწყებს, უბოროტეს მტერს – სატანას უკაფავს გზას და მასთან წილნაყარი ხდება. თუკი წინდაწინ სულს განვაძლიერებთ უფლისადმი დიდებასა და ლოცვაში ნებისმიერი საქმის აღსრულებისას, ეშმაკი ჩვენს სულებში ვერ დამკვიდრდება და, ამასთანავე, მზაკვართა დასნიც განგვეშორებიან. სამაგიეროდ, ჩვენს სულებს დაეუფლება უმწიკვლოება, პატიოსნება, სიმშვიდე, მორჩილება და სიყვარულით შეკავშირებულთ აუმღვრეველი და გაუბზარავი ცხოვრება გვექნება. ქრისტე – მეუფე ქვეყნისა იქნება ჩვენს შორის მასთან თითოეული ჩვენგანის განუწყვეტელი კავშირის საფუძველზე.

ამიტომ, ვიდრე საქმეებში ჩავეფლობოდეთ, ყოველ ცისმარე ღვთის ეკლესია თავისკენ გვიხმობს წმინდა ბილებით [*]. ყოველდღიური კავშირი ღმერთთან ლოცვისა და ფსალმუნების გზით განაქარვებს ყოველგვარ გულარძნილებას, მათ გეზს უცვლის სიკეთისაკენ, თრგუნავს ხორციელ ვნებათაღელვას, ებრძვის ანგარებიან ნებას, წარხოცავს მზვაობრობას, აოკებს შურს, დააცხრობს რისხვას, განაგდებს ღვარძლს გულში დაგუბებულს, განგვარიდებს გულისწყრომასა და უსიამოვნებებს. სანაცვლოდ, სათნოებანი, კანონიერებანი, კეთილდღეობანი მოაქვს ქალაქებისა და ოჯახებისათვის, სულთა და ხორცთათვის, მეუღლეთათვის, ამკვიდრებს მონასტრული ცხოვრების წესს, ერთი სიტყვით, იგი არის დასაბამი და განმამტკიცებელი ყოველი კეთილისა, განგვარიდებს და გვათავისუფლებს ყოველგვარი ბოროტებისა და განსაცდელისაგან.

იონა მორევში ჩათრეული და ზღვის ვეშაპის მიერ შთანთქმული, კვლავ დედამიწაზე რამ დააბრუნა, თუ არა ლოცვამ. ისმინე თუ ვითარ დაგვემოწმება თავად: „ღაღად-ვჰყავ ჭირსა შინა ჩემსა“ (იონა 2,3). ან სიკვდილის პირას მისული ეზეკია რაღამ დააბრუნა სიცოცხლეში, თუ არა ისევ ამან, ლოცვამ? მოწმეა ესაია, ამის მაუწყებელი: „ამათ ეტყვის უფალი… მესმა ლოცვისა შენისა და ვიხილნნე ცრემლნი შენნი. აჰა, შესძინე ჟამსა ზედა შენსა წელიწადი თხუთმეტი“ (ეს. 38,5). დანიელი რაღამ იხსნა ლომის ხახისგან? საკმარისი იყო უარი ეთქვა ღვთისადმი ლოცვის აღვლენაზე, რომ გასამართლებულს შთააგდებდნენ „მღვიმესა ლომისასა“ (დანიელ. 6,10-23). სანნი ყრმანი, ცეცხლში ჩაყრილნი, ცოცხლად რაღამ დაარჩინა? ყური დაუგდე, რას ამბობენ კოცონში: „ყავ ჩუენ თანა სახიერებისაებრ შენისა და სიმრავლისაებრ წყალობისა შენისა… და ეც დიდება სახელსა შენსა, უფალო“ (დანიელ. 3,42-43).

დროებით შევწყვიტოთ საუბარი ძველ აღთქმაში მოხსენიებულთა შესახებ და ყურადღება მივაქციოთ იმათ, რომელნიც თანახმად სახარებაში მოთხრობილისა, მადლით განიკურნენ უდიდესი შეჭირვებისაგან. მკვდარი ასული იაიროსისა შესაკრებელის მთავრისა – როგორც მოვისმინეთ დღევანდელი ლუკას საკითხავიდან, რამ გააცოცხლა, თუ არა ქრისტესადმი აღვლენილმა ლოცვამ? (ლუკ. 8,41-42). ვინ უწყალობა თვალისჩინი ორ ბრმას? (მათ. 9,27,20,30). განა ერი არ „ჰრისხჳდა“ ორთავეს დადუმებულიყვნენ, მაგრამ უფრო ხმამაალა მღაღადებლებმა ხომ მიიღეს ის, რაზეც ასე ლოცულობდნენ (მათ. 15,22-28). ამასაც თავი დავანებოთ და გავიხსენოთ ჩვენი თანამემამულენი, ზეციური გვირგვინოსნები, მარადის უკვდავნი და ჩვენგან მოწიწებით თაყვანისცემულნი – წამებულთა შორის საკვირველი ნესტორი, ვიდრე მოწამედ შეირაცხებოდა, გამოჩნდა ვითარცა მეორე დავითი და შეებრძოლა ახალ გოლიათს – ლიას, წმინდა ნესტორმა ჯერ გოლიათის თვალწინ ილოცა, შემდეგ შეება ლიას ძლიერი მარცხი აგემა და შემუსრა ტირან მაქსიმიანეს გულგოროზობა. განა წმინდანებისადმი აღვლენილი ლოცვა არ შეეწია ამ დიდ საქმეში, უპირველესად კი მოწამეობრივად აღსრფლებული დიმიტრი ექმნა მეოხ წინაშე ღმრთისა.

მაშასადამე, თუკი ლოცვა კუდით ქვას ასროლინებს ავადმყოფობას, თვალისჩინს დაუბრუნებს ბრმებს, იხსნის მხეცის ხახიდან ადამიანებს, როგორც ხმელეთზე, ისე ზღვაში, ცოცხლად დაარჩენს კოცონში ჩაგდებულთ, გარდაცვლილთ დააბრუნებს სიკვდილის კლანჭებიდან, აღადგენს მკვდართ, წარმოაჩენს ვითარცა ზეციურ გვირგვინოსნებს და ხილულ და უხილავ მტრებზე გამარჯვებულებად, საუცხოო საჩუქარს უძღვნის მათ, რომლებიც სულით და გულით ლოცულობდნენ, ნუთუ ნათელი არ არის, რომ ლოცვისადმი უგულისყურო დამოკიდებულების და დაუდევრობის წყალობით ჩვენზეც მძლავრობს უდიდესი შეჭირვებანი? რამეთუ „ითხოვდით“ – ამბობს უფალი – „და მოგეცეს თქუვნ. ეძიებდით და ჰპოვოთ: ირეკდით და განგეღოს თქუენ. რამეთუ ყოველი, რომელი ითხოვდეს, მიიღოს და რომელი ეძიებდეს ჰპოვოს და რომელი ირეკდეს განეღოს“ (მათ. 7,7-8) და – „უკეთუ თქუენ“ – ამბობს იგი – უკეთურთა იცით მისაცემელი კეთილი მოცემად შვილთა თქუენთა რაოდენ უფროსღა მამამან თქუენმან ზეცათამან მოჰსცეს კეთილი რომელნი ჰსთხოვდნენ მას“ (მათ. 7,11). მაგრამ სადღა არიან „გულისხმისმყოფელნი“, სადღა არიან „გამომეძიებელ ღმრთისაი“ (ფსალმ. 13,2). რამეთუ, დავივიწყეთ თუ ვინ არის ჩვენი შემოქმედი ვინ დაგვდო პატივი ხატად მისად ყოფნისა, ვინ დაგვასახლა სიამტკბილობის წმინდა წალკოტში, ჩვენ, გადაღრძუებულნი და ცოდვებით დამძიმებულნი, გაძევებულნი ედემის ბაღადან, კვლავ თავისი ძალისხმევით განგვაახლა, აღგვადგინა, ძველი დიდებისა და საუკუნო ცხოვრებისაკენ მოგვიწოდა. თუკი ამას გავიაზრებდით სულებს როდი დავიბინძურებდით ამაოებითა და წარმავლობით არამედ სულმოუთქმელად მოვძებნიდით და ვიზრუნებდით იმაზე, რომელიც ძნელად თუ იპოვება და არც ირგვლივ მიმოფანტულა. ჩვენ კი თითქოსდა წყალს ვასხამთ გახვრეტილ კასრში, გაწყვეტილ ძაფზე ვაცვამთ ძვირფას თვლებს. არ გაგაჩნია სიმდიდრე? არც განძეულობას ფლობ? გული ხომ მაინც გითქუამს? ეს საკმარისია თავს დაგატყდეს ათასი ბოროტება. რამეთუ ვითარცა ბრძანებს დიდი პავლე მოციქული: „რომელთა ჰნებავს სიმდიდრე, შეჰსცვივიან განსაცდელსა და საფრთხესა და გულის-თქმათა მრავალთა უცნაურთა და მავნებელთა, რომელთა დაანთქნიან კაცნი მოსასრველად და წარსაწყმედელად“ (I ტიმ. 6,9).

ასე, რომ მხურვალედ ვითხოვოთ ძმანო, ზეციური სიმაღლეები დაე, მიველტვოდეთ სილაჟვარდეს, ვინძლო უწყინრად მოგვეცეს მიწიერი სიკეთე ამ საუკუნეში. შევიტკბოთ სიცოცხლე, რათა არც ზეციური კეთილდღეობა და მომავალი გაგვიქრეს მომავალ საუკუნეში კურთხევითა და კაცთმოყვარებითა მეუფისა ჩუენისა იესო ქრისტესითა, რომელსა ჰშვენის დიდება და პატივი და თაყვანისცემა თანადაუსაბამოთ მამით თვისით და ყოვლადწმინდით სულითურთ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ!

თარგმნა მაია ინდუაშვილმა
„შვიდი ქადაგება“, თბილისი, 2001 წ.

Tags წმინდანები

პარაკლისები

წმ. თეოდორე ტირონის პარაკლისი

Post author By მამა თომა
Post date March 12, 2022
No Comments on წმ. თეოდორე ტირონის პარაკლისი

სავედრებელი პარაკლისი თეოდორე ტირონისა

პირველი პარასკევი დიდი მარხვისა. წანდილის კურთხევა

მღდელი: კურთხეულ არს-ი

და უკეთუ ერისკაცია, იტყჳს: უფალო იესუ ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, ლოცვითა ყოვლადწმიდისა დედისა შენისაჲთა და ყოველთა წმიდათაჲთა, შეგჳწყალენ ჩუენ, ამინ.

დიდებაჲ შენდა, ღმერთო ჩუენო, დიდებაჲ შენდა.

მეუფეო ზეცათაო, ნუგეშინისმცემელო, სულო ჭეშმარიტებისაო, რომელი ყოველგან ხარ და ყოველსავე აღავსებ მადლითა შენითა, საუნჯეო კეთილთაო, მომნიჭებელო ცხოვრებისაო, მოვედ და დაემკჳდრე ჩუენ შორის და წმიდა-მყვენ ჩუენ ყოვლისაგან ბიწისა და აცხოვნენ, სახიერო, სულნი ჩუენნი.

წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკუდაო, შეგჳწყალენ ჩუენ (3-გზის).

დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ყოვლადწმიდაო სამებაო, შეგჳწყალენ ჩუენ; უფალო, გჳჴსენ და გჳლხინე ცოდვათა ჩუენთაგან; მეუფეო, შეგჳნდვენ უსჯულოებანი ჩუენნი; წმიდაო, მოიხილე და განჰკურნენ უძლურებანი ჩუენნი სახელისა შენისათჳს.

უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

მამაო ჩუენო, რომელი ხარ ცათა შინა, წმიდა იყავნ სახელი შენი, მოვედინ სუფევაჲ შენი, იყავნ ნებაჲ შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქუეყანასა ზედა, პური ჩუენი არსობისაჲ მომეც ჩუენ დღეს, და მომიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა და ნუ შემიყუანებ ჩუენ განსაცდელსა, არამედ მიჴსნენ ჩუენ ბოროტისაგან.

მღდელი: რამეთუ შენი არს სუფევაჲ…

გუნდი: ამინ.

მღდელი: უფალო, შეგჳწყალენ (12-გზის).

მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ მეუფესა ჩუენსა ღმერთსა.
მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ ქრისტესა, მეუფესა ჩუენსა ღმერთსა.
მოვედით, თაყუანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ თჳთ ქრისტესა, მეუფესა და ღმერთსა ჩუენსა.

უფალო, შეისმინე ლოცვისა ჩემისაჲ, ყურად-იღე ვედრებაჲ ჩემი ჭეშმარიტებითა შენითა, შეისმინე ჩემი სიმართლითა შენითა; და ნუ შეხუალ საშჯელსა მონისა შენისა თანა, რამეთუ არა განმართლდეს შენ წინაშე ყოველი ცხოველი, რამეთუ დევნა მტერმან სული ჩემი და დაამდაბლა ქუეყანად ცხორებაჲ ჩემი, დამსუა მე ბნელსა შინა, ვითარცა მკუდარი საუკუნოჲ. და მოეწყინა ჩემთანა სულსა ჩემსა, და ჩემ შორის შემიძრწუნდა გული ჩემი. მოვიჴსენე დღეთა პირველთაჲ, და ვიწურთიდ ყოველთა მიმართ საქმეთა შენთა და ქმნულსა ჴელთა შენთასა ვზრახევდ. განვიპყრენ შენდამი ჴელნი ჩემნი, და სული ჩემი, ვითარცა ქუეყანაჲ ურწყული შენდამი. მსთუად შეისმინე ჩემი, უფალო, რამეთუ მოაკლდა სულსა ჩემსა; ნუ გარე-მიიქცევ პირსა შენსა ჩემგან, და ვემსგავსო მათ, რომელნი შთავლენან მღჳმესა. მასმინე მე განთიად წყალობაჲ შენი, რამეთუ მე შენ გესავ; მაუწყე მე, უფალო, გზაჲ, რომელსაცა ვიდოდი, რამეთუ შენდამი აღვიღე სული ჩემი. მიჴსენ მე მტერთა ჩემთაგან, უფალო, რამეთუ შენ შეგევედრე. მასწავე მე, რაჲთა ვყო ნებაჲ შენი, რამეთუ შენ ხარ ღმერთი ჩემი; სული შენი სახიერი მიძღოდეს მე ქუეყანასა წრფელსა. სახელისა შენისათჳს, უფალო, მაცხოვნო მე და სიმართლითა შენითა გამოიყვანო ჭირისაგან სული ჩემი. და წყალობითა შენითა მოსრნე მტერნი ჩემნი და წარსწყმიდნე ყოველნი მაჭირვებელნი სულისა ჩემისანი, რამეთუ მე მონაჲ შენი ვარ.

დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე ამინ.

ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო.
ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო.
ალილუია, ალილუია, ალილუია, დიდებაჲ შენდა ღმერთო ჩუენო, დიდებაჲ შენდა.

ღმერთი უფალი და გამოგვიჩნდა ჩვენ, კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისაჲთა.
მუხლი 1. აუვარებდით უფალსა, რამეთუ კეთილ, რამეთუ უკუნისამდე არს წყალობაჲ მისი.
მუხლი 2. ყოველი თესლები გარე მომადგა მე, და სახელითა უფლისაჲთა ვერეოდე მათ.
მუხლი 3. არა მოვკუდე, არამედ ვცხოვნდე, და განვსთქუნე მე საქმენი უფლისანი.
მუხლი 4. ლოდი, რომელ შეურაცხყვეს მაშენებელთა, ესე იქმნა თავ კიდეთა, უფლისა მიერ იყო ესე, და არს საკვჳრველ წინაშე თუალთა ჩუენთა.

ტროპარი (ხმა 8):

დიდ არიან სარწმუნოებისა საკვირველებანი, რამეთუ ალსა მას შინა ცეცხლისასა, ვითარცა წყალსა განსვენებისასა, წმიდა მოწამე თეოდორე იხარებდა, რამეთუ ცეცხლსა შინა შეიცხო ვითარცა პური ტკბილი, და შეწირულ იქმნა წინაშე სამებისა, მისითა მეოხებითა ქრისტე ღმერთო აცხოვნენ სულნი ჩვენნი

დიდებაჲ… ტროპარი (იგივე) აწდა…

ყოველივე საიდუმლო შენი, ღვთისმშობელო ზეშთა ბუნებისა არს და ზეშთა დიდებისა სიწმიდით დაბეჭდული და ქალწულებით დაცული და იცნობე უტყუელად, რამეთუ ღმერთი შევ უცვალებელად, მას ევედრე ცხოვრებად სულთა ჩვენთათვის.

(50 – ე ფსალმუნის კითხვის დროს აღესრულება კმევა: კოლიო, სამღვდელოება უპირატესის მიხედვით)
მიწყალე მე, ღმერთო, დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღჴოცე უსჯულოებაჲ ჩემი. უფროჲს განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე, რამეთუ უსჯულოებაჲ ჩემი მე უწყი, და ცოდვაჲ ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის. შენ მხოლოსა შეგცოდე და ბოროტი შენ წინაშე ვყავ, რაჲთა განმართლდე სიტყუათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა, რამეთუ ესერა, უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან. რამეთუ ესერა, ჭეშმარიტებაჲ შეიყუარე, უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე. მასხურო მე უსუპითა და განვწმიდნე მე, განმბანო მე და უფროჲს თოვლისა განვსპეტაკნე. მასმინო მე გალობაჲ და სიხარული და იხარებდენ ძუალნი დამდაბლებულნი. გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემნი აღჴოცენ. გული წმიდაჲ დაჰბადე ჩემ თანა, ღმერთო, და სული წრფელი განმიახლე გუამსა ჩემსა. ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან და სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ ჩემგან. მომეც მე სიხარული მაცხოვარებისა შენისაჲ და სულითა მთავრობისაჲთა დამამტკიცე მე. ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმრთონი შენდა მოიქცენ. მიჴსენ მე სისხლთაგან, ღმერთო, ღმერთო ცხორებისა ჩემისაო; იხარებდეს ენაჲ ჩემი სიმართლესა შენსა. უფალო, ბაგენი ჩემნი აღახუენ, და პირი ჩემი უთხრობდეს ქებულებასა შენსა. რამეთუ უკეთუმცა გენება, მსხუერპლი შე-მცა-მეწირა, არამედ საკუერთხი არა გთნდეს. მსხუერპლი ღმრთისა არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი და დამდაბლებული, ღმერთმან არა შეურაცხ-ყოს. კეთილი უყავ, უფალო, ნებითა შენითა სიონსა და აღეშენნენ ზღუდენი იერუსალემისანი. მაშინ გთნდეს მსხუერპლი სიმართლისაჲ, შესაწირავი და ყოვლად-დასაწუელი, მაშინ შეიწირნენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზუარაკნი.

გალობა 1, ხმა 8 – ქმნილი იოანე დამასკელისა

(დიდ-მარხვის 1 კვირის პარასკევის ცისკრის კანონი)

ძლისპირი: ქვეყანასა მწყურნებსა, ვითარცა ხმელსა, განვიდა და შრომათაგან ეგვიპტისათა განერა ერი ისრაელთა, ღაღადებდა, მხსნელსა ჩუენსა და უფალსა უგალობდეთ. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.

უწყი ტრფიალება შენი ღმერთისა მიმართ, და სიყვარულითა შენითა უსაზღვროითა შეპყრობილ ვარ, სულითა და ხორცითა, და სიტყვათა შევსწირავ შენდა.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.

დაიწერა ბრძანებაი შეგინებული, რაითა მსახურებდენ კერპთა, და არა ღმერთსა ცხოველსა, არამედ შენ ღმრთისა შეიწირე, და არა ეგე კერპთა ღვაწლითა შემოსილო.
,,დიდება“

სიყვარულითა საღმრთოითა აღეტყინე, და ძესა ღმრთისასა მხოლოდ შობილსა
მხედარ – ექმნე, თეოდორე, ნეტარო მოწამეო, და გვირგვინსა მარტვილთასა მიემთხვიე.
,,აწ და“

კრებული ანგელოზთა და კაცთა დედაო, უქორწინებელო, გიგალობენ შენ, რამეთუ დაბადებელი მათი ღმერთი, ვიტარცა ყრმა უშევ დაბადებულთა.

გალობა 3, სძლის–პირი

ძლისპირი: შენ, დამამყარებელო კამარათა ცისათაო, უფალო, და აღმაშენებელო ეკლესიათაო, დამამტკიცენ ჩუენ სიყვარულსა შენსა, თავო ყოვლისა სიხარულისაო, და განაძლიერებელო მორწმუნეთაო, მხოლოო
კაცთმოყუარეო. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.

შესხმასა ბაგეთა მიერ, და ვედრებასა ტკივნეულით სულით მიგიძღვანებ, რომლისათვის წყალობაი ჰყავ ღვაწლითშემოსილო.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
გონებასა თვითმპყრობელსა, დაამონენ ხორცნი, დიდებულო მოწამეო, და ორ-კერძოვე საკუთარ ექმენ ღმერთსა.
,,დიდება“:

წარსდეგ წინაშე საყდართა, წამებისათა და ქრისტე ღმერთი ღმრთისმეტყველე, და
დაგებაი კერპთა ბილწთაი შეგინებულ ჰყავ, თეოდორე.
,,აწ და“:

ჩვენ ყოველნი მოგიგებთ შესავედრებელად, ქალწულო, ზღუდე მექმენ, ქრისტეანეთა მორწმუნეთა, სძალო ღვთისაო.

გალობა 4, სძლის–პირი

ძლისპირი: მესმა, უფალო, განგება საიდუმლოთა შენთა გამოუთქმელთა, განვიცადენ საქმენი შენნი, და აღვიარე მე ღვთაება შენი. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.

საიდუმლოთა საღმრთოთა გულისხმისყოფით გემო იხილე, თეოდორე, და ურცხვენელად აღიარე, ძე ღმრთისაი შობილი ქალწულისაგან.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ვნებათა დამონებულნი, ვნებულად ჰგონებდეს ღმრთეებისა ძალსა, რომელთა ამხილე, თეოდორე, სულითა წმიდითა განათლებულმან.
,,დიდება“

მოწყალე ჰყავ ჩვენთვის მხსნელი, მგალობელთა შენთა, თეოდორე, გევედრებით, და მრავალფერთა განსაცდელთა, და ვნებათაგან ხსნაი გვითხოვე, მხნეო.
,,აწ და“

დაუთესველო ყანაო, რომელმან ხუვილი ცხოვრებისაი აღმოაცენე, რომელი მოსცემს სოფელსა, ღვთისმშობელო, გვაცხოვნენ მგალობელნი შენნი.

გალობა 5, სძლის–პირი

ძლისპირი: განგვანათლენ ჩვენ ნათლითა შენითა, უფალო, და მკლავითა მაღლითა მორწმუნეთა მშვიდობა შენი ზეცით მომეც ჩუენ, კაცთმოყუარეო. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
თანა–მოღვაწეთა შენთა ეტყოდი, მოწამეო, შეიყვარეთ უფალი, რომელმან უფროის შეგიყვარნა თქუენ.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ცეცხლებრ ეგზებოდი შურითა, ღვაწლითშემოსილო, და ტაძრისა თანა დასწვი, თეოდორე, დედაი ღმერთთა მტყუართაი.
,,დიდება“

ძალითა უძლეველითა, თეოდორე ღვაწლით შემოსილო, ბარბაროსთა და
ვნებათა, ჩვენთა სიბოროტეი დააყუდე.
,,აწ და“

შემდგომად შობისა ქალწულად ჰგიე, უბიწოო, შენ ყოვლად–სანატრელო, ვითარცა ღვთისმშობელ ხარ გადიდებთ.

გალობა 6, სძლის–პირი

ძლისპირი: მომიტევენ სახიერ, აურაცხელნი ცოდვანი ჩემნი, რომელთათვის გიხმობ შენ. მიხსენ მე ბოროტთაგან. შენდა მომართ ვღაღადებ. ისმინე ჩემი, ღმერთო, მაცხოვარო ჩემო. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
უძლური და მედგარი, სიბორგილე პირველთა ამაოთა, შეწევნასა კაცთასა, ყურის– საძიებელად, ეძიებდა ვინათგან, მოწამეთაგან, იძლია სიჩუკნე მათი. (2 გზის).

,,დიდება“

განგაძლიერა ღმერთმან, გვირგვინო მარტვილთაო თეოდორე, და უღმრთოთა ტანჯვანი ისარ – ჩვილთა შეჰრაცხენ, საუკუნეთა მათთვის, მოსაგებელთა რომელთა წინასწარ განიცდიდი.
,,აწ და“

განავერენით საცთურსა ცოდვათა ჩვენთასა, ვედრებითა შენითა, ღვთისმშობელო ქალწულო, ძისა შენისა მიერ, რომელი იშვა შენგან, უზესთაეს ბუნებათა ღმრთისა დაუსაბამოი.

– უფალო შეგვიწყალენ – 3გზის.

– ,,დიდება“ ,,აწდა“

კონდაკი, (ხმა 8).

სარწმუნოება ქრისტესი, ვითარცა ჯაჭვი შეიმოსე, ჰოი, მრავალმოღვაწეო თეოდორე, შინაგან გულსა შენსა, და წინააღმდგომნი ძალნი დააკუეთენ, და დასცენ ბომონნი, და ვითარცა უძლეველი მხედარი, გვირგვინითა შეიმკუე საუკუნითგან მაღლით გარდამო.

გალობა 7, სძლის–პირი

ძლისპირი: ყრმათა ღმრთისმსახურთა ბაბილონს შინა არა მსახურეს ხატსა ოქროსასა, და მით სახმილსა შეითხივნეს, და შეცვრეულნი ესრეთ ღაღადებდეს და იტყოდეს, კურთხეულ – ხარ შენ, უფალო, ღმერთო
მამათა ჩუენთაო! (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ტანჯვაი ხორცთაი თავს–იდევ მისთვის, რომელი იგვემა ჩვენთვის ხორცითა, სიტყვაი დაუსაბამოი, ღვაწლითშემოსილო თეოდორე, და უღაღადებდი: მამათა ჩვენთა ღმერთო, კურთხეულ ხარ მარადის.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ვითარცა მხსნელი ჩვენი, ნებსით დაიდვა საფლავსა და დაიბეჭდა, ეგრეთვე შენ წმიდაო, საპყრობილესა დაბეჭდულსა დაემკვიდრე და ხმა-ყავ: მამათა ჩვენთა ღმერთო, კურთხეულ ხარ მარადის.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
მოაკუდინენ ვნებანი ხორცთანი, სიკუდილითა შენითა ნებსით თვისით, არათუ საზრდელითა, არამედ სურვილითა საღმრთოითა იზრდებოდი და ჰხმობდი: მამათა ჩვენთა ღმერთო კურთხეულ ხარ მარადის.
,,დიდება“

საპყრობილესა შინა, ვითარცა სახუმილსა, სამთა ყრმათასა ოდესმე, გამოგიჩნდა
შენ ერთი წმიდისა სამებისაი, და განგაძლიერა შენ და ჰმადლობდი: მამათა ჩვენთა ღმერთო, კურთხეულ ხარ მარადის.
,,აწ და“

ინებე რა ცხოვრება ჩვენი მხსნელო, დაემკვიდრე წიაღსა ქალწულისასა, და წიაღად სოფლისად გამოაჩინე იგი, ამისთვის გიღაღადებთ და ვიტყვით: კურთხეულ ხარ შენ, უფალო, ღმერთო მამამთა ჩვენთაო,

გალობა 8, სძლის–პირი

ძლისპირი: მთასა ზედა მოსეს თანამზრახველმან მაყვლოვანით, სახე გამოაჩინა ქალწულისაგან შობისა უვნებელად, ყოველნი მას ვაკურთხევთ და აღვამაღლებთ უკუნისამდე. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
დანერგულნი სულითა, მთავარი იგი უსჯულოთა მათ, უღრთოებით გეტყოდა შენ ღვთისმსახურსა მკსინვარედ, რაისა ამაოებით დაგიძს შენ სასოებაი კაცისა მიმართ, მძვინვარედ მოკლულისა, ჰოი უგუნურო, ხოლო შენ ღაღადებდი: ყრმანი და მღუდელნი უგალობდით, ერნი უფროისად ამაღლებდით მას უკუნისამდე.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ვითარცა ჭაბუკმან გონიერმან, და ეზოს-მოძღვარმან მადლისამან, ღმრთისა მიერ შენდა მონიჭებულითა სიბრძნითა, ღაღად-ყავ: ჰოი, თეოდორე, რომელი იგი უფლებით გზრახვიდა, და არქუ: ესე სირცხვილი მეყავნ მე, და ყოველთავე, რომელნი ღაღადებენ: ყრმანი და მღუდელნი უგალობდით, ერნი უფროისად ამაღლებდით მას უკუნისამდე.
,,დიდება“:

სიმხნით იღვაწე, წმიდაო, და მრისხანებით ამხილე მძლავრსა, რასა
განცოფებულ ხარ და მეტყვი დაბადებულთა, ღმრთისა – წილმსახურებად, რომლითა ეგე დამბადებელი დაგიტევებიესთ და დაბნელებულ ხართ, ხოლო მე უღაღადებ: ყრმანი და მღუდელნი უგალობდით, ერნი უფროისად აღამაღლებდით მას უკუნისამდე.
,,აწ და“:

ხორციელად გამოსახვითა, და პირად–პირადითა იგავითა, ღვთისმეტყველებითა და მოსწავებითა, წინაისწარმეტყველებდეს, შობისა შენისათვის ღვთისმეტყველნი ზესთა ბუნებისა და საკვირველებისა, ამისთვის სიხარულით გიგალობთ ღმრთისა დედაო, და ძესა შენსა აღვამაღლებთ უკუნისამდე.

გალობა 9, სძლის–პირი

ძლისპირი: შენ, რომელი უქორწინებელ ხარ, დედაო უსძლოო, შენ, რომელმან უზესთაეს ბუნებათა შევ დაუსაბამო, რომელ–არს შემოქმედი ღმერთი ჭეშმარიტი, გალობითა დაუდუმებელითა გადიდებთ. (არ იკითხება).

წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ნივთი წამებისა შენისა არს სიყვარული ღმრთისაი, ვინაიცა ნივთ–გექმნა შენ ცეცხლი ნივთიერთა ხორცთა, თეოდორე, და ესრეთ მოხარული მიხვედ ცეცხლსა ღვთაებისასა, ჰოი, ღვაწლით შემოსილო მსახურო ქრისტეს ღმრთისაო.
წმიდაო დიდმოწამე თეოდორე ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის.
ყოვლად -საგალობელო მოწამეო, დასწვი საცთური, ხოლო შენ შეუწველ, და ცხოველი წარჰდეგ წინაშე ქრისტეისა, და მის მიერ იშვებ, ვითარცა მოწამე ბრწყინვალე, ღვაწლითშემოსილო თეოდორე – მსახურო უფლისაო.
,,დიდება“:

აცხოვნე, ქრისტე, ერი შენი, რომელი აღგიარებს შენ, ერთსა წმიდისა სამებისასა
ორითა ბუნებითა სრულითა, რომელი მოიგე საღმრთოითა სისხლითა შენითა, ღვაწლითშემოსილისა თეოდორეს მეოხებითა
,,აწ და“:

შენ რომელმან წიაღთა იტვირთე ღმერთი შეუხებელი, რომელსაცა ცათა შინა
უგალობენ ყოველნი ძალნი, შენ მიერ მომნიჭებელი ჩვენდა ცხოვრებისა, ღმრთისა დედაო, გადიდებთ.

ძლისპირი: შენ, რომელი უქორწინებელ ხარ, დედაო უსძლოო, შენ, რომელმან უზესთაეს ბუნებათა შევ დაუსაბამო, რომელ–არს შემოქმედი ღმერთი ჭეშმარიტი, გალობითა დაუდუმებელითა გადიდებთ.

მეყსეულად:

წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკუდაო, შეგჳწყალენ ჩუენ (3-გზის). დიდებაჲ მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ყოვლადწმიდაო სამებაო, შეგჳწყალენ ჩუენ; უფალო, გჳჴსენ და გჳლხინე ცოდვათა ჩუენთაგან; მეუფეო, შეგჳნდვენ უსჯულოებანი ჩუენნი; წმიდაო მოიხილე და განჰკურნენ უძლურებანი ჩუენნი სახელისა შენისათჳს. უფალო, შეგჳწყალენ (3-გზის).

ტროპარი (ხმა 8):

დიდ არიან სარწმუნოებისა საკვირველებანი, რამეთუ ალსა მას შინა ცეცხლისასა, ვითარცა წყალსა განსვენებისასა, წმიდა მოწამე თეოდორე იხარებდა რამეთუ ცეცხლსა შინა შეიცხო ვითარცა პური ტკბილი, და შეწირულ იქმნა წინაშე სამებისა, მისითა მეოხებითა ქრისტე ღმერთო აცხოვნენ სულნი ჩვენნი.

,,დიდება“

კონდაკი (ხმა 8):

სარწმუნოება ქრისტესი, ვითარცა ჯაჭვი შეიმოსე, ჰოი, მრავალმოღვაწეო თეოდორე, შინაგან გულსა შენსა, და წინააღმდგომნი ძალნი დააკუეთენ,
და დასცენ ბომონნი, და ვითარცა უძლეველი მხედარი, გვირგვინითა შეიმკუე საუკუნითგან მაღლით გარდამო.

,,აწ და“:

ვითარცა შუამდგომელად ყოველთა, და შემწედ მტკიცედ ცოდვილთა, მოგიგებთ ყოვლად უბიწოო, შენითა მაგით მხურვალით აშეწევნითა ქალწულო, დედაო მარიამ ქრისტიანეთა ცხოვრებაო, ნუ დაჰსცხრები ჩვენ–თვის ვედრებად მაცხოვრეისა, რათა მოგვანიჭოს ცოდვათა მოტევება.

– მღვდელი: უფლისა მიმართ ვილოცოთ.
– გუნდი : უფალო შეგვიწყალენ.

კურთხევა წანდილისა.

ყოვლისავე სრულ – მყოფელო სიტყვითა შენითა უფალო, რომელმან უბრძანე ქვეყანასა ნაყოფისა აღმოცენება, მოღებად და განსასვენებელად ჩვენდა, რამეთუ თესლითა მით რომლისა ჰსჭამდენ სამნი ყრმანი არა შეიგინნეს ტაბლისა მისგან არა – წმიდისა, და ამისთვისცა იხსნენ სახმილისა მისგან ცეცხლისა. ეგრეთვე ყოვლად-სახიერო მეუფეო თესლი

ესე, შენისა თვითოეულისა თესლისა ნაყოფი აკურთხე, და რომელთა მიიღონ ამისგან წმიდა – ჰყავ სადიდებელად შენდა, და პატივად დიდისა მოწამისა შენისა თეოდორე ტირონისა, და რომელთა მოიღეს ესე მოსახსენებელად მონათა შენთა მორწმუნეთა მიცვალებულთათვის,

მიჰმადლე მათ განსვენებაი, და რომელმან შეჰმზადა ესე (სახელი) სახსენებელად წმიდისა ამის სრულ – ჰყავ და მიეც ყოველი საცხოვრებელი თხოვაი მისი. და საუკუნოსა კეთილსა ღირს – ჰყავ, მეოხებითა ყოვლად – უხრწნელისა დედოფლისა ჩვენისა ღვთისმშობელისა და მარადის ქალწულისა მარიამისათა, წმიდისა დიდებულისა დიდისა მოწამისა თეოდორე ტირონისათა, რომლისაცა ხსენებასა აღვასრულებთ დღეს, და ყოველთა წმიდათა შენთათა ამინ.

რამეთუ შენ ხარ რომელი აკურთხევ ყოველთავე ქრისტე ღმერთო ჩვენო, და შენდა დიდებასა აღვავლენთ თანა დაუსაბამოო მამით, და მხოლოდ – შობილით ძით, და ყოვლად წმიდით სახიერით და ცხოველს – მყოფელით სულით შენითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე ამინ.

შესრულდა თინათინ მჭედლიშვილის დახმარებით

Tags პარაკლისი

წმინდანთა ცხოვრება

01 მარტი ან დიდმარხვის პირველი შაბათი. დიდმოწამე თეოდორე ტირონი

დიდმოწამე თეოდორე ტირონი

(+დაახლ. 306)

ტროპარი

დიდ არიან სარწმუნოებისა საკვირველებანი, რამეთუ ალსა მას შინა ცეცხლისასა, ვითარცა წყალსა განსვენებისასა, წმიდა მოწამე თეოდორე იხარებდა, რამეთუ ცეცხლსა შინა შეიცხო, ვითარცა პური ტკბილი და შეწირულ იქმნა წინაშე სამებისა. მისითა მეოხებითა, ქრისტე ღმერთო, აცხოვნე სულნი ჩვენნი.

კონდაკი

წმიდა მოწამე თეოდორე ტირონი პონტოს ამასიაში მდგარ პოლკში მსახურობდა. იგი ჯერ ისევ ახალწვეული მხედარი იყო („ტირონი“ ლათინურად ახალწვეულს ნიშნავს), როცა უსჯულო მეფეებმა – მაქსიმიანემ (305-311) და მაქსიმინემ (305-313) გამოსცეს ბრძანება, რომლის მიხედვით, ყველა ქრისტიანი, რომელიც უარს განაცხადებდა კერპთაყვანისცემაზე, სამსჯავროს უნდა გადასცემოდა. თეოდორესაც მოსთხოვეს ცრუ-ღმერთებისთვის მსხვერპლის შეწირვა, რაზეც მან მტკიცე უარი განაცხადა და საჯაროდ აღიარა ქრისტე. პოლკის სარდალმა, ბრინკამ წმიდანს რამდენიმე დღე მისცა მოსაფიქრებლად, მაგრამ მას არაფერი ჰქონდა გადასაწყვეტი. მხურვალე ლოცვებით განმტკიცებულმა წმიდანმა „ღმერთების დედის“ – სიბილას ტაძარი გადაწვა, რაც უკვე აშკარა გამოწვევა იყო. გამხეცებულმა მსაჯულმა ბრძანა, საპყრობილეში ჩაეგდოთ თეოდორე და შიმშილითა და წყურვილით მოეკლათ.

ამასოფლის მოყვარეთაგან განწირულ მოწამეს მაცხოვარი გამოეცხადა და უთხრა: „გამხნევდი, თეოდორე, მე შენთანა ვარ; ნუ მიიღებ მიწიერ საზრდელს და სასმელს, რამეთუ შენთვის გამზადებულია საუკუნო ცხოვრება ცათა შინა“. ნუგეშინისმიცემულმა თეოდორემ გაიხარა და ფსალმუნების გალობა დაიწყო. მის გალობას ანგელოსთა დასიც შეუერთდა. მცველებმა საოცრად ტკბილი ხმის გაგონებაზე ფანჯარაში შეიხედეს და დაინახეს თეთრ სამოსელში გამოწყობილ ჭაბუკთა სიმრავლე, რომელიც გარს შემოხვეოდა მოწამეს. როცა კარები გააღეს, სენაკში არავინ იყო თეოდორეს გარდა.

წარმართებს მალე გაუარათ თავზარდაცემამ და სატანჯველებს მისცეს ნეტარი აღმსარებელი: ჯერ ხეზე მიაბეს და სამთითებით ჯიჯგნეს, შემდეგ კი უზარმაზარი კოცონი დაანთეს და მასთან მიიყვანეს. ძვლებგაშიშვლებული თეოდორე შევიდა ცეცხლში, პირჯვარი გადაისახა და სულიწმიდის მადლით გაძლიერებულმა ლოცვით შეჰვედრა სული უფალს. ეს მოხდა 306 წლის 17 თებერვალს. ერთმა ღვთისმოსავმა ქალმა, ევსებიამ სუფთა ტილოში შეგრაგნა წმიდანის უხრწნელი ცხედარი და თავის სახლში დაკრძალა. შემდეგ მოწამის წმიდა ნაწილები კონსტანტინეპოლში, მისივე სახელობის ტაძარში გადაასვენეს, თავი კი იტალიის ქალაქ გაეტშია დაბრძანებული.

წმიდანის მიცვალებიდან 50 წლის შემდეგ უსჯულო მეფემ, იულიანე განდგომილმა (361-363), გადაწყვიტა, ფარულად შეებილწა ქრისტიანები. მან იხმო კონსტანტინეპოლის გამგებელი და უბრძანა, დიდმარხვის პირველი კვირიაკის ყოველ დღეს ბაზარში გასაყიდი სანოვაგისთვის ნაკერპავი სისხლი ესხურებინა. წმიდა თეოდორი ტირონი გამოეცხადა მთავარეპისკოპოს ევდოქსის და უბრძანა, ეცნობებინა მართლმადიდებლებისთვის, არ ეყიდათ ბაზარში სანოვაგე და ეჭამათ მხოლოდ კოლიო – თაფლთან ერთად მოხარშული ხორბალი.

ამ მოვლენის აღსანიშნავდ ეკლესია ყოველწლიურად დიდმარხვის პირველი შვიდეულის შაბათს წმიდა თეოდორეს ხსენებას დღესასწაულობს და მის პატივსაცემად აკურთხებს კოლიოს მორწმუნეთათვის.

„წმიდანთა ცხოვრება“, ტომი I, თბილისი, 2001 წ.

2 მარტი. წმიდა დიდმოწამე თეოდორე ტირონის წამება

უსჯულო მეფეებმა მაქსიმიანემ და მაქსიმინემ თავიანთ სამეფოში გამოსცეს ბრძანება: თუ ქრისტიანი ნაკერპავს შეჭამდა, არ დაისჯებოდა, ხოლო, თუ ამაზე უარს იტყოდა, სამსჯავროს გადაეცემოდა. იმ დროს წმიდა თეოდორე ტირონი, ცოტა ხნის წინ მხედრად განწესებული, მარმარიტელთა პოლკში დაინიშნა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა პრეპოზიტი, სახელად ბრინკა. ეს პოლკი პონტოს ქალაქ ამასიაში იდგა. როდესაც წმიდა თეოდორე პოლკში მიიყვანეს, უსჯულოებმა მოსთხოვეს, მსხვერპლი შეეწირა ღმერთებისათვის. მაშინ ქრისტეს ჭეშმარიტმა მხედარმა, სულიწმიდით აღვსებულმა, ყველას გასაგონად წარმოთქვა:

– მე ქრისტიანი ვარ და არ შემფერის საძაგელი წამრმართული ღმერთებისთვის მსხვერპლის შეწირვა, რამეთუ თაყვანს ვცემ იესო ქრისტეს, ჭეშმარიტ ღმერთსა და ზეციურ მეფეს.

პრეპოზიტმა ბრინკამ სცადა დაერწმუნებინა წმიდანი:

– დაიჯერე, თეოდორე, იარაღი აისხი და, როგორც მხედარს შეჰფერის, მსხვერპლი შესწირე ღმერთებს.

წმიდა თეოდორემ უპასუხა:

– მე ჩემი მეუფის – ქრისტეს მხედარი ვარ და არ ძალმიძს სხვა მეფის მხედარი ვიყო!

ამაზე ბრინკამ უთხრა:

– ყველა ეს მხედარი ქრისტიანია, მაგრამ ისინი თან რომის იპტერატორის ჯარისკაცებიც არიან.

– ყველამ თვითონ იცის, ვის ემსახუროს, – მიუგო წმინდანმა – მე კი ჩემს ზეციურ უფალსა და მეუფეს – ღმერთს და მის მხოლოდშობილ ძეს, იესო ქრისტეს ვემსახურები.

ასისთავმა პოსიდონიოსმა, რომელიც შორიახლოდ იდგა, ჰკითხა:

– განა შენს ღმერთს, თეოდორე, ძეც ჰყავს?

– მას ჭეშმარიტად ჰყავს ძე, სიტყვა ჭეშმარიტებისა, რომლის მეშვეობითაც ღმერთმა ყოველივე შექმნა.

პრეპოზიტმა ჰკითხა:

– და ჩვენც შეგვიძლია მისი შეცნობა?

წმიდანმა მიუგო:

– გულით და სულით ვისურვებდი, რომ ღმერთმა თქვენც მოგანიჭოთ მისი შეცნობის უნარი.

პოსიდონიოსმა ჰკითხა:

– თუკი ჩვენ შენს ღმერთს შევიცნობთ, შეგვეძლება თუ არა ჩვენი მეფეეების მიტოვება და მისდამი შევრდომა?

წმიდანმა მიუგო:

– არაფერი გაბრკოლებთ, რომ მიატოვეთ სიბნელე და წარმავალი მიწიერი მეფეები, შეუდგეთ ცხოველ ღმერთს – მარადიულ უფალსა და მეუფეს და ჩემსავით მისი მხედრები გახდეთ.

მაშინ პრეპოზიტმა ბრინკამ უთხრა ასისთავს:

– თავი დავანებოთ რამდენიმე დღე, დაე, დაფიქრდეს და თვითონ გადაწყვიტოს, როგორ მოიქცეს.

მთელი ის დრო, მოსაფიქრებლად რომ მისცეს, თეოდორემ ლოცვაში გაატარა, უსჯულოები კი ამასობაში რამდენიმე სხვა ქრისტიანს შემოსწყრნენ, შეიპყრეს ისინი და დილეგისკენ წაიყვანეს. წმიდა თეოდორე მათ მიჰყვებოდა და ჩააგონებდა სარწმუნოებაში მტკიცედ დგომას და მოთმინებას, ურჩევდა არ უარეყოთ თავიანთი ზეციური მეუფე – ქრისტე. იმ ღამეს, როდესაც ისინი დილეგში ჩაყარეს, წმიდა თეოდორემ დაწვა „ღმერთების დედის“ – სიბილას ტაძარი. ზოგიერთმა მოქალაქემ ეს დაინახა და ხელისუფლებასთან დააბეზღა თეოდორე. ქალაქის თავს, კრონიდს, შეეშინდა, მე არ მომთხოვონ პასუხი თეოდორეს ნაცვლადო, შეიპყრო იგი, ჰეგემონ პუბლიუსს მიჰგვარა და უთხრა:

– ბატონო ჩემო, ეს კაცი, ახლახანს მხედრად რომ განაწესეთ, მავნე კაცია: ბოროტი განზრახვით მოვიდა ჩვენს ქალაქში დაწვა ჩვენი ღმერთების დედის ტაძარი და შეურაცხყო თვით ღმერთები. მე ის შევიპყარი და შენს აღმატებულობასთან მოვიყვანე, რათა მან, მსოფლიოს მეფეთა ბრძანებით, შესაფერი სასჯელი მიიღოს კადნიერებისთვის.

ჰეგემონმა პრეპოზიტ ბრინკას უხმო და ჰკითხა:

– შენ მიეცი ნება მხედარ თეოდორეს, დაეწვა ჩვენი ღმერთების დიდი ტაძარი?

ბრინკამ მიუგო:

– ბევრი ვეცადე მის გონს მოყვანას, ბოლოს დრო დავუნიშნე, რომ დაფიქრებულიყო და მსხვერპლი შეეწირა ღმერთებისთვის. და, თუკი მან ამგვარი საქციელი ჩაიდინა, ეს იმას ნიშნავს, რომ სრულიად განუდგა ჩვენს ღმერთებს და არად ჩააგდო მეფეთა სიტყვა. ამიტომ შენ, როგორც მსაჯულმა, აღასრულე მათი ბრძანება.

მაშინ ჰეგემონმა სამსჯავრო მოიწვია, ნეტარ თეოდორეს უხმო და ჰკითხა:

– რად ჰქენი, რომ მსხვერპლისა და საკმევლის შეწირვის ნაცვლად ქალღმერთს ცეცხლი წაუკიდე?

წმიდა თეოდორემ მიუგო:

– არ დაგიმალავ, გეტყვი, რატომაც ჩავიდინე ეს საქმე. შეშას ცეცხლი შევუნთე, რათა ალი ქვას მოსდებოდა. ნუთუ თქვენი ქალღმერთი იმდენად უძლურია, რომ ცეცხლს შეუძლია მას შეეხოს და დაწვას კიდეც?

ამ სიტყვებმა ჰეგემონი განარისხა, თეოდორეს ცემა ბრძანა და უთხრა:

– ჩემი სიმშვიდე შენ კადნიერს გხდის. მაგრამ გირჩევ, მოეშვი ენამჭევრობას, რადგანაც, თუკი მეფეთა ბრძანებას შენი ნებით არ შეასრულებ, ამის გაკეთებას სასტიკი ტანჯვით გაიძულებთ.

წმიდანმა უპასუხა:

– მე არც შენი მეშინია და არც შენგან მოყენებული ტანჯვის, რაგინდ სასტიკიც არ უნდა იყოს იგი. რაც გენებოს, ისა ჰქენი. მე ჩემს უფალ იესო ქრისტეზე ვამყარებ სასოებას, მისგან მოველი ჯილდოს სასუფეველში და მზადა ვარ მისთვის წამებაც კი დავითმინო.

– შესწირე მსხვერპლი ღმერთებს, – უთხრა მსაჯულმა, – და მომავალ ტანჯვას გადაურჩები, თუ არა და საშინელი სიკვდილი გელის.

წმიდა თეოდორემ მტკიცედ უპასუხა:

– მე არ მაშინებს შენი სატანჯველი, რამეთუ ჩემს წინაშეა უფალი და მეუფე ჩემი იესო ქრისტე: იგი დამიხსნის შენს ხელთაგან, მაგრამ შენ არ ძალგიძს მისი ხილვა, რამეთუ სულიერი თვალი დაბრმავებული გაქვს.

მაშინ მსაჯული ველურმა მრისხანებამ შეიპყრო. ბრძანა, დილეგში ჩაეგდოთ თეოდორე, კარი ჩაეკეტათ და შიმშილით მოეკლათ. მაგრამ სულიწმიდა თავისი მადლით შეეწეოდა წმიდანს. ერთხელ, ღამით, მას თვით უფალი იესო ქრისტე ეჩვენა და უთხრა:

– გამხნევდი, თეოდორე, მე შენთანა ვარ, ნუ მიიღებ მიწიერ საზრდელს და სასმელს, რამეთუ შენთვის გამზადებულია საუკუნო ცხოვრება ცათა შინა.

ამის შემდეგ უფალი თვალს მიეფარა. ჩვენებით ნუგეშინისცემულმა ნეტარმა თეოდორემ სულით განიხარა და ფსალმუნების გალობა დაიწყო, მას ყურს უგდებდა წმიდა ანგელოზთა დიდი დასი. დილეგის მცველნი ამ ტკბილი გალობის გაგონებაზე საკნის კარებთან მივიდნენ. როდესაც დარწმუნდნენ, კარი დაკეტილია და ბეჭედი ხელუხლებელიო, ფანჯრიდან შეიხედეს და დაინახეს, რომ თეთრ სამოსელში გამოწყობილ კაცთა სიმრავლე წმიდა თეოდორესთან ერთად გალობდა. შეშინებულმა მცველებმა ყოველივე ჰეგემონ პუბლიუსს აუწყეს, მან კი მაშინვე დილეგს მიაშურა. როდესაც ნახა, რომ ბოქლომი და ბეჭედი მთელი იყო, შიგნიდან კი მგალობლების ხმა ისმოდა, ჯარისკაცებს უბრძანა, ყოველი მხრიდან ალყა შემოერტყათ დილეგისათვის, რადგან ფიქრობდა – ეტყობა, შიგნით თეოდორესთან ერთად სხვა ქრისტიანებიც არიანო. მაგრამ საკანში რომ შევიდა, იქ არავინ დახვდა წმიდა თეოდორეს გარდა, რომელსაც ხელ-ფეხი შეკრული ჰქონდა, შიშმა და ძრწოლამ შეიპყრო ჰეგემონიც და ყველა იქ მყოფიც. როდესაც გარეთ გამოვიდნენ, კარს ისევ ბოქლომი დაადეს. მსაჯულმა ბრძანა, წმიდა თეოდორესთვის ყოველდღე მიეცათ ცოტ-ცოტა პური და წყალი. მაგრამ, როგორც საღმრთო წერილი ამბობს: „მართალი სარწმუნოებით ცხოვნდეს“ (ამბაკ. 2, 4; რომ. 16, 27). და წმიდა თეოდორემაც არ ინდომა საზრდელის მიღება, არამედ თქვა: „მე მასაზრდოებს უფალი და მეუფე ჩემი – იესო ქრისტე“.

დილით მსაჯულმა ბრძანა, წმიდანი სამსჯავროზე გაეყვანათ და უთხრა:

– შეისმინე ჩემი რჩევა და ნუ მაიძულებ, ვბრძანო გტანჯონ და გაწამონ; შესწირე მსხვერპლი დიდ ღმერთებს. მაშინ მე მივწერ ჩემს მეფეებს – მსოფლიოს მბრძანებლებს, და ისინი მთავარ ქურუმად დაგადგენენ. ამგვარად, ჩვენი თანასწორი პატივის ღირსი გახდები.

წმიდა თეოდორემ თვალები ზეცად აღაპყრო და პირჯვარი გამოისახა, მერე კი მიუგო მტარვალს:

– გინდა სხეული ცეცხლით დამიშანთო, ათასგვარ წამებას მიმცე, ხმლით ასო-ასო ამქნა, მხეცებს მიუგდო ჩემი თავი შესაჭმელად – ქრისტეს მაინც არ განვეშორები უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე!

მაშინ მსაჯული პრეპოზიტს მოეთათბირა და ბრძანა, თეოდორე ხეზე მიებათ, მისი სხეული კი რკინის სამთითებით ეჯიჯგნათ. ასე აწამეს წმიდანი მანამ, სანამ ძვლები არ გაუშიშვლდა. ამ დროს ნეტარი თეოდორე მტარვალს არაფერს ეუბნებოდა და მხოლოდ გალობდა: „ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა, მარადის ქებაჲ მისი პირსა ჩემსა“ (ფსალ. 33, 1).

მტარვალმა, წმ. თეოდორეს ამგვარი მოთმინებით გაოცემულმა, ჰკითხა:

– ნუთუ შენ, კაცთა შორის უსაძაგლესო, არ გეთაკილება, მთელი შენი სასოება დაამყარო ადამიანზე, რომელსაც ქრისტე ეწოდა და თვითონ დაისაჯა სამარცხვინო სიკვდილით? ნუთუ ამ ადამიანის გულისთვის იტანჯები ასე განუსჯელად?

ქრისტეს მოწამემ მიუგო:

– ნეტავი მეც და ყველასაც, ვინც იესო ქრისტეს სახელს აღიარებს, ისეთივე სირცხვილი გვერგოს წილად, როგორიც მას!

ამ სიტყვებზე ხალხმა ყვირილი მორთო: მოითხოვნენ, დაეჩქარებინათ წმიდანის დასჯა. მსაჯულმა შიკრიკის პირით ერთხელ კიდევ ჰკითხა თეოდორეს:

– შესწირავ თუ არა მსხვერპლს უკვდავ ღმერთებს, თუ კიდევ უფრო მეტი წამების დათმენა განგიზრახავს?

ქრისტეს მოწამემ მტკიცედ მიუგო:

– უსჯულოო, ყოველი ბიწით და ზაკვით აღსავსევ, ეშმაკის მსახურო, შენ თვითონ არ გეშინია ღმერთის, რომელმაც ასეთი ძალა და ხელისუფლება მოგანიჭა? ხომ ამბობს უფალი: „ჩემ მიერ მეფენი მეფობენ… და მძლავრნი ჩემ მიერ იპყრობენ ქუეყანასა“ (იგავ. 8, 15-16). ან როგორ უნდა მაიძულო ცხოველი ღმერთის დატევება და უსულო ქვის თაყვანისცემა?

მსაჯული დაფიქრდა და ბოლოს ჰკითხა თეოდორეს:

– რას ირჩევ: ჩვენთან ერთად იქნები თუ შენს ქრისტესთან?

წმიდანმა სიხარულით მიუგო:

– მე ჩემს უფალ იესო ქრისტესთან ვიყავი, ვარ და ვიქნები, შენ კი ისა ჰქმენ, რაც გენებოს!

როდესაც მსაჯულმა დაინახა, თეოდორეს სიმტკიცეს ვერ გატეხავდა, მას სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა.

– ვბრძანებ, ცეცხლს მიეცეს თეოდორე, რადგანაც იგი არ ემორჩილება მეფეთა ძალაუფლებას, არ აღიარებს ღმერთებს და სწამს იესო ქრისტე – ჯვარცმული, როგორც იუდეველნი ამბობენ, პილატე პონტოელის დროს.

მტარვალის ეს ბრძანება სწრაფად შესრულდა: მსახურებმა მახლობელი სახლებიდან და აბანოებიდან ბევრი შეშა მოზიდეს, კოცონი გააჩაღეს და წმიდა თეოდორე ამ კოცონთან მიიყვანეს. ყოველი მხრიდან გაღვივებული ცეცხლი უმალვე აბრიალდა. ცეცხლში შესულმა წმიდა თეოდორემ პირჯვარი გამოისახა. უეცრად სულიწმიდა გარდამოხდა და შუა ცეცხლში ჩამდგარ წმიდანს სიგრილე მიჰფინა, ის კი სიხარულით აქებდა და უგალობდა უფალს და მასვე მშვიდობით შეჰვედრა სული.

„და ჩვენ ვიხილეთ, როგორ აიჭრა ზეცად მისი წმიდა და პატიოსანი სული“ – წერს დიდმოწამის ნეტარი აღსასრულის ერთ-ერთი მომსწრე.

ერთმა ღვთისმოსავმა ქალმა, სახელად ევსევიამ, გამოითხოვა წმიდა დიდმოწამის სხეული. როდესაც მას წმიდანის ნაწილები მისცეს, ევსევიამ სურნელოვანი მირონი სცხო მათ, სუფთა ტილოში შეახვია და თავის სახლში, ქალაქ ევქაიტში დაკრძალა, სადაც ყოველდღე აღასრულებდა წმიდანის ხსენებას. წმიდა დიდმოწამე თეოდორე ეწამა 306 წელს, 17 თებერვალს, იმპერატორ მაქსიმიანეს მეფობის დროს.

წმიდა დიდმოწამე თეოდორე ტირონის სასწაული

კონსტანტინე დიდის ძის, კონსტანციუსის შემდეგ სამეფო ტახტზე ავიდა იულიანე განდგომილი, რომელმაც უარყო ქრისტე, კერპთმსახურებას შეუდგა და ქრისტიანების დევნა დაიწყო. იულიანე ქრისტიანებს იმდენად აშკარად არ დევნიდა, რამდენადაც ფარულად – იგი ვერ ბედავდა უკლებლივ ყველა ქრისტიანის სასტიკად წამებას, რადგანაც ეშინოდა, ქრისტიანების მოთმინების მაგალითზე ბევრი წარმართი თვითონაც ქრისტეს სჯულზე არ მოქცეულიყო. ამიტომ ამ უსჯულო მეფემ განიზრახა ფარულად შეებილწა ქრისტიანები: მან იცოდა, რომ დიდმარხვის პირველ კვირას მორწმუნენი მარხვას განსაკუთრებით წმიდად ინახავენ და ცოდვებს ინანიებენ, იხმო ქალაქის თავი და უბრძანა, მთელი კვირის მანძილზე ყოველდღე შეებღალა ბაზარში გასაყიდი სანოვაგე სამსხვერპლო ცხოველების სისხლით (ნაკერპავის ჭამა ქრისტიანებს ეკრძალებათ).

მეფის ბრძანება შესრულდა და ყველა ბაზარში უსჯულოთაგან წაბილწული სანოვაგე იყიდებოდა. მაგრამ ყოვლისმხედველმა უფალმა შეარცხვინა წარმართნი და იზრუნა თავის ჭეშმარიტ შვილთათვის: კონსტანტინოპოლის მთვარეპისკოპოს ევდოქსის მან მიუვლინა თავისი მოწამე თეოდორე, რომელიც მრავალი წლის წინ ეწამა ქრისტესთვის და ახლა დიდებით განისვენებდა ზეცათა სასუფეველში. წმიდა თეოდორე ეჩვენა ევდოქსის არა სიზმარში, არამედ ცხადად, და უთხრა:

– ახლავე შეკრიბე ქრისტეს სამწყსო და უბრძანე ყველა მართლმადიდებელს, არავინ იყიდოს ბაზრებში სანოვაგე, რადგანაც იქ უსჯულო მეფის ბრძანებით ყველაფერი სამსხვერპლო ცხოველების სისხლით არის წაბილწული!

გაოცებულმა მთავარეპისკოპოსმა ჰკითხა, რა ქნას ღარიბმა ხალხმა, ვისაც სახლში მარაგი არ გააჩნიაო. წმიდანმა მიუგო:

– მიეცი მათ კოლიო და იხსენი ამ გაჭირვებისაგან!

მაგრამ ევდოქსიმ არ იცოდა, რა იყო კოლიო და გაკვირვებული შეჰყურებდა წმიდანს.

მაშინ წმიდა თეოდორემ უთხრა:

– კოლიო არის თაფლთან ერთად მოხარშული ხორბალი – ასე ეწოდება ამ კერძს ევქაიტში.

ეპისკოპოსმა ჰკითხა:

– ვინა ხარ შენ და რატომ ზრუნავ ასე მართლმადიდებელი ქრისტიანებისათვის?

წმიდანმა მიუგო:

– მე ვარ ქრისტეს მოწამე თეოდორე და ღმერთმა მომავლინა თქვენს შესაწევნად.

ესა თქვა წმიდანმა და თვალს მიეფარა. ევდოქსიმ მყისვე შეკრიბა ყველა ქრისტიანი და უამბო მათ, რაც ნახა და მოისმინა, მერე კი კოლიო მოამზადა და მტრის მზაკვრობისაგან იხსნა თავისი სამწყსო. როდესაც უსჯულო მეფე მიხვდა – ჩემმა ხერხმა არ გაჭრაო, შერცხვა და ბრძანა, ბაზრებში კვლავ წაუბილწავი სანოვაგე მიეტანათ. ქრისტიანებმა კი მადლობა შესწირეს ღმერთს მისი გამოუთქმელი წყალობისათვის და ქება შეასხეს ქრისტეს დიდმოწამეს, წმიდა თეოდორეს. დიდმარხვის პირველი შვიდეულის შაბათს წმიდა თეოდორეს ხსენება იდღესასწაულეს და მის პატივსაცემად აკურთხეს კოლიო მორწმუნეთათვის. იმ დროიდან მოყოლებული დღემდე ეკლესია დიდმარხვის პირველ შაბათს მთავარეპისკოპოს ევდოქსის დროს მომხდარი სასწაულის სახსენებლად აკურთხებს კოლიოს და ადიდებს წმიდა თეოდორეს, რათა ქრისტიანებს მუდამ ახსოვდეთ ღმერთის მოწყალე განგება თავის მონებზე და წმიდა დიდმოწამე თეოდორეს შეწევნა.

Tags წმინდანები

ლოცვანი

ლოცვა ეფრემ ასურისა

ეფრემ ასურის ლოცვა

უფალო და მეუფეო ცხოვრებისა ჩემისაო, სულსა უქმობისასა და მიმოწვლილველობისასა, მთავრობისმოყვარებისასა და ცუდად მეტყველებისასა ნუ მიმცემ მე (მეტანია).

ხოლო სული სიწმიდისა, სიმდაბლისა, მოთმინებისა და სიყვარულისა მომმადლე მე მონასა შენსა (მეტანია).

ჰე, უფალო და მეუფეო, მომანიჭე მე განცდა თვისთა ცოდვათა და არა განკითხვად ძმისა ჩემისა, რამეთუ კურთხეულ ხარ შენ უკუნითი უკუნისამდე, ამინ (მეტანია).

ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე მე (მცირე მეტანია 12-ჯერ).

უფალო და მეუფეო ცხოვრებისა ჩემისაო, სულსა უქმობისასა და მიმოწვლილველობისასა, მთავრობისმოყვარებისასა და ცუდად მეტყველებისასა ნუ მიმცემ მე.

ხოლო სული სიწმიდისა, სიმდაბლისა, მოთმინებისა და სიყვარულისა მომმადლე მე მონასა შენსა.

ეფრემ ასურის ლოცვა ძირითადად დიდმარხვის განმავლობაში „დილისა“ და “ძილის წინ“ ლოცვების შემდეგ იკითხება. ამ ლოცვას ვკითხულობთ ყველიერის კვირის სამშაბათ საღამოს, ოთხშაბათ დილას, ხუთშაბათ საღამოს და პარასკევ დილას, შემდეგ კი შენდობის კვირის საღამოდან მთელი დიდმარხვის განმავლობაში ვნების კვირის ოთხშაბათ დილის ჩათვლით (დიდმარხვის განმავლობაში ამ ლოცვას არ ვასრულებთ ყოველ პარასკევ საღამოს, შაბათ დილა-საღამოს და კვირა დილას, ხოლო კვირა საღამოდან კვლავ განავაახლებთ ხოლმე).

Tags ლოცვანი

მარხვანი

დიდი მარხვის პირველი შვიდეული

Post author By მამა თომა
Post date March 10, 2022
No Comments on დიდი მარხვის პირველი შვიდეული

მარხვის სწორად წარმართვა ბევრადაა დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ გაატარებს ქრისტიანი დიდმარხვის პირველ კვირას. ძველი ქრისტიანები დიდმარხვაში, და განსაკუთრებით პირველ შვიდეულში, მეტად მკაცრად მარხულობდნენ: მთელ დღეს ტაძარში ატარებდნენ და ჭამდნენ უზეთო საჭმელს დღეში ერთხელ მზის ჩასვლის შემდეგ. ამ მხრივ საგულისხმოა ერთი ნაწყვეტი აკაკი წერეთლის „ჩემი თავგადასავლიდან“, სადაც აღწერილია როგორ ამარხულებდნენ ბავშვებს:

„უმთავრესი ყურადღება ჩვენი წირვა-ლოცვაზე და მარხვაზე იყო მიქცეული, სამწუხარო დრო ჩვენთვის დიდმარხვა იყო: მთელი დღე საღამომდის, სანამ ლოცვა არ გამოვიდოდა, წყლის მეტს არაფერს მიგვაკარებდნენ; საღამოსაც მარტო ხმელ პურს გვაძლევდნენ. არათუ შეჭამადი რამე, ღვინო, მარილი და ზეთიც კი აკრძალული გვქონდა…“

ჩვენი წინაპრების მიბაძვის სურვილი ყველა ჩვენგანს უნდა ჰქონდეს, მაგრამ მეორე მხრივ, არც ზომიერების გრძნობამ უნდა გვიღალატოს. დღეს ბევრი ჩვენგანი ცდილობს გაიმეოროს მათი ღვაწლი. ღმერთმა შეგვაძლებინოს! უთუოდ, ჩვენს შორისაც არიან ამის შემძლებელნი, მაგრამ სამწუხაროდ ხშირად ეს სურვილი ზედაპირული და ცალმხრივია. ძველი ქრისტიანების მარხვის ასეთი სიმკაცრე მათ შინაგან სულიერ მდგომარეობას შეესაბამებოდა. ჩვენ კი არათუ პირველ ქრისტიანებზე, არამედ ასი წლის წინ მცხოვრებ ჩვენს პაპებზეც კი ბევრად უძლურნი ვართ; მათი ოდენ ზედაპირული მიბაძვა ჩვენს შინაგან და გარეგან მდგომარეობებს შორის დარღვევას იწვევს, რასაც ხშირად სავალალო შედეგამდე მივყავართ. საგულისხმოა, რომ თვით აკაკიც ზემოთმოყვანილ ნაწყვეტში ასეთ მომეტებულ სიმკაცრეს შეცდომად მიიჩნევს.

ასე რომ, თუ, ერთი მხრივ, მარხვისადმი გულგრილობაა დაუშვებელი, მეორე მხრივ, ზედმეტმა სიმკაცრემ სხვა, ვინ იცის, იქნებ უფრო მძიმე განსაცდელი მოგვიმზადოს. ამიტომ ქრისტიანმა ზომიერად უნდა ილოცოს, ზომიერად უნდა იმარხულოს და თუ ცხოვრების წესის გამკაცრება სურს, მოძღვარს უნდა დაეკითხოს.

ეკლესიური წესით მცხოვრები დღევანდელი ჩვენი ქრისტიანებიდან ვისაც შეუძლია, დიდმარხვის პირველ კვირაში ჭამს დღეში ორჯერ უზეთო საჭმელს, ხოლო ვისაც ეს უჭირს – ზეთიანს და დღეში სამჯერ; თუ შეძლებს ასეთმა ადამიანმა სასურველია ოთხშაბათსა და პარასკევს მაინც შეიკავოს თავი ზეთისაგან.

რაც შეეხება ლოცვას, დილითა და საღამოს დამატებით ვკითხულობთ წმ. ეფრემ ასურის სინანულის მოკლე სავედრებელს „უფალო და მეუფეო…“ ოთხი სრული მეტანიით (ტაძარში ეს ლოცვა სრულდება 16 მეტანიით. ამასთან 16-დან 12 არის მცირე მეტანია).

ჩვენი პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია II რჩევითა და ლოცვა-კურთხევით ვინც მარხვას ინახავს, სასურველია, მარხვის პერიოდში ყოველ კვირას ეზიაროს. ამისთვის საჭიროა დავესწროთ ლოცვას შაბათ საღამოს, ვთქვათ აღსარება, წავიკითხოთ ზიარების ლოცვები და კვირის წირვაზე უზმოდ მივიდეთ; ე.ი. თუ სხვა დროს ზიარების წინ საჭიროა რამოდენიმე დღე მარხვის შენახვა, ახლა ეს პირობა თავისთავად სრულდება, რაც გარკვეულწილად აიოლებს ზიარებისათვის მომზადებას. მეორე მხრივ, თუ ხსნილში წირვა შეიძლება ჩატარდეს კვირის ნებისმიერ დღეს, მარხვაში ეს შესაძლებელია მხოლოდ შაბათსა და კვირას. გარდა ამისა, მათთვის, ვინც შაბათს ან კვირას ვერ ეზიარა, ოთხშაბათს და პარასკევს ტარდება ეგრეთწოდებული წირვა პირველშეწირულთა ძღვენთა, როდესაც მორწმუნეთა ზიარება ხდება შაბათის ან კვირის წირვიდან გადანახული წმიდა ნაწილებით.

მეორე, მესამე და მეოთხე შაბათი დიდმარხვისა, აგრეთვე „ხორციელის“ შაბათი ანუ „კორკოტობა“ არის მიცვალებულთა მოხსენიების დღეები; ეკლესიებში გაშლილია მაგიდები საკურთხისათვის და წირვის შემდეგ სრულდება საზოგადო პანაშვიდი.

უკანასკნელი დღე მკაცრი მარხვისა პირველ კვირაში არის პარასკევი. შაბათს და კვირას მკაცრი მარხვა აღარ შეიძლება. ამ ორ დღეს დასაშვებია ზეთისა და ცოტაოდენი ღვინის მიღებაც.

როგორ უნდა მოიქცეს მორწმუნე, თუ რაიმე მიზეზით მარხვის შენახვა არ შეუძლია

ხანდახან ხდება, რომ ადამიანს მარხვის შენახვა უჭირს: ან ძალიან დასუსტებულია, ან ხნიერია, ან ავადაა და ექიმმა სპეციალური დიეტა დაუნიშნა. ასეთ შემთხვევაში არასამარხო პროდუქტის მიღება მარხვის დარღვევად არ ჩაითვლება, თუ მორწმუნე აიღებს ლოცვა-კურთხევას, რომელსაც იძლევა ან მღვდელმთავარი, ან მღვდელი. ამ ლოცვა-კურთხევის ძალით მორწმუნემ შეიძლება მიიღოს რძის ნაწარმი და ხორციც კი, თუ ეს აუცილებელია.

მარხვის შენახვა არაა სავალდებულო აგრეთვე ბავშვებისთვის 12 წლის ასაკამდე. თუ მშობლებს მაინც უნდათ ბავშვი თავიდანვე შეაჩვიონ მარხვას, ვურჩევთ ასე განსაჯონ: ბავშვისათვის ყოველდღიურად ხორცის მიღება არათუ სავალდებულო არ არის, არამედ მავნებელიცაა. ამიტომ მისი რეჟიმი ისე უნდა განვსაზღვროთ, რომ ხორცისაგან განტვირთვის დღეები იყოს ოთხშაბათი და პარასკევი.

როგორც აღვნიშნეთ, დიდი წმიდა მარხვა ყველა სხვა მარხვაზე საძნელოა, მაგრამ შემწეობაც გვეძლევა უფლისაგან.

ღმერთმა მოგვცეს მადლი, გულისხმისყოფა და სულიერი თუ ფიზიკური ძალები, რათა ყოველმა ჩვენგანმა – სრულიად საქართველომ ერთიანი მარხვითა და ლოცვით ვადიდოთ მამა, ძე და სულიწმიდა. ამინ.

ზეთის კურთხევა

დიდი მარხვის პერიოდში ეკლესიებში სრულდება ზეთის კურთხევის საიდუმლო ანუ „შვიდჯერ ზეთისცხება“, როგორც მას დღეს უწოდებენ.

ეს საიდუმლო, ისევე როგორც ახალი აღთქმის დანარჩენი საიდუმლო, უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ დაგვიწესა, როდესაც მისი ლოცვა-კურთხევით საქადაგებლად წარგზავნილი მოციქულები „სცხებდნენ ზეთსა მრავალთა სნეულთა და განჰკურნებდეს“ (მარკოზი 6, 13). ზეთის კურთხევის მიზანი წმიდა მოციქულ იაკობის სიტყვებშიც ჩანს: „ უძლურ თუ ვინმე არს თქვენს შორის, მოუწოდონ ხუცესთა ეკლესიისათა, და ილოცონ მას ზედა და სცხონ ზეთი სახელითა უფლისაჲთა და ლოცვამან სარწმუნოებისამან აცხოვნოს სნეული იგი და აღადგინოს იგი უფალმან, დაღაცათუ ცოდვა რაიმე ექმნეს, მოვეეტეოს მას“ (იაკობი 5, 14-15).

აქედან ჩანს, რომ ზეთის კურთხევის საიდუმლოს შესრულების მიზანია ავადმყოფის ხორციელი სნეულებისაგან განკურნება და ცოდვათა მიტევება.

ამ საიდუმლოს პირველსახედ შეიძლება მივიჩნიოთ, აგრეთვე, თვით უფლის მიერ განრღვეულის განკურნება ქალაქ კაპერნაუმში, როდესაც იესო ქრისტემ სნეული არა მარტო სარეცელიდან ააყენა, არამედ ცოდვებიც მიუტევა (მარკ. 2, 1-12).

დღეს ეს საიდუმლო სრულდება ეკლესიებში დიდი მარხვის პერიოდში ან მძიმე ავადმყოფის სახლში, როდესაც ამისი აუცილებლობაა, წლის ნებისმიერ დროს. ამასთან, თუ ავადმყოფთან საიდუმლოს ჩატარებისას ჩვენი მთავარი მიზანი სნეულების დათრგუნვაა, ეკლესიაში მას მორწმუნეები ძირითადად ცოდვათა მიტევების გამო ესწრებიან; თუმცაღა, ცხადია, ორივე შემთხვევაში საიდუმლოს ორივე ზემოქმედება ძალაშია, რამეთუ სნეულებისაგან სრული განკურნება ცოდვათა მიტევების გარეშე ადამიანის სულისათვის, შეიძლება, დამღუპველი აღმოჩნდეს.

სასურველია, რომ მორწმუნემ ზეთის კურთხევაში მონაწილეობა ყოველწლიურად მიიღოს, რადგან, თუ აღსარებისას ადამიანს ის ცოდვები მიეტევება, რომლებიც აღიარა და მოინანია, ზეთის კურთხევისას, გადმოცემით, დავიწყებული ცოდვებიც ეპატიება. ამის გამო საიდუმლოში მონაწილეობა შეუძლიათ მხოლოდ მათ, ვისაც აღსარება ერთხელ მაინც უთქვამთ.

სხვადასხვა ეკლესიებში ზეთის კურთხევა დიდი მარხვის სხვადსხვა კვირაში სრულდება, რაც საშუალებას აძლევს მორწმუნეს გამორიცხოს შემთხვევითი, დამაბრკოლებელი მიზეზი და არ დააკლდეს ამ დიდი მადლის მომნიჭებელ საიდუმლოს.

ღმერთმა განგვკურნოს ჩვენ და სრულიად საქართველო სულიერ და ხორციელ სენთაგან. ამინ

წმ. ანდრია კრიტელის „დიდი კანონი“

წმიდა მამა აბბა დოროთემ კითხვაზე: რატომ გლოვობენ წმინდანები გამუდმებით, ასეთი პასუხი გასცა:

– წმინდანი სინათლისაკენ მავალი ადამიანია, რაც უფრო უახლოვდება ნათელს, მით უფრო ხედავს ადამიანთა ცოდვებს. ამიტომაც ატარებენ ისინი მთელ ცხოვრებას გლოვაში.

ამავე აზრს გამოხატავს სინანულის კანონის პირველივე ფრაზებიც:

„ვინა ვიწყო მე გლოვად, საქმეთა ცხოვრებისა ჩემისათა, ანუ რომელი დასაბამი ვყო ქრისტე, გოდებისა ამის“.

და ამას წერდა ანდრია კრიტელი, წმიდა მამა, რომელმაც 14 წლიდან დაიწყო ღვთისმსახურება.

მაინც რა ცოდვებმა დაამძიმა იგი ასე?

ვინ იყო ანდრია კრიტელი?

წმიდა ანდრია, მეექვსე საუკუნის ეს დიდი მამა, დამასკოში ცხოვრობდა. შვიდ წლამდე მუნჯი იყო. შვიდი წლისა პირველად ეზიარა ქრისტეს სისხლსა და ხორცს და სასწაულებრივად განიკურნა, ამეტყველდა. ასე აჩვენა მაცხოვარმა თუ რა დიდი ძალა აქვს ზიარებას. გახარებულ მშობლებს საღმრთო წიგნებით აუვსიათ შვილი და უკვე თოთხმეტი წლისა იერუსალიმში გაუგზავნიათ ღვთისმსახურების შესასწავლად. იგი იმდენად განსწავლული იყო ამ დროისათვის, რომ თავისი ცოდნით იერუსალიმის პატრიარქიც კი განუცვიფრებია. შემდგომში ანდრია გახდა კუნძულ კრეტის მთავარეპისკოპოსი და აქედან მოყოლებული იწოდება კრიტელად. მან დაწერა სინანულის დიდი კანონი, რომელშიც ისეთი სიმძაფრითაა წარმოდგენილი ადამიანის ცოდვილი ბუნება, რომ თუ კარგად ჩავუღრმავდებით, აუცილებლად სინანულით განვიმსჭვალებით. იგი მოცულობითაც ყველა სხვა კანონზე დიდია. ამიტომაც მას ოთხ ნაწილად ჰყოფენ და დიდი მარხვის პირველ ოთხ დღეს კითხულობენ.

„ცოდვების დანახვა მთელი თავისი სიღრმით ჭეშმარიტად ღვთის მადლია“ – ამბობს წმიდა იოანე კრონშტადტელი.

ხშირად ადამიანები ვერ ხედავენ თავიანთ ცოდვებს.

„არაფერი მომიპარავს“, „ისეთი არაფერი ჩამიდენია“, „როგორც ყველა, მეც ისე ვცხოვრობ“, „არავინ მომიკლავს“ – ასე იწყებენ ისინი თავიანთ აღსარებას და ვერც წარმოუდგენიათ თუ სცოდავენ. გვაღიზიანებს, როდესაც გვამხელენ, თავად კი ადვილად განვიკითხავთ, ღმერთიც დავივიწყეთ. განა ეს ცოდვები მოსანანიებელი არ არის?! და თუ არ გვესმის, რატომ უნდა გვიყვარდეს მტერი ჩვენი, ვართ კი ქრისტიანები?! რითი ავხსნათ ჩვენი თვითდაჯერებულობა ჩვენს უცოდველობაში, თუ არა გაქვავებული გულით, ჩვენი სულიერი სიკვდილით?!

დიდ მარხვას სულის დღესასწაულსაც უწოდებენ. ამ დროს ადამიანის მთელი ყურადღება მიპყრობილია სულისაკენ, რომ განკურნოს იგი. და თუ გვინდა ღირსეულად აღვასრულოთ ეს, სანამ მარხვას დავიწყებდეთ, ვაიძულოთ თავი, მივუტეოთ ერთმანეთს ყველანაირი წყენა და გულისტკივილი. სწორედ ამიტომაა დიდი მარხვის წინ დაწესებული შენდობის დღე.

„არა არს სოფელსა შინა ცოდვა, არცა დაცემა, არცა სიბოროტე, მხსნელო, რომელი მე არა მიცოდავს: გონებით და სიტყვით და მოგონებით, ნებებით და ჯერ-ჩინებით და ქმნით, ვითარ სხვას არცა ერთსა ვის სადა“.

ჰგოდებს ანდრია კრიტელი, ჩვენ კი დარწმუნებულნი ვართ, რომ არ ვცოდავთ. მოდით დიდ მარხვაში მაინც ჩავუღრმავდეთ სინანულის ამ კანონს. იგი დაგვეხმარება ჩვენი ცოდვების დანახვაში. ასე გადავდგათ პირველი ნაბიჯი და ავუყვეთ სასუფევლისკენ მიმავალ სათნოებათა კიბეს.

ნეკრესელი მთავარეპისკოპოსი სერგი (ჩეკურიშვილი)

ორშაბათის საკითხავი

სამშაბათის საკითხავი

ოთხშაბათის საკითხავი

ხუთშაბათის საკითხავი

წმ. ანდრია კრიტელის სინანულის დიდი კანონი

წმიდა ანდრია კრიტელი ეპისკოპოსი VI-VII საუკუნეების მიჯნაზე მოღვაწეობდა. იგი დამასკოში დაიბადა. ბავშვობაში, თურმე მას ლაპარაკი არ შეეძლო და მხოლოდ ქრისტეს წმიდა სისხლთან და ხორცთან ზიარების შემდეგ მიემადლა მეტყველების ნიჭი. თითქოსდა მან ენა იმისთვის ამოიდგა, რომ საოცარად ხატოვანი და საღმრთოდმეტყველი ენით ჭეშმარიტება ეგალობა.

წმ. ანდრია საბაწმიდის ლავრაში მოღვაწეობდა, ბერად იქვე აღიკვეცა, შემდეგ კი, როგორც უაღრესად განსწავლული ღვთისმეტყველი და შესანიშნავი ორატორი, ერეტიკოსებისაგან ჭეშმარიტებას იცავდა. ჰიმნოგრაფმა მღვდელმთავარმა საფუძველი ჩაუყარა ახალ ლიტურგიკულ ჟანრს კანონს. მისი უმნიშვნელოვანესი ქმნილება „სინანულის დიდი კანონი“, სრულად შეეფერება დიდი მარხვის სულს და ამიტომ ეკლესია მას მარხვის დასაწყისშივე აღასრულებს.

წმ. ანდრია კრიტელის სინანულის კანონი ოთხ ნაწილად იყოფა და იკითხება დიდ სერობაზე – დიდი მარხვის პირველ ოთხ დღეს. ასევე, მეხუთე კვირის ხუთშაბათს – მთლიანად.

ეს საგალობელი ჩვენს წინაშე განაცხადებს ცოდვის სიმძიმეს და სულს ერთდროულად ავსებს სინანულითა და იმედით. წმ. ანდრია კრიტელის კანონში ბიბლიური სახეები და მოვლენები წარმოდგენილია, როგორც ადამიანის პირადი ცოდვისა და ღვთისგან განდგომის ტრაგედია.

კანონი ცოდვის სიღრმის შეცნობით გამოწვეული გოდებით იწყება: „ვინა ვიწყო მე გლოვად საქმეთა ცხორებისა ჩემისათა ანუ რომელი დასაბამი ვყო, ქრისტე, გოდებისა ამის?“ (ორშაბათი, გალობა 1)

მართლაც ძნელია, შეუდგე სინანულის ღვაწლს, აქ უმთავრეს სირთულეს ცოდვათა სიმრავლე და სიმძიმე წარმოადგენს. პირველი საქმე აღსარებაა, როცა სული „ხორცთა თანა“ წარსდგება ღვთის წინაშე და დაარღვევს დუმილს – „იჯმენ პირველისა მის უსიტყვებისაგან“ (ორშაბათი, გალობა 1). აქ „უსიტყვებაში“ ისიც იგულისხმება, რომ ცოდვილ ადამიანს ღვთის წინაშე თავის გასამართლებელი სიტყვები არ აქვს, ხოლო მას შემდეგ, რაც სინანულს მოიპოვებს, გარკვეულწილად, სიტყვას მიუგებს შემოქმედს და მის წინაშე აღიარებს ცოდვებს.

ცოდვით დაცემის ისტორია ჩვენი, ადამიანების სულიერი ისტორიაა:

„პირველქმნილ ადამს გარდასვლითა ვებაძვე და ვაგრძენ, სიშიშვლე ჩემი ღვთისაგან და მაღლისა მის მეფობისა და წმიდისა ფუფუნებისა დაცემათა ჩემთათვის“ (ორშაბათი, გალობა 1), ანუ ყოველი კაცი ადამს ჰგავს, იგი ცხოვრების გარკვეულ ეტაპზე უმეგობრდება ცოდვას და ეცემა. ის ოდესმე მაინც „მიხედავს“ ეშმაკს, ანუ დაემორჩილება მის ნებას და როგორც ოდესღაც პირველქმნილი დედაკაცი, ცოდვით დაეცემა „ჭამადი მაკვდინებელით“. თავად ევა კი, რომელმაც ცნობადის ხის ნაყოფი იხილა, ღვთისშემეცნებისაგან განშორებული ადამიანის ვნებული ხორცის სახეა (ორშაბათი, გალობა 1).

ზოგადად, ორშაბათის კანონის პირველსა და მეორე გალობაში ადამისა და ევას ცოდვით დაცემა და ყოველი კაცის ცხოვრებაში ამ მოვლენების ანარეკლი აისახება.

მეორე გალობა უმეტესად სინანულითა და მიტევების დაუცხრომელი წყურვილითა დატვირთული, ამიტომ აქ ნახსენებია საღვთო ისტორიიდან ცნობილი, უდიდესი დაცემები, რომელიც სინანულითა და ღვთის უსაზღვრო გულმოწყალებით აღიხოცა. ამიტომ ხშირად იხსენიება ლოთი, როგორც ცოდვისაგან განრიდებისა და საოცარი გადარჩენის სიმბოლო.

მეოთხე გალობა აღსარებაა. აქ ცოდვათა მრავალგვარობა აშკარავდება, ისინი „გონებით და სიტყვით და მოგონებით, ნებით და ჯერჩინებით“ აღესრულება (ორშაბათი, გალობა 4).

აქ თანდათანობით შემოდის ძველი აღთქმის სახეები და ცხადდება თითოეული მათგანის სულიერი მნიშვნელობა. აქვე იხსენიება მამათმთავარი იაკობი, რომლის მიერ ხილული კიბე სულიერ და ცნობიერ სიმაღლეს მოასწავებს. ამ კიბეზე ასვლა მხოლოდ განწმენდილ დ განახლებულ სულს შეუძლია.

იაკობ მამათმთავარის ორი ცოლი ლეა და რაქელი ორ სათნოებას გვასწავლის: ლეა, როგორც მრავალშვილიანი, შრომის სახეა; რაქელი, როგორც ჭირმრავალი, სახეა შემეცნებისა, გონიერებისა (ორშაბათი, გალობა 4).

ბიბლიური ისტორია გრძელდება და იხსენებიან უკვე იაკობის ვაჟები: რეუბენი ცოდვილი სულის ერთ-ერთ დამღუპველ ვნებას ავლენს, ესაა: სხვისი კუთვნილის მითვისების სურვილი. რეუბენმა მანდრაგირის ნაყოფი მიართვა დედას – ლეას, რათა მას რაქელის კუთვნილი მიეთვისებინა.

„მეცა გავყიდე ნაყოფი სიწმიდისა და უბიწოებისა!“ – მწარედ მოთქვამს ცოდვილი კაცი და საკუთარ თავს იოსების გამყიდველ ძმებს ადარებ (ორშაბათი, გალობა 5). იოსების ტანჯვა მღვიმეში მაცხოვრის გამომხსენელი და მაცხოვნებელი ვნების წინასახეა. სული კი ჰგავს იოსების ძმებს, იოსები რომ გაყიდეს.

სამშაბათის კანონის პირველი ექვსი გალობა ეყრდნობა საღმრთო ისტორიას – დავით წინასწარმეტყველამდე. აქ ორშაბათის პირველი გალობის – ადამისა და ევას თემა გრძელდება და აბელსა და კაენზე გადადის:„მივემსგავსე კაენს მკვლელსა“ და აბელისას „არა მივემსგავსე სიმართლესა და ძღვენი არა მოგართუენ შენ, არცა საქმე ღირსი, არცა მსხვერპლი განწმენდილი, არცა ცხოვრება უბიწო“ (სამშაბათი, გალობა 1).

მონანული კაცი საკუთარი სულის მსგავსებას ნოეს ეპოქის გარყვნილ სულთან, ქამის უსირცხვილობასთან ხედავს და ცდილობს, რომ, ლოთის მსგავსად, „ყოვლისა აღძვრისა ვნებულისაგან“ ილტვოდეს (სამშაბათი, გალობა 3).

აქვე აბრაამის სახე ჩნდება, რომელმაც ღმერთი გონებით იხილა. მის ძეთაგან ერთი განდიდდა, თავადაც მამამთავარი გახდა და შთამომავლობას თორმეტი მამამთავარი მისცა: ეს იყო იაკობი. მეორემ – ესავმა კი გაყიდა„სიკეთენი პირმშოებისანი და მამულისა დიდებისაგან“ განეშორა (სამშაბათი, გალობა 4). ესავი გულისთქმას დამონებული ადამიანის სახეა, ხოლო შემდეგ ხსენებული იობი ის კაცია, ვინც ხორციელი სიმდიდრის სრული ამაოება და ღვთის სიყვარულის ფასი შეიცნო, სწორედ იობის სიმხნე მოუხვეჭს სულს სასუფეველს.

სულმა ხორციელი ზრახვები უნდა მოაკვდინოს, როგორც მოსემ მოკლა ეგვიპტელი და ამის შემდეგ სინანულით სძლია ვნებათა უდაბნოს. სწორედ მოსეს მიბაძვაა აუცილებლი იმისათვის, რომ „მაყულოვანსა შინა ღმრთისგამოცხადებისა ხილვასა“ ეღირსოს სული (სამშაბათი, გალობა 5). იმავე მოსეს მიერ კლდეზე კვერთხის ცემამ და სასმელი წყლის აღმოცენებამ „ცხოველმყოფელი წმიდა გუერდი შენი (ქრისტესი) გამოსახა წინასწარ“ (სამშაბათი, გალობა 6).

ოთხშაბათის პირველი ექვსი გალობა ისევ მოსეს ხუთწიგნეულის თემას განავრცობს, თუმცა ახალი აღთქმის სახეებიც შემოდის და მასთან ერთად იხსენიება ღირსი დედა ცოდვის უსაზღვრო სიღრმიდან სულიერი კიბის უმაღლეს საფეხურზე ამაღლებული – წმიდა მარიამ ეგვიპტელი. ეს შემთხვევითი სულაც არ არის. ღირსი მარიამ ეგვიპტელი ცხონების იმედს უნერგავს ყველას, თვით ყველაზე დამცრობილ და ცოდვით დამძიმებულ სულსაც კი. მისდამი ვედრება ჩაერთვის როგორც ოთხშაბათის, ასევე ხუთშაბათის კანონებს.

მცოდველი სული აქ კაენთან ერთად ლამექთანაც ნახულობს მსგავსებას, სამაგიეროდ, იგი სრულიად განშორებულია სეთის, ენოსის, ნოეს საქმეებს, იგი აღთქმის კიდობნის გარეთ დარჩენილა. ამიტომ ვერ მიიღო სემის კურთხევა და „ვერცა ვრცელნი საზღვარნი იაფეთისაებრ ჰპოვა ქუეყანასა წმიდასა“. რისთვისაც იგი უნდა განეშოროს ქარანს – აბრაამის მსგავსად და მასავით ეძებოს ქვეყანა აღთქმისა. აბრაამმა მამბრეს მუხასთან სამი ანგელოზის – ანუ, ღმერთის სტუმრობით საღმრთო მადლი მიიღო, ხოლო ისააკი ქრისტეს მსხვერპლშეწირვის წინასწარმეტყველად იქცა. ყოველივე ეს არის წინასახე და, ამავე დროს, ცოცხალი მაგალითი გამოხსნისა. ისევე, როგორც მხევალისაგან შობილი ისმაილის განდევნა მიგვანიშნებს საფრთხეზე (ოთხშაბათი, გალობა 3).

ოთხშაბათს, მეოთხე გალობაში უკვე ქრისტეს ჯვარცმა იხსენიება, მაცხოვრის გვერდისაგან გადმომდინარე სისხლი და წყალი, შენდობისა და ცხონების ნიშანია. ღვთის წინაშე წარდგომილი სული აცნობიერებს, რომ„ლამპარი დაშრტდა, ვითარცა უზეთო და სასძლო დაეხშა მირულებულსა“ (ანუ: მთვლემარეთათვის სასუფევლის კარი დაიკეტა), ხოლო შეუნანებელი სული „გარე განაგდეს“ (ოთხშაბათი, გალობა 4).

მეექვსე გალობაში კვლავ ჩნდება ახალი აღთქმის სახეები, აქვე კვლავ იხსენება კიდობანი აღთქმისა, როგორც ქრისტეს ეკლესიის წინასახე, ასევე ამალეკის – ბოროტი მტრის მძლეველი ისუ ნავესი.

ხუთშაბათის კანონის პირველი ექვსი გალობა ისევ უბრუნდება უძველეს ისტორიას, კაენის ბოროტ საქმეს მიმსგავსებულ კაცის კვლას – ლამექისაგან, ეგვიპტელი აგარისაგან ისმაილის შობას და ბოროტების საპირისპიროდ: იაკობის მიერ ცად აღმართულ კიბეს და მელქისედეკს, როგორც „სჯულიერად ცხოვრების“ მაგალითს. აქ კიდევ ერთხელ იკვეთება ურჯულო ცხოვრების შედეგი, სინანულისაკენ მოქცეული სულისათვის უკვე აღარ უნდა არსებობდეს ძველი ცოდვები და უკან ყურება: „ნუ იქმნები ძეგლ მარილის, სულო, უკუ ხედვითა მართლ-უკუნ, ზარი განგხადენ შენ სახემან სოდომელთამან“ (ხუთშაბათი, გალობა 3).

აქ ჩნდება სამარიტელი დედაკაცის სახეც. დავკარგე ყოველგვარი საღვთო ნიჭი, „ბიწიან-ვყავ ტაძარი ხორცთა ჩემთა, დავაბნელე ხატება და მსგავსება, რომლითა პატივ-მეცა; დავაშავე ბრწყინვალება სულისა გემოთა ვნებათათა და მიწად გამოვაჩინე გონება; განვჰბძარე მე პირველი სამოსელი, რომელი პირველითგან მიქსოვა ღმერთმან და ვჰსძე მე შიშუელი“. – აი, ცოდვილი სულის ძირითადი საგოდებელი.

ოთხივე დღეს, კანონს ჩაერთვის ერთი და იგივე კონდაკი „სულო ჩემო…“ სადაც კაცი საკუთარ სულს მღვიძარებისა და ღვაწლისაკენ მოუწოდებს კანონის ბოლოს კი წმ. ანდრია კრიტელის ტროპარი იგალობება.

ამგვარად, ოთხი საღამოს განმავლობაში ცხრა კანონი ისევ და ისევ მოგვითხრობს კაცობრიობის სულიერ ისტორიას, რომელიც, ამავდროულად, ჩვენი სულის ისტორიაცაა, თითოეული ადამიანის სული – ერთადერთი და განუმეორებელი – ერთი და იმავე განსაცდელის გზას გადის, ერთი და იმავე არჩევანის წინაშე დგას, იმავე უმაღლეს და უმნიშვნელოვანეს რეალობას ხვდება;

„ცოდვის“ გაგება ბიბლიურ და ქრისტიანულ გარდამოცემაში ფლობს ისეთ სიღრმესა და სისავსეს, რომლის გაგებაც თანამედროვე ადამიანს არ შეუძლია და ამიტომ ცოდვათა აღიარება უაღრესად განსხვავებულია თანამედროვე ქრისტიანული სინამდვილისაგან.

ცოდვა – ესაა ადამიანის უსაზღვრო სულიერი სიმაღლიდან დაცემა, მისი მხრიდან უარის თქმა საკუთარ უმაღლეს მოწოდებაზე. თუმცა ამჟამინდელი სამყარო ღმერთს აშკარად არ უარყოფს, ის უმეტესად მაინც მატერიალურია და ამიტომ ადამიანის ცხოვრებას მხოლოდ მატერიალური კეთილდღეობიდან გამომდინარე განიხილავს. მასში ცოდვა განიხილება უმთავრესად, როგორც ბუნებრივი სისუსტე, რომელიც საუკეთესო სოციალური და ეკონომიკური ორგანიზების შედეგად აღმოიფხვრება. ამიტომაც ზოგჯერ თანამედროვე ადამიანი თავის ცოდვებს რომც აღიარებდეს, სინანულს არ განიცდის. ის ან ფორმალურად ჩამოთვლის ცოდვებსა და თავის მიერ დარღვეულ წესებს, ან ღვთისმსახურს საკუთარ პრობლემებზე ესაუბრება და რელიგიისგან ერთგვარ თერაპიას, მკურნალობს ითხოვს. მეტად იშვიათია სინანული, რომელიც ადამიანის ცნობიერების სიღრმეებიდან მომდინარეობს.

დიდი კანონის მნიშვნელობა და მიზანი სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენს წინაშე ცოდვა წარმოაჩინოს და სინანულამდე მიგვიყვანოს. კანონი ჩვენში ავლენს ცოდვას, არა ჩამოთვლებითა და აღრიცხვით, არამედ ბიბლიური ისტორიის ღრმა ჭვრეტით, რომელიც ჭეშმარიტად არის ისტორია ცოდვისა, სინანულისა და მიტევებისა. ამ ჭვრეტას სრულიად სხვა სულიერ კულტურასთან მივყავართ. ის გვიბიძგებს, ადამიანის, მისი ცხოვრების, მისი მიზანის, მისი სულიერი მოტივაციის სრულიად განსხვავებული გაგება მივიღოთ. კანონი ჩვენში იმ სულიერ მსოფლშეგრძნებას აღადგენს, რომლის სიღრმეშიც სინანული კვლავ შესაძლებელი ხდება. როდესაც გვესმის, მაგალითად: „ჰოი, უბადრუკო სულო, რასა ემსგავსე პირველსა ევას, რამეთუ მიხედე და იწყალ შენ მწარედ და შეეხე ხესა, და სჭამე ყოვლად-წარმდებად ჭამადი მაკვდინებელი“.

გვესმის, რომ პირველი მსხვერპლშეწირვის ისტორია, რომელიც ასე მოკლედ არის მოხსენებული ბიბლიაში, განგვიცხადებს რაღაც უაღრესად ძირეულს პირადად ჩვენს ცხოვრებაში, თვით ადამიანში. ჩვენ გვესმის, რომ ცოდვა, პირველ ყოვლისა, ეს არის უარი ღვთისთვის ცხოვრებაზე. აქ ვხვდებით, რომ ჩვენი სიყვარული ასცდა უზენაეს არსებას და ეს მიხვედრა საშუალებას გვაძლევს, წარმოვთქვათ თანამედროვე ცხოვრების გამოცდილებისაგან ესოდენ განშორებული სიტყვები, უდიდესი სიმართლით რომ ჟღერს:

„გონება მწარედ წყლულ-არს, ხორცნი დახსნილ და განკაფულ, სნეულ-არს სული, მოუძლურებულ სიტყვა, წარწერილ-არს ცხორება და სიკვდილი კაცთა ზედა…“

იმისათვის, რომ ნამდვილად მოვისმინოთ დიდი კანონი, რა თქმა უნდა, საჭიროა ცოდნა ბიბლიისა და ბიბლიური სახეების მნიშვნელობის გათავისების უნარი. ჩვენს დროში უმრავლესობა მათ მოსაწყენად მიიჩნევს და ცხოვრებასთან ვერ აკავშირებს, ჩვენ ხელახლა უნდა ვისწავლოთ, მივიღოთ სამყარო ისეთი, როგორიც ის ბიბლიაში განგვეცხადება, ამ ბიბლიურ სამყაროში ცხოვრება უნდა ვისწავლოთ და ამისათვის არ არსებობს უკეთესი საშუალება, ვიდრე – საეკლესიო ღვთისმსახურება, რომელიც არამარტო გადმოგვცემს ბიბლიურ სწავლებას, არამედ, ცხოვრების ბიბლიურ წესს განგვიცხადებს. აი რატომაა, რომ მარხვის გზა იწყება ამოსავალ წერტილთან: სამყაროს შექმნასთან, ცოდვით დაცემასთან, გამოსყიდვასთან დაბრუნებით, იმ სამყაროში დაბრუნებით, სადაც ყველაფერი ღვთის შესახებ გველაპარაკება, ყველაფერი ღვთის დიდებას ირეკლავს, სადაც ყოველივე, რაც ხდება, ყველა მოვლენა უშუალოდ ღმერთთანაა დაკავშირებული, სადაც ადამიანი თავისი ცხოვრების ჭეშმარიტ საზომს პოულობს და შეუდგება სინანულის გზას.

მოამზადა თინათინ გოგოჩაშვილმა
გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“, №8, 2006 წ.